«Εδώ Δεν Υπάρχει Άσυλο». Πράξη Δέκατη Τρίτη. Η φωτογραφική ανασκαφή μιας ταραγμένης εποχής (Μέρος 1o).
Από τον Γιάννη Παναγόπουλο //
Αντιγράφω άρα υπάρχω. Και βάζω τελεία – όχι ερωτηματικό – στο τέλος τού «υπάρχω», όχι μόνο γιατί η ηθική είναι συχνά ανήθικη αλλά, κυρίως, γιατί συμφωνώ στο ότι τίποτε, και ειδικά στο rock ‘n’ roll, δεν είναι προϊόν παρθενογένεσης. Η ταινία «Εδώ Δεν Υπάρχει Άσυλο» έχει αξίες. Τις αντιγράφω αυτούσιες από το blog του παραγωγού της Θανάση Γιαννόπουλου.
Στο φιλμ, η ανεξάρτητη μουσική σκηνή του ’80 θα εξεταστεί μέσα από την ιστορική της διαδρομή με ορόσημα:
1. Τη συναυλία των Police στον Σπόρτιγκ και το Τριήμερο Ανεξάρτητου Ροκ (1980-1981),
2. Το διήμερο Rock in Athens στο Καλλιμάρμαρο (1985).
3. Τις καταλήψεις σχολών στο κέντρο της Αθήνας και τη δολοφονία Καλτεζά (1984-1985),
4. Την αποκέντρωση που ακολούθησε το κλείσιμο των μαγαζιών στα Εξάρχεια και την διάχυση-διάλυση του μουσικού ρεύματος στις συνοικίες (1988-1989).
5. Τη συναυλία στο Πεδίο του Άρεως (Triffids, PIL, Gun Club) που διακόπηκε βίαια από το κοινό και σήμανε το τέλος της αθωότητας για τη γενιά του ’80.
6. Την έξοδο των έγκλειστων διαμαρτυρόμενων του Πολυτεχνείου μετά την αθώωση Μελίστα (1990), η οποία σηματοδοτήθηκε από την συμβολική νίκη των «300 μέτρων πορείας χωρίς μπάτσους» κι από το συνταρακτικά χλευαστικό πανό «Είμαστε ο ανθός της νεολαίας».
Με αφορμή τα παραπάνω, το Fractal ένιωσε έντονη την ανάγκη να «βρωμίσει» τα χέρια του ψάχνοντας σελίδες κιτρινισμένων (από το πέρασμα του χρόνου – όχι το περιεχόμενο των ρεπορτάζ) εφημερίδων ξανακαλύπτοντας τους τρόπους, τις μεθόδους που ο τύπος της εποχής είχε παρουσιάσει κάποια από τα παραπάνω γεγονότα. Επίσης, έψαξε και (ίσως) βρήκε ενδεικτικές φωτογραφίες συγκροτημάτων, ανθρώπων που σχετίστηκαν μαζί τους. Η Αθήνα του ’80 δεν είναι καλύτερη από την Αθήνα της δεκαετίας του 2010. Το θέμα είναι πως η Αθήνα της δεκαετίας του ’80, ενώ είχε γράψει το δικό της soundtrack, ενώ είχε έτοιμους πρωταγωνιστές και σχεδόν γραμμένο σενάριο, δεν γύρισε ποτέ την δική της ταινία. Τουλάχιστον αυτό συμβαίνει σήμερα…..
Αυτό το rock n’ roll «λεύκωμα» δεν θα γινόταν πράξη, αν κάποιοι άνθρωποι* δεν δέχονταν να παραχωρήσουν φωτογραφικό τους υλικό.
Drunk ‘n’ Rock
Το τριήμερο 17 – 19 Σεπτεμβρίου 1982, στο γήπεδο μπάσκετ του «Σπόρτινγκ», φιλοξενήθηκε ένα μουσικό γεγονός που οι διοργανωτές του σοφά ονόμασαν «Φεστιβάλ Ανεξάρτητου Ήχου». Στις 17 Σεπτέμβρη, εμφανίστηκαν οι Birthday Party και οι Metro Decay. Στις 18, οι The Fall και οι Magic De Spell. Στις 19, οι New Order και οι F.M.Q. Φήμες λένε πως, όταν ο ηχολήπτης των New Order αντίκρισε το χώρο της συναυλίας, έφριξε. Η τσίγκινη οροφή τού γηπέδου ήταν αδύνατο να δαμαστεί από ηχολήπτη, ώστε να ρυθμιστεί ήχος υποφερτός για καλλιτέχνες και κοινό. Η εμφάνιση των Birthday Party ήταν υπέροχη. Ο τραγουδιστής τους, Nick Cave, είχε κέφια. Δηλαδή ήταν λιώμα. Δεν ήταν όμως μόνο λιώμα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη συναυλία της μπάντας του. Ρεπορτάζ της εποχής αναφέρουν: «Το πρωί της Πέμπτης, μία μέρα πριν τη συναυλία των Birthday Party στο «Σπόρτινγκ», ένας αστυνομικός ξύπνησε τον Nick Cave που κοιμόταν ανάμεσα σε κάτι θάμνους ενός πάρκου, κάπου στα Πατήσια. Μέσα σε μια ζάλη από αλκοόλ, ο Nick σηκώθηκε και μπήκε σ’ ένα λεωφορείο όπου, νομίζοντας ότι βρίσκεται ακόμη στο Βερολίνο, πρότεινε μερικά μάρκα στον εισπράκτορα ο οποίος έβαλε τις φωνές. Τότε, μια γιαγιά έδωσε ένα δεκάρικο στον εισπράκτορα και χτύπησε το απολωλός πρόβατο στην πλάτη. Μη ξέροντας πού είναι το ξενοδοχείο, κατέβηκε στην επόμενη στάση. Η μνήμη τού ήχου ενός τρένου που περνούσε τον έφερε να περπατάει παράλληλα με τις γραμμές, ώσπου βρήκε το ξενοδοχείο που είχε καταλύσει το συγκρότημα».
Ο Πήγασος
Στo κλαμπ «Πήγασος» που συνόρευε με το Α.Τ. Εξαρχείων εμφανίστηκαν μια σειρά γκρουπ (Χωρίς Περιδέραιο, Not 2 Without 3) που πρωταγωνιστούν στην ταινία «Εδώ Δεν Υπάρχει Άσυλο». Κιθαρίστας σε μπάντα – Anti Troppau Council – που έγραψε ιστορία εκεί, ήταν ο Γιάννης Ντρενογιάννης. Σχολιάζει εκείνη την εποχή, λέγοντας: «Οι ροκ μπάντες της δεκαετίας του ’80 δεν είχαν καμία τύχη, χάρη στη γελοία γενιά τού Πολυτεχνείου. Αυτούς τους καραγκιόζηδες, τους γλοιώδεις αριστερούς και πασόκους που μας ταλαιπωρούν ακόμα και σήμερα. Για αυτούς με τα ταγάρια, εμείς ήμασταν ξενόφερτα μιάσματα, που προωθούσαν τον αμερικάνικο τρόπο ζωής!!! Κοιτάξτε τους όλους αυτούς σήμερα και θα καταλάβετε γιατί ακόμα εκνευρίζομαι… δεκαετίες μετά».
Δολοφονία Καλτεζά
Ο Μιχάλης Καλτεζάς ήταν μαθητής που δολοφονήθηκε – εκτελέστηκε κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων στην επέτειο εξέγερσης του Πολυτεχνείου, το 1985. Στις 17 Νοέμβρη 1985, ο 27χρονος τότε αστυνομικός Αθανάσιος Μελίστας, τον πυροβόλησε στο πίσω μέρος του κεφαλιού, από απόσταση είκοσι μέτρων, καθώς ο νεαρός έτρεχε μαζί με άλλους διαδηλωτές προς την πλατεία Εξαρχείων.
Επεισόδια Χημείου
Αμέσως μετά τον θάνατο του Καλτεζά, καταλήφθηκε από αναρχικούς, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, το παλιό Χημείο στη Σόλωνος και το Πολυτεχνείο. Το πρωί της 18ης Νοεμβρίου, δίνεται η άδεια από την Επιτροπή Πανεπιστημιακού Ασύλου, με πρόεδρο τον πρύτανη Μιχάλη Σταθόπουλο, να μπει η Αστυνομία στο Χημείο. Η εισβολή γίνεται με χρήση δακρυγόνων, για πρώτη φορά μετά το 1976, και οι αστυνομικοί συλλαμβάνουν 37 άτομα τα οποία ξυλοκοπούν, ενώ λίγοι καταφέρνουν να φτάσουν στην κατάληψη του Πολυτεχνείου από τους υπονόμους. Αυτή ήταν και η πρώτη άρση ασύλου από την επίσημη θεσμοποίησή του, το 1982. Τα επεισόδια στην Αθήνα συνεχίστηκαν και τις επόμενες ημέρες.
Ύστερα από τα γεγονότα, υπέβαλλαν τις παραιτήσεις τους για λόγους ευθιξίας ο υπουργός Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης, Μένιος Κουτσόγιωργας, και ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης, Θανάσης Τσούρας, τις οποίες ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου δεν έκανε δεκτές. Με απόφαση του Θανάση Τσούρα, απομακρύνθηκαν από τις θέσεις τους ο αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας, Γεώργιος Ρωμοσιός, ο κλαδάρχης Ασφάλειας και Τάξης, Μανώλης Μποσινάκης και ο γενικός διευθυντής Αστυνομίας Αττικής, Στέλιος Τζανάκης, προκειμένου να προχωρήσει η έρευνα σε βάθος. Στις 30 Νοεμβρίου, μετά από εισήγηση του Θανάση Τσούρα, το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε να επανέλθουν στις θέσεις τους οι Ρωμοσιός και Μποσινάκης με το αιτιολογικό πως δεν έφεραν καμία ευθύνη. Τον Στέλιο Τζανάκη στα καθήκοντα του Αττικάρχη αντικατέστησε ο αστυνομικός διευθυντής, Νίκων Αρκουδέας.
Η Creep Records
Αν δεν υπήρχε η Creep Records, μπάντες σαν τους Yell – O – Yell, τους Villa 21 και τους South Of No North δεν θα είχαν καμία τύχη. Ο Μπάμπης Δαλίδης αποφάσισε να φτιάξει μία (την πρώτη;) ανεξάρτητη δισκογραφική εταιρεία για να ηχογραφήσει το γκρουπ του φίλου του, Φιλώτα Βασκαλή, τραγουδιστή και κιθαρίστα των Yell – O – Yell δηλαδή. Ο Δαλίδης λέει: «Πριν την Creep Records ήμουν απλά λάτρης του ροκ. Μου άρεσαν μπάντες σαν τους Bauhaus, τους Pop Group, τους Joy Division. Όταν τελείωσα το στρατό, άνοιξα το «Blow-Up», ένα δισκάδικο στα Εξάρχεια. Στόχευα στο “τότε” καινούργιο, το βρετανικό “New Wave”. Όλα αυτά το 1981, όταν ήμουν 21 ετών. Δύο χρόνια αργότερα, ήρθε η Creep Records. Αποφάσισα πως πρώτη κυκλοφορία της θα ήταν σινγκλάκι των Yell-O-Yell. Τη διανομή των άλμπουμ την έκανα μόνος, όταν σχόλαγα από τη δουλειά. Καβάλαγα το μηχανάκι και έτρεχα στα δισκάδικα προσπαθώντας να πείσω τους μαγαζάτορες πως τα συγκροτήματα της εταιρείας μου άξιζαν. Κάποιους τους κατάφερα. Κάποιους άλλους όχι». Ο Δαλίδης εκτός από εταιρειάρχης ήταν και ντράμερ στους Villa 21.
Magic De Spell
Οι Magic De Spell ήταν μία από τις πρώτες Punk – New Wave μπάντες της Αθήνας. Παραμένουν ενεργοί ως σήμερα. Σχηματίστηκαν το 1980. Πρόσφατα δήλωσαν στο fractal: «Οι πανκ ροκ μπάντες της τάξης του ’80 έπαιξαν μουσική αυθόρμητα και χωρίς ιδιοτέλεια. Και είναι όμορφο που, έστω και καθυστερημένα, το κοινό, ανεξαρτήτως ηλικίας, τιμά μπάντες σαν τους Panx Romana, τους Stress ή τους Χωρίς Περιδέραιο. Για μας, ο λόγος που το κοινό αναζήτησε υλικό συγκροτημάτων εκείνης της εποχής, είναι απόλυτα φυσιολογικός: η βαρβαρότητα της εποχής σήμερα θέλει ροκ στίχο που μιλά άμεσα στους ακροατές του. Δυστυχώς, οι σύγχρονες μπάντες δεν έχουν καταφέρει να περιγράψουν την πραγματικότητα της εποχής με την ίδια αμεσότητα που το έκαναν κάποια στιγμή οι πανκ-ρόκερς της δεκαετίας του ’80. Κάπου εκεί ζει ο βασικός λόγος που μια σειρά από συγκροτήματα εκείνης της εποχής, επανέρχονται στο προσκήνιο και μάλιστα με τόση επιτυχία που ούτε τα μέλη τους θα μπορούσαν να φανταστούν».
* Αυτό το λεύκωμα δεν θα μπορούσε να ολοκληρωθεί χωρίς την βοήθεια μελών της ομάδας «New Wave in Athens in the 80’s – The Scene, the People, the Places» (Ταξιάρχης Λιάσκας, Νίκος Βαξεβανίδης, Σπύρος Τρούσας, Αλέξανδρος Μικρός), του Μπάμπη Δαλίδη και του Θοδωρή Βλαχάκη.