Fractal
Home / ΙΣΤΟΡΙΑ / 12 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1944: Η εθνική επέτειος που καθυστέρησε 71 χρόνια για να πάρει τη θέση της στην ιστορία
14/10/2015, 12:33 μμ

12 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1944: Η εθνική επέτειος που καθυστέρησε 71 χρόνια για να πάρει τη θέση της στην ιστορία

Του Τάκη Κατσιμάρδου //

 

Οι πολύμορφες εκδηλώσεις για την απελευθέρωση της Αθήνας αποκαθιστούν, επιτέλους, μια ευρωπαϊκή επετειακή κανονικότητα.

 

Από τους παλλαϊκούς γιορτασμούς στις 12-18 Οκτωβρίου για την απελευθέρωση της Αθήνας

Από τους παλλαϊκούς γιορτασμούς στις 12-18 Οκτωβρίου για την απελευθέρωση της Αθήνας

 

Η Αθήνα και η χώρα παύουν να αποτελούν εξαίρεση.

Τις μέρες 12-18 Οκτωβρίου δεν υπήρχε πολίτης που να έμεινε σπίτι του και να μην πήρε μέρος στους πανηγυρισμούς.

Γιορτάζουν, επιτέλους, όπως και τ΄ άλλα ευρωπαϊκά κράτη, την απελευθέρωση από τη χιτλερική Γερμανία. Για πρώτη φορά φέτος η αποτίναξη του ναζιστικού ζυγού από την πρωτεύουσα, στις 12 Οκτωβρίου 1944, σημειώνεται με πανηγυρικό τρόπο. Όπως επιβάλλει η ιστορία και υπαγορεύουν οι αντιφασιστικές παραδόσεις. Χρειάστηκε να περάσουν 71 χρόνια, ώστε να πάρει η επέτειος τη θέση που κατέχει στη συλλογική μνήμη.

Το εύρος και η διάρκεια των εκδηλώσεων, που άρχισαν με την έναρξη λειτουργίας της έκθεσης την περασμένη βδομάδα στη Δημοτική Πινακοθήκη της Αθήνας και θα συνεχιστούν για έναν σχεδόν μήνα από πολυάριθμους φορείς, επανατοποθετούν, κατά κάποιον τρόπο, μια επετειακή κανονικότητα.

Ο οργανωμένος και τεκμηριωμένος εορτασμός, όπως εύστοχα επισημαίνει ο ιστορικός Τ. Σακελλαρόπουλος, αναιρεί μια ανωμαλία. Να γιορτάζεται, δηλαδή, η έναρξη του πολέμου, που οδήγησε στην κατοχή της χώρας, κι όχι η απελευθέρωση: «Στην Ελλάδα έχουμε μια συνήθεια να γιορτάζουμε πανηγυρικά επετείους ήττας. Γιορτάζουμε την 28η Οκτωβρίου, αλλά είναι ο πόλεμος που χάσαμε. Η Ανάσταση έρχεται κάθε χρόνο, αλλά εμείς γιορτάζουμε τη Μεγάλη Παρασκευή…».

 

Ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου υψώνει τη γαλανόλευκη στον Ιερό Βράχο. Από τότε καθιερώθηκε η 18η Οκτωβρίου ως μέρα απελευθέρωσης της Αθήνας.

Η έπαρση της ελληνικής σημαίας στην Ακρόπολη από τον πρωθυπουργός της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας Γ. Παπανδρέου στην Ακρόπολη στις 18 Οκτωβρίου 1944

 

Αν και στην πράξη η τελευταία ήταν και είναι συνυφασμένη με την εθνική ανάταση και την παλλαϊκή ενότητα, ενώ η πρώτη ακριβώς με τα αντίθετα, εξαιτίας όσων ακολούθησαν (Δεκέμβριος, αγγλοκρατία, διχασμός, εμφύλιος πόλεμος), η αντινομία ήταν παρούσα. Το ζήτημα του εορτασμού της «πιο όμορφης, της πιο γλυκιάς μέρας του κόσμου» (Γ. Σεφέρης) ανακύπτει αμέσως μετά την απελευθέρωση. Παρά τις προσπάθειες και τις προτάσεις που καταβλήθηκαν εν όψει της πρώτης κιόλας επετείου, «οι νικητές», αρχικώς των Δεκεμβριανών και του εμφυλίου κατοπινά, αρνήθηκαν να γιορτάζεται η 12η Οκτωβρίου ως ξεχωριστή μεγάλη εθνική μέρα. Ούτε και ενιαία με την 28η Οκτωβρίου, όπως ζητούσαν από το 1945 εξέχοντες αντιστασιακοί και διανοούμενοι.

Το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ, που έβαλαν εκείνη τη μέρα και τα επόμενα πρώτα απελευθερωτικά εικοσιτετράωρα, τη σφραγίδα τους, ήταν κόκκινο πανί. Συνυφασμένο με τη μέρα, καθώς κυριαρχούσε από το κέντρο έως τις άκρες της Αθήνας και τίποτα δεν το εμπόδιζε να πάρει στα χέρια του την εξουσία, έπρεπε να ξεχαστεί… Η μεγάλη Πέμπτη απαλλαγής από τον ναζιστικό βραχνά αρχικώς υποκαταστάθηκε από την 18η Οκτωβρίου. Τη μέρα δηλαδή που εγκαταστάθηκε στην Αθήνα η κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητος» υπό τον Γ. Παπανδρέου. Αυτός ήταν ένας ανεκτός συμβιβασμός παρά τη συμμετοχή υπουργών του ΕΑΜ στο κυβερνητικό σχήμα. Αλλά κι αυτή η επέτειος υπονομεύτηκε από την καθιέρωσή της ακόμη, αφού υποβαθμίστηκε, μάλλον, σε μια δημοτική εκδήλωση κι όχι σε μια καθόλα εθνική γιορτή. Η υποβάθμιση φέρνει τη σφραγίδα του ίδιου του Δήμου Αθηναίων.

Τον Σεπτέμβριο και στις αρχές Οκτωβρίου του 1945 στο διορισμένο δημοτικό συμβούλιο Αθήνας συζητείται η καθιέρωση της μέρας για τον εορτασμό της απελευθέρωσης. Η πρόταση να είναι αυτή η 12η Οκτωβρίου γιατί «είναι η ημέρα καθ΄ ην πράγματι ησθάνθημεν την ελευθερίαν και εξήλθομεν εις τους δρόμους αλληλοασπαζόμενοι», όπως προτεινόταν από δημοτικούς συμβούλους, δεν γίνεται δεκτή από την πλειοψηφία και τον Αρ. Σκληρό (ο πρώτος μεταπελευθερωτικός δήμαρχος ήταν επιλογή του πρωθυπουργού). Ορίστηκε η 18η Οκτωβρίου, επειδή την ημέρα αυτή «έφθασεν εις τας Αθήνας η Ελληνική Κυβέρνησις».

Έτσι, με βάση την απόφαση αυτή πραγματοποιήθηκε η πρώτη επέτειος της απελευθέρωσης (18 Οκτωβρίου 1945). Από τότε καθιερώνεται και η έπαρση της σημαίας στην Ακρόπολη. Αξίζει να σημειωθεί ότι την εκδήλωση αυτή κατήγγειλαν «τα κόμματα του πολιτικού συνασπισμού του ΕΑΜ», υπογραμμίζοντας ότι «δεν έχει καμιά σχέση με την απελευθέρωση, γι΄ αυτό ο λαός δεν μπορεί να πάρει μέρος». Τη χαρακτήρισαν «παρέλαση του Παπαντρέα», ενώ καυτηρίαζαν «την απαγόρευση να γιορτάσει ο λαός την απελευθέρωση τη 12η Οκτωβρίου».

Η εκδήλωση, πάντως, πραγματοποιήθηκε με πολύ μικρή συμμετοχή Αθηναίων και πέρασε σχεδόν απαρατήρητη. Τελέστηκε δοξολογία στη Μητρόπολη με την παρουσία των αρχών κι από εκεί μετά από πομπή έγινε η έπαρσή της στην Ακρόπολη.

Στην πράξη ο φετινός πανηγυρικός εορτασμός για την απελευθέρωση με τη διάρκειά του ενοποιεί στην πράξη τις δυο επετείους. Εμμέσως υλοποιεί την προτροπή των διανοούμενων τον Οκτώβριο του 1945 διά χειρός Σικελιανού για «έναν Πανελλήνιο Πανηγυρισμό των κορυφαίων τούτων ημερομηνιών της Ιστορίας μας, πανηγυρισμό, όπου φιλοδοξούμε να υψωθεί όχι απλά στο επίπεδο ενός κοινού εθνικού μνημοσύνου, αλλά ως τα εγκαίνια μιας νέας μας πνευματικής, και γενικά ιστορικής παράδοσης…».

 

Οι πρώτοι γιορτασμοί

1944: Ο πρώτος επίσημος εορτασμός για την απελευθέρωση της Αθήνας πραγματοποιήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 1944. Στη δοξολογία μάλιστα, που έγινε στη Μητρόπολη, τα κείμενα της λειτουργίας είχαν συντεθεί από τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό ειδικά για την περίσταση. Η πραγματική, όμως, γιορτή έγινε στην πλατεία Συντάγματος. Ηταν «η μεγαλυτέρα συγκέντρωσις αφότου ενθυμούντο οι Αθηναίοι». Μέσα σε κλίμα γενικής ανάτασης και με τις συνεχείς επευφημίες μίλησαν στους συγκεντρωμένους τα μέλη της τριμερούς Κυβερνητικής Επιτροπής στην Αθήνα.

1945: Η δεύτερη επίσημη τελετή για την απελευθέρωση της Αθήνας θα γίνει στις 18 Οκτωβρίου 1945, με πρωτοβουλία της δημοτικής αρχής. Για τις 12 Οκτωβρίου είχε προγραμματιστεί από τους βασιλόφρονες συλλαλητήριο στο Σύνταγμα, με αίτημα ουσιαστικά την επιστροφή του βασιλιά. Αλλά ύστερα από το ξεσήκωμα όλων των δημοκρατικών οργανώσεων και φορέων η κυβέρνηση Βούλγαρη αναγκάστηκε να το απαγορεύσει. Ετσι στην πλατεία συγκεντρώθηκαν μόνο μερικές εκατοντάδες, που γρήγορα διαλύθηκαν.

1946: Μέσα σε εμφυλιοπολεμικό κλίμα η επέτειος εορτάζεται πάλι μονοπαραταξιακά. Στην Ακρόπολη υψώνεται η σημαία που κέντησαν «οι δεσποινίδες του Συλλόγου Αθηναίων». Κανονικά έπρεπε να κυματίζει η βρετανική σημαία, σχολίαζαν τα ΕΑΜικά έντυπα, αφού οι Αγγλοι είναι οι νέοι κατακτητές. Οσο για τη συγκεκριμένη σημαία, ο αθηναϊκός συντηρητικός σύλλογος είχε την ιδέα αυτή να κυματίζει μόνο τη μέρα της απελευθέρωσης στον Ιερό Βράχο. Μετά να υψωθεί για μία μέρα τόσο στο Καπιτώλιο της Ρώμης όσο και στο κέντρο του Βερολίνου «για να διακηρύξει έτσι στο σύμπαν ότι τα μεγάλα εγκλήματα δεν μένουν ατιμώρητα…».

 

Μια δυσεύρετη φωτογραφία με άνδρες του ΕΛΑΣ ν΄ αποδίδουν τιμές, ενώ ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου βαδίζει για την έπαρση της σημαίας στην Ακρόπολη

Μια δυσεύρετη φωτογραφία με άνδρες του ΕΛΑΣ ν΄ αποδίδουν τιμές, ενώ ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου βαδίζει για την έπαρση της σημαίας στην Ακρόπολη

 

 

– Ιστοσελίδα για την έκθεση στη Δημοτική Πινακοθήκη Αθήνας με φωτογραφίες, ντοκουμέντα, βίντεο κ.α. για τα 71 χρόνια από την απελευθέρωση : http://freeathens44.org/

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top