Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Τα σκοτεινά αίτια
10/06/2015, 12:32 μμ

Τα σκοτεινά αίτια

Γράφει η Βιβή Γεωργαντοπούλου // 

 

978-960-03-5116-3b«Εννέα Νύχτες», Μπερνάρντο Καρβάλιο, εκδ. «Καστανιώτη»

 

Το πιο απίστευτο στις γεννήσεις είναι η τυφλή ευφορία με την οποία οι γονείς συγκαλύπτουν το ρίσκο και το άδηλο αυτού που μόλις έχουν δημιουργήσει, η ελπίδα με την οποία το υποδέχονται και τους κάνει να μεταμορφώνουν σε ευοίωνη πρόγνωση την ανικανότητα να προβλέψουν το μέλλον που εκεί αναγγέλλεται και την αδυναμία οποιουδήποτε μέτρου προφύλαξης προς αυτή την κατεύθυνση.

Αν ήταν διαφορετικά, είναι πολύ πιθανό η ανθρώπινη ύπαρξη να είχε εξαφανιστεί από το πρόσωπο της Γης, από ένθερμα και δολοφονικά μητρικά χέρια. Ο Μπιουλ Χάλβορ Κουέιν γεννήθηκε στις 31 Μαΐου 1912, στις 23:53,στο νοσοκομείο του Μπίσμαρκ, πρωτεύουσας της Βόρειας Ντακότας.

Οι «Εννέα Νύχτες» είναι μια εντυπωσιακή νουβέλα, βασισμένη σε μια κεντρική ιδέα που την υποστηρίζουν αρκετές δευτερεύουσες εξίσου ισχυρές και ενδιαφέρουσες, γραμμένη από τον Βραζιλιάνο συγγραφέα και δημοσιογράφο Μπερνάρντο Καρβάλιο το 2002. Εξιστορείται σε μόλις 176 σελίδες των οποίων η ανάγνωση μοιάζει, στην αρχή τουλάχιστον, αρκετά δύσκολη, από εκείνες που απαιτούν-και το αξίζουν-την μέγιστη  αφοσίωση τού αναγνώστη.

Η δυσκολία αυτή σιγά σιγά όπως προχωρά η εξέλιξη της πλοκής μετριάζεται καθώς η αφήγηση ομαλοποιείται αφενός επειδή ο αναγνώστης έχει μπει για τα καλά στη ατμόσφαιρα του συγγραφέα, αφετέρου γιατί αυτός ο τελευταίος κρατάει πλέον μεγαλύτερο μερίδιο για τον εαυτό του στον ρόλο του αφηγητή που εμπλέκεται προσωπικά, του σύγχρονού μας από άποψη ιστορικού χρόνου, οπότε η ανάγνωση γίνεται πιο βατή, κάπως πιο οικεία γιατί ακολουθείται μια λιγότερο στρυφνή αφηγηματική διαδρομή, που δεν είναι πάντως σε καμιά περίπτωση προβλέψιμη.

Η γραφή του Καρβάλιο είναι ταυτοχρόνως λιτή, πυκνή και περιεκτική, αυτή ακριβώς που χρειάζεται για να αναδείξει χωρίς φιλολογικές φιοριτούρες το κυρίως θέμα που είναι το ξετύλιγμα ενός μπερδεμένου κουβαριού γεγονότων και καταστάσεων γύρω από τον θάνατο του Αμερικανού εθνολόγου Μπιουλ Κουέιν το 1939.

Η σύνθεση, το ύφος και η τεχνική της μυθοπλασίας-μιας μυθοπλασίας ευφάνταστης και ευφυώς ανακατεμένης με τα υπαρκτής ιστορικής βάσης στοιχεία, πρόσωπα και γεγονότα-εξιστορημένη με αναδρομική και μη ευθύγραμμη στο σύνολό της αφήγηση-παραπέμπει δημιουργικά και όχι απλώς μιμητικά στον (έξοχο) ταξιδιωτικό- ας τον πούμε έτσι-τρόπο αφήγησης του Ζέμπαλντ, αποτίει εύλογο φόρο τιμής στο επικό φιλμ «Φιτζκαράλντο» του Βέρνερ Χέρτζοκ, αναφέρει εστιασμένα και σοφά πράττει τον σπουδαίο Λεβί-Στρος και τελικά ή μάλλον από την αρχή και μάλλον αναπόφευκτα ανακαλεί συνεχώς στην μνήμη το αριστούργημα του Τζόζεφ Κόνραντ «Στην Καρδιά του Σκότους», ένα βιβλίο που δύσκολα θα πάψει να είναι το κορυφαίο εκ των αυτής της ευρύτερης ανθρωποκεντρικής αλλά και συνειδητοποιημένης οικολογικής αντίληψης  πολυαγαπημένων λογοτεχνικών κειμένων των βιβλιόφιλων.

Ο 27χρονος Μπιουλ Κουέιν, μετά από πολύμηνη και προβληματική παραμονή κοντά σε φυλές Ινδιάνων της Βραζιλίας τις οποίες έχει πάει να μελετήσει, δίνει επώδυνο- και τελετουργικό κατά μια αντίληψη που δεν αποδεικνύεται πάντως ως η κυρίαρχη- τέλος στην ζωή του, αφήνοντας κάποιες επιστολές που όχι μόνο δεν διαφωτίζουν τα αίτια του θανάτου του αλλά συσκοτίζουν περισσότερο την όλη παρουσία του στην βαθιά Βραζιλία της εποχής τού 1939, λίγο πριν οι ΗΠΑ μπουν στον Β΄Παγκόσμιο.

Η παράθεση των γεγονότων όπως εξήχθησαν μετά από την μεθοδική και επίμονη έρευνα του συγγραφέα-αφηγητή (εν προκειμένω ενός πολύ ισχυρού αυτοδιηγητικού αφηγητή) που πέφτει τυχαία πάνω στην ιστορία του Κουέιν, γοητεύεται και αρχίζει να έλκεται τόσο απ΄αυτήν ώστε  ταξιδεύει 62 χρόνια μετά το συμβάν, ανά την Βραζιλία και στο τέλος φτάνει μέχρι και την Νέα Υόρκη, προκειμένου να δέσει μεταξύ τους τους καρπούς της αναζήτησης, εναλλάσσεται υποδειγματικά με τα αποσπάσματα της διαθήκης του δεύτερου αφηγητή, του μηχανικού Μανοέλ Πέρνα, φίλου του Κουέιν, που παρεμβάλλονται γραμμένα κι αυτά σε πρώτο πρόσωπο με τρόπο σχεδόν παραληρηματικό που φανερώνει την τεράστια αγωνία και συσσώρευση τύψεων γιατί ο Πέρνα νιώθει πως ίσως δεν βοήθησε αρκετά και δεν πρόλαβε να σώσει τον τρελαμένο Κουέιν και συναρπάζουν τον αναγνώστη μοιάζοντας σανεσωτερικός αφηγηματικός μονόλογος σε πολλά σημεία (κάνει συχνά χρήση Ενεστώτα, για παράδειγμα: Αυτό τον μήνα αρχίζουν οι βροχές. Αύριο θα πάρω τη σχεδία για την Καρολίνα, πρώτα όμως θ΄αφήσω αυτή τη μαρτυρία για όταν έρθετε.)

 

karv

 

Οι δύο αφηγητές που είναι παράλληλα και βασικοί χαρακτήρες της νουβέλας δεν συγκρούονται μεταξύ τους, καθένας έχει τον ρόλο του στην μυθοπλασία και η εναλλαγή των ροών του κομματιού που τους αναλογεί, και η χρονική δηλαδή ροή και η μυθοπλαστική αυτή καθαυτή, ενισχύει την αισθητική της γραφής στο σύνολό της.Εντυπωσιακή είναι η εμπλοκή του συγγραφέα-ερευνητή και η εντεινόμενη συναισθηματική του ταύτιση με τον Κουέιν, που δεν είχε καλή σχέση με τον πατέρα του κάτι που το βλέπουμε καθαρά όταν μας δίνει αβίαστα πλήθος πληροφοριών για την ασύδοτη και επιρρεπή στις λαμογιές και στα ποικίλα πάθη ζωή του δικού του γονέα και την εξ αυτού ασταθή παιδική ηλικία κοντά του,φανερά φορτωμένες από την προσωπική του ένταση που την κουβαλά μέχρι κι ως ενήλικος που πρέπει πια να αντιμετωπίσει τον θάνατο αυτού του πατέρα.

Οι σελίδες αυτές στις οποίες μετατοπίζεται λίγο λίγο το κέντρο βάρους της αφήγησης, πότε στον ένα πότε στον άλλο αφηγητή ή τον ίδιο τον Κουέιν, είναι κάτι σαν καλοδεχούμενες νοητές νησίδες στις οποίες ο αναγνώστης κάνει ένα είδος ανάπαυλας από τον καταιγιστικό ρυθμό της νουβέλας.Τα πάμπολλα πρόσωπα, απόγονοι και πρόγονοι, συγγενείς, φίλοι και συνεργάτες και περιστασιακοί συνοδοιπόροι των τριών βασικών αυτών προσώπων καλύπτουν ένα εύρος 60 και βάλε χρόνων σε μια Βραζιλία που τον περισσότερο καιρό μας γίνεται φανερό μέσα από την ανάγνωση πως σαν χώρα παραδέρνει σε αβυσσαλέες αντιθέσεις και ταξικές-τι άλλο-αδικίες και ανισότητες.

Οι δεκάδες, τέλος, οικολογικές και ανθρωπολογικές μπηχτές του Καρβάλιο που δεν είναι παρά οι πικρές εικόνες-αλήθειες της άναρχης και βίαιης κακοποίησης της βραζιλιάνικης γης και η εξόντωση των ντόπιων πληθυσμών της προσθέτουν μια ακόμα συναρπαστική λογοτεχνική πτυχή στην νουβέλα χωρίς να την καθιστούν πολιτική παραπάνω απ΄όσο ακριβώς δεν θα κατέληγε σε βάρος της.

 

b1

 

Η νουβέλα κυκλοφόρησε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Καστανιώτη μεταφρασμένη από τα πορτογαλικά από την Αθηνά Ψύλλια. Νομίζω πως η μετάφραση ήταν καλή (δεν ξέρω πορτογαλικά αλλά γενικώς έρεε ομαλά) όμως ο λανθασμένος τονισμός της λέξης χειρουργός -χειρούργος ξανά και ξανά- που δεν ξέρω πόσο βαρύνει την μεταφράστρια ή τον επιμελητή (αυτόν χρεώνω για να πω την αλήθεια) έγινε τόσες φορές στο κείμενο που πραγματικά μ’ ενόχλησε και γι αυτό το λέω. Κατά τ΄άλλα προτείνω την ανάγνωση του βιβλίου του Καρβάλιο ανεπιφύλακτα.

 

b2

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top