Έξι χρόνια χωρίς τον Κώστα Αξελό
Πέρασαν κιόλας έξι χρόνια από τον θάνατο του σπουδαίου στοχαστή Κώστα Αξελού. Μικρός φόρος τιμής, τα αποσπάσματα που δημοσιεύουμε από το βιβλίο του Γιώργου Δουατζή “Το σπασμένο παιχνίδι, Η τελευταία συνέντευξη του Κώστα Αξελού”, εκδόσεις Καπόν, 2011.
– Τι είναι για σας ο λόγος;
– Ο λόγος ήταν στην αρχαία Ελλάδα η γλώσσα και η σκέψη του ανθρώπου και του κόσμου. Σήμερα θα προτιμούσα να μιλήσω για σκέψη, επειδή δεν μιλάμε πια για τον λόγο του κόσμου.
– Τι μπορεί να υπηρετήσει σήμερα η φιλοσοφία; Γράψατε ότι «ο φιλόσοφος δεν κατέχει τη σοφία, αλλά προχωρεί με αγάπη να τη συναντήσει». Mε ποιο κίνητρο;
-Δεν μπορεί να υπηρετήσει τίποτα και κανέναν η φιλοσοφία. Σήμερα, ως πλανητική σκέψη μπορεί να τα θέσει όλα υπό ερώτηση και να δώσει αινιγματικές απαντήσεις. Η φιλία για τη σοφία έχει αντικατασταθεί από τη φιλία για τη σκέψη. Το άσκεφτο το συναντάει κανείς κατά στιγμές, ενώ η αναζήτηση και η διερεύνηση αποτελούν το συνεχές κίνητρο του στοχαστή.
– Έχετε καταστήσει φιλοσοφικό όρο τη λέξη παιχνίδι. Τι είναι το παιχνίδι;
– Ας θέσουμε πρώτα μια ερώτηση: Πώς ξετυλίγεται ο κόσμος; Δεν θα έλεγα τι είναι ο κόσμος, γιατί τότε τον στατικοποιούμε. Οι μεν λένε προϊόν της ιδέας, οι άλλοι λένε προϊόν της ύλης, άλλοι λένε δημιούργημα του Θεού, άλλοι λένε φαντασίωση του ανθρώπου. Όλα αυτά είναι νοήματα που δίνουμε σαν να βρισκόμαστε έξω από τον κόσμο, ενώ ο κόσμος ο ίδιος δεν έχει νόημα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι α-νόητος, αλλά ξετυλίγεται χωρίς νόημα, χωρίς γιατί και πού, σαν παιχνίδι.
– Ζούμε το τέλος της φιλοσοφίας και ποιά στοιχεία έχει η “μέση απατηλή νοοτροπία” για την οποία μιλάτε στο έργο σας;
– Η εποχή μας έχει πέσει χαμηλά και η φιλοσοφία ζει το τέλος της. Οι ιδεολογίες πεθαίνουν γενικευόμενες. Μετά από αυτές, μια μέση απατηλή νοοτροπία θα κυριαρχήσει για πολύ. Αυτή η νοοτροπία έχει στοιχεία από όλα. Λίγο φιλελεύθερα, λίγο σοσιαλιστικά, λίγο χριστιανικά, λίγο εβραϊκά, λίγο προλεταριακά, λίγο αστικά, λίγο από τις φιλοσοφίες, αλλά θα είναι ένα μπέρδεμα, μία ομελέτα δηλαδή, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι σκέψη. Κάνει τους ανθρώπους να νομίζουν ότι σκέπτονται. Μετά τις ιδεολογίες και τη φιλοσοφία υπάρχει χώρος για μια ανοιχτή ποιητική σκέψη.
– Μιλάτε συχνά για ποίηση, ποιητικότητα, ποιητική σκέψη. Θα έλεγε κάποιος ότι η σκέψη και το έργο σας είναι διαποτισμένα από την ποίηση.
– Αναμφισβήτητα. Διότι η λέξη ποίηση είναι από το ποιώ, είναι ο τρόπος που εμφανίζονται τα πράγματα κι όπως εγώ τα λέω και τα πράττω. Και πιστεύω ότι πέρα από την ποίηση του ανθρώπου, την επική, τη λυρική, με τα σημερινά γραψίματα όλων των ειδών, υπάρχει η ποιητικότητα του κόσμου, που είναι πιο δυνατή και η ανθρώπινη ποίηση είναι ένα απλό ανταύγασμα. Η ποίηση η ίδια, η ποίηση η ανθρώπινη, υπακούει και μπορεί να επικοινωνήσει με την ποιητικότητα του κόσμου, του χωρο-χρονικού Ανοίγματος.
– Η στιγμή της ποιητικής δημιουργίας αγγίζει το α-χωροχρονικό;
– Το χωροχρονικό δεν σημαίνει ότι αυτή τη στιγμή που μιλάμε εμείς, δύο άνθρωποι, είμαστε έξω από το χώρο και το χρόνο. Είμαστε στον συγκεκριμένο χώρο, παίζουμε το παιχνίδι της συνέντευξης – που είναι ένα παιχνίδι χρονικό κι αυτό – αλλά το άνοιγμα του χωροχρόνου είναι το ίδιο το παιχνίδι του κόσμου. Ο κόσμος δεν είναι μέσα στο χώρο, ο χώρος είναι μέσα στον κόσμο.
– Η ποίηση έχει πιο ανοιχτούς ορίζοντες από τη φιλοσοφία;
– Οι μεγάλοι φιλόσοφοι, οι μεγάλοι στοχαστές όπως ο Ηράκλειτος, ο Πλάτων, ο Χέγκελ, ο Νίτσε, ο Χάιντεγκερ είχαν συγχρόνως και μεγάλο ποιητικό άνοιγμα. Στην κορυφή της δοκιμής ενός έργου, η ποιητικότητα συναντάει τη στοχαστικότητα. Βέβαια ένας καθηγητής φιλοσοφίας που διδάσκει πολύ συνετά Αριστοτέλη και Λάϊμπνιτς, δεν καταλαβαίνει καν το ερώτημα της ποιητικότητας.
– Διδάσκεται η στοχαστικότητα;
– Αναμφισβήτητα όχι. Δεν μπορεί να διδαχθεί. Μπορεί να δειχθεί.
– Η ποίηση, διάχυτη στο έργο σας, δεν ενοράται;
– Ενοράται, άλλα όλα ακριβώς είναι και εν τω χρόνω. Υπάρχουν στιγμές όπου η ποίηση στέκεται ακίνητη, δηλαδή η ίδια η ποίηση δεν δημιουργείται.
– Θα ορίζατε την Ποίηση σήμερα, όπως και σε άλλες εποχές;
– Η αλλαγή που έχει γίνει, είναι ότι η Ποίηση υπάγεται στη λογοτεχνία, τη λιτερατούρα. Ενώ δεν μπορούμε να πούμε ότι ο Σοφοκλής είναι λογοτεχνία. Είναι κάτι άλλο. Είναι μεγάλη ποίηση, είναι τραγική ποίηση. Σήμερα υπαγάγουμε την ποίηση σε ένα τομέα της λογοτεχνίας, ενώ αυτή η ποίηση δεν είναι αυτή που με ενδιαφέρει. Είναι αυτή που ξεφεύγει από όλα τα όρια και κυρίως σε μεγάλους ποιητές, στους δύο μεγαλύτερους ποιητές των μοντέρνων εποχών, στον Χέλντερλιν και στον Ρεμπώ, που η ποίηση φτάνει σε ένα ύπατο σημείο και συντρίβεται, συντρίβοντας συγχρόνως τον ποιητή της,
Ο Αξελός με τον Λεωνίδα Κύρκο στην Αθήνα της Απελευθέρωσης
– Τι κρατά ζωντανή τη σκέψη σας;
– Η αναζήτηση, στη ζωή και στη σκέψη, της σύγκλισής τους και η αδυναμία της απόλυτης συνέπειας.
– Νιώθετε ενοχή, με την έννοια της ασυνέπειας σε αυτό που υπηρετείτε;
– Η ενοχή δεν είναι κάτι που με χαρακτηρίζει. Θα σας έλεγα ότι αισθάνομαι πιο πολύ κινούμενος από την ελληνική μυθολογία, παρά από τη βιβλικοχριστιανική θρησκεία. Δεν είμαι άνθρωπος των ενοχών.
– Ταυτίζετε την ενοχή με τη θρησκεία…
– Ε, βέβαια. Από κει βγαίνει η ενοχή.
– Είναι ποιοτικό κριτήριο η συνέπεια ζωής και έργου σε έναν στοχαστή;
– Θα έλεγα διστακτικά ότι θα έπρεπε να είναι. Αλλά βλέπουμε ότι μεγάλοι, τεράστιοι φιλόσοφοι σαν τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, είχαν την κουταμάρα να νομίζουν ότι οι δούλοι είναι φύσει δούλοι. Δεν έβλεπαν ότι είναι θέσει, ότι είναι τέχνη οι δούλοι. Κοντύτερα σε μας, ακόμα ο Χάιντεγκερ και η τόσο ύποπτη και κακή του σχέση για ένα διάστημα με το ναζισμό. Αυτό είναι μια απαίτηση, την οποία βρίσκω πιο πολύ στους ποιητές σαν τον Χέλντερλιν και τον Ρεμπώ.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
-
-
-
-
H Κατερίνα Ανδριανάκη στο εργαστήρι του συγγραφέα
23/04/2024, 9:54 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
☆ Με αφορμή την Διεθνή Ημέρα για τις γυναίκες και τα κορίτσια στην Επιστήμη
Γράφει η Ρίτα Βελώνη // «Ο κόσμος χρειάζεται την επιστήμη και η επιστήμη τις γυναίκες» δήλωσε ο ΟΗΕ ανήμερα της Διεθνούς Ημέρας Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη, που τιμάται κάθε χρόνο στις 11 Φεβρουαρίου. Σύμφωνα με μελέτη του ΟΗΕ, οι
Περισσότερα -
Ένα ποίημα
Του Αριστομένη Λαγουβάρδου // * Ένα πόθο άφραστο αναβρύζει Ένα πόθο άφραστο αναβρύζει το αγαλματένιο σου το σώμα, μα πιο ψηλά στο λουλουδένιο στόμα, όλη η ηδυπάθεια σου ξεχειλίζει. Κι έμοιαζε του ηλιού
Περισσότερα -
Αναζητώντας τις ακριβές μας αλήθειες στην αγαπημένη μας Κοζάνη
Γράφει ο Βαγγέλης Τασιόπουλος // Μιχάλης Πιτένης «Γιαλάν Ντουνιάς», εκδ. Γράφημα Γράφω για το μυθιστόρημα Γιαλάν Ντουνιάς του Μιχάλη Πιτένη, διατυπώνοντας μια σημαντική αντίρρηση που τον αφορά, ως ένα παράπονο που με αφορά. Στην ακροτελεύτια σελίδα του βιβλίου σημειώνει:
Περισσότερα -
✩ 134o τεύχος Fractal // Περιεχόμενα
Ο ζωγράφος του μήνα: Γιάννης Δημητράκης [Παιανία 1958- 2022] Editorial: «Για να το πούμε λίγο στρόγγυλα, ηττημένος άνθρωπος τροπαιούχος καλλιτέχνης» Συνεντεύξεις: Κώστας Μιχόπουλος, Νάγια Δαλακούρα Νέες εκδόσεις: 12 καινούργια βιβλία Βιβλία: Το βιβλίο κι ο συγγραφέας
Περισσότερα -
«Το όνειρο και το θαύμα» της Κάκιας Ιγερινού // ένα έργο εμπνευσμένο από τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη
Μια παράσταση για όλη την οικογένεια σε σκηνοθεσία Ανδρομάχης Μοντζολή Το Θέατρο της Ημέρας παρουσιάζει την παράσταση «Το όνειρο και το θαύμα» ένα έργο εμπνευσμένο από την μουσική και τα τραγούδια του μοναδικού Μίκη Θεοδωράκη για όλη την
Περισσότερα -
Ποίηση: “Ξορκίζουμε το δράμα με ρυθμική ρίμα”
Γράφει ο Σωκράτης Μεργιανός // Ξορκίζουμε το δράμα με ρυθμική ρίμα Γεννιόμαστε με ώθηση, με υποθηκευμένα όνειρα στις Μοίρες για προώθηση. Παιδιά με άστοχα παραμύθια καιροφυλακτούν για ετεροβοήθεια. Σύνδρομο φριχτό της ευτυχίας η
Περισσότερα -
✔ Μιχάλης Πιτένης: «Ο συγγραφέας αν προσπαθεί να γίνει αρεστός στους αναγνώστες ίσως κάποια στιγμή πάψει να είναι αρεστός στον ίδιο του τον εαυτό»
Συνέντευξη στην Τζένη Μανάκη // 13 +1 ερωτήσεις για ένα νέο βιβλίο και τον συγγραφέα του Μιχάλης Πιτένης, «Γιαλάν Ντουνιάς», εκδ. Γράφημα Ο Μιχάλης Πιτένης γεννήθηκε το 1962 στην Κοζάνη όπου και διαμένει. Πτυχιούχος τμήματος Ιταλικής
Περισσότερα
