Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Άνθρωποι μπλεγμένοι στον ιστό της καθημερινότητας
13/07/2016, 11:46 πμ

Άνθρωποι μπλεγμένοι στον ιστό της καθημερινότητας

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

aytom«Αυτόματα» του Κώστα Περούλη, σελ. 120, Εκδ. Αντίποδες

 

Σκηνή από τους «Μοντέρνους Καιρούς»: ο Τσάρλι Τσάπλιν δουλεύει σε ένα εργοστάσιο. Εργάτης με το κομμάτι, σκυμμένος σε έναν ιμάντα αλυσίδας που δεν τελειώνει ποτέ. Το μόνο που πρέπει να κάνει είναι να σφίγγει επαναληπτικά, ακούραστα και αγόγγυστα βίδες κάποιων απροσδιόριστων αντικειμένων. Και η αλυσίδα προχωράει, και τα αντικείμενα περνούν από μπροστά του κι εκείνος δεν σταματάει να σφίγγει. Μέχρι που ένα έντομο εμφανίζεται μπροστά του κι αρχίζει να τον γαργαλάει και τότε, αίφνης, η αδιάσπαστη αλυσίδα διαλύεται, η ρυθμική ακολουθία χάνει το βηματισμό της. Να πώς οι σύγχρονοι σταχανοβίτες χάνουν το έδαφος κάτω από τα πόδια τους.

Σε μια χώρα όπου η εργασία είναι κάτι σαν λέξη απαγορευμένη, ένα χρυσόμαλλο δέρας που έχει χάσει προ πολλού την αίγλη του, στα διηγήματα του Κώστα Περούλη λαμβάνει μια ιδιαίτερη σήμανση. Γίνεται η… υπογραφή της αυταξίας ενός εκάστου των ηρώων του. Δέκα διηγήματα, δέκα επαγγέλματα, δέκα άνθρωποι. Μόνο που τον πρωταγωνιστικό ρόλο δεν τον έχουν τα πρόσωπα, αλλά οι ιδιότητές τους. Είναι πρόδηλο ότι αποκτούν υπόσταση, ανθρώπινη λαλιά και υφολογικούς τονισμούς μέσα από το επάγγελμά τους. Άνευ αυτού δεν υπάρχουν. Ο ιμάντας πρέπει να προχωράει δίχως προσκόμματα, οι βίδες πρέπει να σφίγγονται γερά.

Θα έλεγε κανείς ότι τούτη η καταστατική τοποθέτηση του συγγραφέα θα μπορούσε να οδηγήσει σε κείμενα… νεομαρξιστικού ρεαλισμού που θα κατακεραυνώνουν την παθητική βεβαιότητα των ανθρώπων, οι οποίοι ζουν κάτω από το βάρος των εργασιακών τους συνθηκών ή να κραυγάζουν για το αδόμητο κενό που δημιουργεί στις ζωές τους η πάλη με το αντικείμενο της εργασίας τους: η απόπνοια μιας αλλοτριωμένης συνθήκης. Ο Περούλης, όμως, δεν επιθυμεί να μιλήσει πολιτικά. Οι ήρωές του ούτε θέλουν, ούτε σκέφτονται να κάνουν κάτι άλλο από αυτό που τους έταξε η μοίρα. Αυτό είναι το métier τους, αυτό ξέρουν να κάνουν καλά, αυτό θα συνεχίσουν να κάνουν μέχρι τέλους. Κανένα τσάκισμα, καμία διαβάθμιση στις σκέψεις τους: τα πάντα ακολουθούν μια ακρίβεια στα όρια της ευκλείδειας γεωμετρίας. Σαφώς, η αύρα που εκπέμπουν και τα δέκα διηγήματα δεν είναι καθησυχαστική. Αλλιώς θα είχαμε να κάνουμε με μια περίεργη κατάφαση μπρος στο α-νόητο της εργασίας. Μπορεί οι ήρωες να μην το δηλώνουν ευθαρσώς, αλλά οι συνδηλώσεις των έργων και των δράσεών τους κατατείνουν στο ίδιο συμπέρασμα: είναι γερά μπλεγμένοι στον ιστό της αράχνης και είναι θέμα χρόνου να μετατραπούν σε θύματα έτοιμα προς κατάποση.

Ο Περούλης διατρέχει τα επαγγέλματα και είναι σαν να ανεβοκατεβαίνει την κοινωνική πυραμίδα. Από τα χαμηλά, στα μεσαία κι από εκεί στα ψηλά για να πέσει ξανά κάτω. Ένας εργατοτεχνίτης που του αρέσει να φοράει πέτσινα σακάκια, ένας τετραπέρατος εργολάβος δημόσιων έργων, ένας εραστής ανδρών επί πληρωμή, ένας αγρότης που παλεύει να διατηρήσει τη σοδειά του και να κατανικήσει τα στοιχεία της φύσης, μια ασκούμενη δικηγόρος, ένας παλαίμαχος ναυτικός που πλέον εργάζεται σε ένα ακριβό, ιδιωτικό γιοτ, ένας ατσίδας πιτσιρικάς που μπαίνει με τα χίλια στον κόσμο του αόρατου, ηλεκτρονικού χρήματος, μια νεαρή ηθοποιός, ένας άνδρας των ΜΑΤ, ένας συγγραφέας που βρίσκεται ένα πρωί στο Συγγρού, ανάμεσα σε μια πόρνη και άλλες «φτωχές» και περίεργες υπάρξεις. Αυτοί είναι μέσες άκρες οι ήρωες των διηγημάτων του Περούλη. Άνθρωποι της διπλανής πόρτας, αντιπροσωπευτικοί μιας Ελλάδας που φέρνει κάτι από το χθες, δίχως να διακόπτεται από το σήμερα. Το μόνο που ενδέχεται λείπει από τα διηγήματα του Περούλη, για να έχουν κι ένα στοιχείο επικαιρικότητας, είναι ο πλειοψηφικός ιδεότυπος του άνεργου που δεν έχει καμία δυνατότητα πρόσβασης στην αγορά εργασίας.

 

Κώστας Περούλης

Κώστας Περούλης

 

Ωστόσο, κι εδώ είναι φανερό πως ο συγγραφέας επιθυμεί να δουλέψει σε ένα κλειστό κύκλωμα: η ματιά του δεν έχει τίποτα το ευθεία πολιτικό, τίποτα που να παραπέμπει στο τι ακριβώς συμβαίνει σήμερα. Σου δίνεται η εντύπωση πως οι ήρωές του ζουν σε ένα δικό τους, ξεχωριστό περιβάλλον.

Η ακολουθία των συμβάντων είναι ακριβής, η υπόμνηση της εργασίας είναι διαρκής και εξαντλητικά «τεχνική». Ο Περούλης μιλάει με δέκα διαφορετικές γλώσσες. Ο απόλυτα ρεαλιστικός καμβάς υπηρετείται από την… αργκό του κάθε επαγγέλματος. Το ρετσιτατίβο κάθε διηγήματος είναι ένας ήχος που παράγει η εργασία. Το όργανο είναι ο άνθρωπος, το ενεργούμενο είναι ο εαυτός του που είναι ταυτόσημος με αυτό που καταγίνεται μια ζωή. Ο κύκλος της ζωής κάθε διηγήματος και κάθε ήρωα κλείνει και ολοκληρώνεται με το πέρας της εργασίας. Σαν να τελείωσε ένα οκτάωρο που αύριο θα επαναληφθεί και τίποτα δεν μπορεί να διαταράξει την «ισορροπία». Οι σταχανοβίτες θα επιστρέψουν στη βάση τους. Ο ιμάντας της μηχανής θα δουλέψει ξανά, οι βίδες θα σφιχτούν καλά, τα αντικείμενα θα συνεχίσουν να περνούν μπροστά από τον εργάτη. Οι Μοντέρνοι Καιροί δεν τελειώνουν ποτέ.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top