Ας μιλήσουμε για παραμύθια

Συνέντευξη στην Έλενα Νταβλαμάνου //

Ελένη Γκίκα… ένα όνομα, μια προσωπικότητα ξεχωριστή που για χρόνια μας ταξιδεύει με τη γραφή της και τον πνευματικό της λόγο, ένα «κεφάλαιο» για τον κόσμο του βιβλίου που με τις κριτικές της μας πήρε από το χέρι και μας έμαθε να διαβάζουμε, μπήκε στην αυλή μας λέγοντας ότι..

Όταν κάτι μας βαραίνει, θέλουμε να το διώξουμε από πάνω μας με κάθε τρόπο. Από την άλλη, μπορούμε κάτι να δημιουργήσουμε από έναν πόνο. Η Σοφία, η μικρή ηρωίδα της Ελένης Γκίκα στο παραμύθι «Η ζωγραφιά που ταξιδεύει» από τις εκδόσεις Καλέντη, δημιουργεί μια θαυμαστή ζωγραφιά. Μια ξεχωριστή, μοναδική, διαφορετική ζωγραφιά. Όπως ξεχωριστή, μοναδική, διαφορετική είναι και η ίδια. Όπως ξεχωριστή και μοναδική είναι και η συγγραφέας του υπέροχου αυτού βιβλίου, που κερδίζει τον αναγνώστη από την πρώτη ματιά. Η Ελένη Γκίκα μας ανοίγει την καρδιά της σε μια συζήτηση εφ’ όλης της ύλης.

-Η Ελένη Γκίκα είναι καταξιωμένη δημοσιογράφος, κριτικός βιβλίων και ταυτόχρονα συγγραφέας. Ποια από τις τρεις ιδιότητες θεωρείτε πως είναι η πιο δύσκολη;

Πάντοτε δυσκολότερο είναι ό,τι αφορά και τους άλλους. Κατά συνέπεια η δημοσιογραφία και η «κριτική» (την οποία και αποφεύγω να πολυχρησιμοποιώ ως λέξη). Μετά από 33 χρόνια θητείας στην πρώτη, οφείλω να ομολογήσω ότι πολλά της χρωστώ, αλλά από τα είκοσί μου όταν πρωτοξεκινούσα πρώτα απ’ όλα της χρωστούσα εντιμότητα και ορθή κρίση. Καρδιά βαθιά και καθαρή.

Τώρα όσον αφορά τα βιβλία, είναι το πάθος μου και θα διάβαζα έτσι ή αλλιώς. Όμως, τα βιβλία των άλλων απαιτούν γνώσεις, για το αντικείμενο μέσα στον χώρο και τον χρόνο, τα βιβλία της εποχής αλλά και για τα υπόλοιπα βιβλία του συγγραφέα, χρειάζονται νηφαλιότητα και την αθωότητα του αναγνώστη. Αυτή η τελευταία είναι ευλογία αν μέσα από την επαγγελματική ενασχόληση με το αντικείμενο, τελικά, αντέξει  και κρατηθεί.

Όσον αφορά τα βιβλιαράκια μου, καλά, κακά, δεν βλάπτουν κανένα. Κι εμένα με κάνουν κι αντέχω, αναζητώ ό,τι αναζητώ, πάω όσο μπορώ πιο μακριά και βαθιά. Αλλά η δυσκολία είναι στη δημοσιογραφία και την κριτική. Αφορούν τη ζωή, την τιμή, την ψυχή και των άλλων.

–Πώς ξεκινήσατε την ενασχόλησή σας με τη συγγραφή; Υπήρχε κάποιο εσωτερικό έναυσμα;

Το κοινότοπο θα σας πω: έγραφα από παιδί, από πολύ παιδί. Ως μοναχοπαίδι ήταν η παρέα μου, η αδελφή ή ο αδελφός που δεν είχα, η γειτονιά που δεν υπήρχε, ο απών μπαμπάς επειδή δούλευε μακριά. Οι ιστορίες μου ήταν το ημερολόγιό μου, η αλληλογραφία μου με έναν αλλόκοτο παραλήπτη και ταυτοχρόνως το παραμύθι μου. Όλα αυτά. Κι ύστερα έγινε δεύτερη και πρώτη φύση: έγραφα όταν φοβόμουν, όταν απορούσα, όταν ήθελα να καταλάβω το τι ακριβώς ζούσα, όταν ήθελα να ζήσω κι άλλη κι άλλη ζωή. Όταν ήθελα να κρατήσω αιώνια μέσα μου τους νεκρούς μου, κι ό,τι έζησα. Περίπου με αυτή τη σειρά.

-Γράφετε βιβλία για ενήλικες και με την ίδια επιτυχία γράφετε και για παιδιά. Είναι εύκολο να γράφει κανείς για παιδιά και μάλιστα σε μια εποχή στην οποία βασιλεύει η εικόνα, η τεχνολογία και το ίντερνετ;

Πάντοτε ήταν και είναι δύσκολο να γράφει κανείς για παιδιά. Συνηθίζουμε γράφοντας να προσπαθούμε να μιλήσουμε στη γλώσσα τους, αλλά απαιτούν από μας το χαμένο παιδί που υπήρξαμε. Τα παιδιά και ως αναγνωστικό κοινό βρίσκονται πάντα πιο μακριά. Διατηρούν ακόμα το ένστικτο, τη συλλογική μνήμη και το θαύμα, δεν χαρίζονται, δεν προσποιούνται, η συμπαντική γνώση τους είναι ακόμα νωπή, δεν έχουμε προλάβει με τα σχολεία και τα σουσούμια των μεγάλων να την κάνουμε να ξεχαστεί. Εκείνη θα πρέπει να ξαναθυμηθούμε, αν γίνεται. Όλα τα άλλα είναι πολύ βαρετά για τα παιδιά κι από μας προσποίηση φτωχή. Άργησα να γράψω για παιδιά. Πάντοτε ήθελα, αλλά αυτό το θαύμα στα μάτια τους το αξιώθηκα αργά.

–«Η ζωγραφιά που ταξιδεύει», με την καταπληκτική εικονογράφηση της Έφης Λαδά,   κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλέντη. Πώς προέκυψε αυτή η γεμάτη ευαισθησία και τρυφερότητα ιστορία;

Το έχω πει και δεν θα κουραστώ να το λέω, τα παραμύθια μου είναι η αληθινή μου ζωή. Συμβαίνουν. Και επιτέλους μπορώ και τα βλέπω, μπορώ και τα ξεχωρίζω. Γνώρισα μια Σοφία που τα είχε υποστεί όλα αυτά στη ζωή. Το «καρότο, καρότο» στο σχολείο για τα κόκκινα μαλλιά της. Το θαύμα της Τέχνης μέσα από την ζωγραφιά και το αυριομυστήριο είναι κάτι που πάντα θα με απασχολεί. Όσο για την Έφη Λαδά ήταν η ευλογημένη συνάντηση στη ζωή μας. Κανένας δεν ζωγραφίζει τη μαγεία όπως η Έφη! Διαθέτει μια δική της ολότελα εικαστική οπτική. Χρωστώ πολλά στην Κέλλυ Καλέντη για την συνάντησή μας αυτή.

-Η Σοφία, η ηρωίδα της ιστορίας, βιώνει την απόρριψη λόγω της διαφορετικότητάς της. Πόσο δύσκολο είναι στις μέρες μας να δεχτούμε το «διαφορετικό» και ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά;

Αν δεν δεχτούμε το διαφορετικό, ποτέ δεν θα μπορέσουμε να γίνουμε ο εαυτός μας, δηλαδή «διαφορετικοί». Πειθαρχημένα ανθρωπάκια ανελεύθερα θα παραμείνουμε, ο δρόμος προς την αυτογνωσία και την ελευθερία περνά πάντα μέσα από του άλλου την αποδοχή. Και όσο είναι φοβισμένη μια κοινωνία το σίγουρο είναι πως δεν βαδίζει καθόλου προς τα εκεί. Βλέπετε, η αιτία του κακού είμαστε εμείς οι μεγάλοι.

-Η δασκάλα της Σοφίας ανακοινώνει μια έκθεση ζωγραφικής. Είναι αυτό, που «μαγικά» θα δώσει λύση στο πρόβλημα της ηρωίδας. Η τέχνη προτάσσεται ως εργαλείο και μέσο καταστολής της «ενδοσχολικής βίας». Πόσο μεγάλη είναι αλήθεια, η δύναμη της τέχνης;

Η Τέχνη μας μαθαίνει μιαν άλλη οπτική στη ζωή. Μας ξεκλειδώνει διαστάσεις που η καθημερινότητα και η καθημερινή τριβή αγνοεί, μας ανοίγει σύμπαντα, δυνατότητες, ευτυχία, μια μαγική και μαγεμένη ζωή. Μας κάνει πιο τολμηρούς κατά συνέπεια δυνατούς. Μας χαρίζει άγνωστες μαγεμένες και μαγικές εκδοχές της ζωής. Μεταξύ μας, και έτσι όπως την κάναμε, χωρίς την Τέχνη δεν αντέχεται η ζωή. Μέσα από την Τέχνη περνάμε για να φτάσουμε και στην Αλήθεια και στην Ομορφιά.

-Ο Ορφέας είναι ο συμμαθητής και ο πιστός φίλος της Σοφίας. Τη θαυμάζει και της δίνει δύναμη να ανταπεξέλθει στη δύσκολες στιγμές που περνάει στο σχολείο. Η φιλία παίζει καθοριστικό ρόλο στην ιστορία. Υπάρχουν αληθινές φιλίες στις μέρες μας και πόσο ένας φίλος μπορεί να επηρεάσει καθοριστικά τη ζωή μας;

Η φιλία πάντα και σ’ όλες τις εποχές ήταν και παραμένει καθοριστική. Ο αληθινός φίλος είναι μια βεβαιότητα, η μόνη δυνατή βεβαιότητα σ’ αυτή την αβέβαιη ζωή. Για μένα είναι και πάνω από την επιτυχία και πάνω απ’ τον έρωτα. Ο καλός φίλος είναι καθρέφτης, σε κάνει καλύτερο, δυνατότερο, αλώβητο, και σίγουρα λιγότερο εγωιστή. Είναι κατάκτηση η φιλία, δεν υπάρχει «τυχερός» στη φιλία, τον αξίζεις ή δεν τον αξίζεις τον φίλο σου, η φιλία είναι ευλογία αλλά απαιτεί στο ακέραιο και την δική σου θέληση και συμμετοχή. Χρωστάω τα πάντα στους φίλους μου. Για το χατίρι τους γίνομαι καλή, έξυπνη, γενναιόδωρη, ευαίσθητη, δυνατή, για το χατίρι τους και εξ αιτίας τους είμαι ζωντανή.

-Είναι στα άμεσα σχέδιά σας ένα ακόμη παιδικό βιβλίο;

Και δυο και τρία. Για μένα το παιδικό βιβλίο είναι μια άλλη οπτική ζωής. Γράφω αλλιώς γράφοντας και για παιδιά. Ζω διαφορετικά ζώντας κι ανάμεσά τους. Όλα, παιχνίδια, φύση, αντικείμενα, ιδέες, νοήματα, προσωποποιούνται, μεταβάλλονται αεναίως, αποκτούν ζωή. Περιμένουν ήδη δυο μέσα στο συρτάρι «Οι κούκλες που ονειρεύτηκαν την Έλενα» και «Η Νεφέλη στη χώρα με τις νεραϊδοκαμινάδες», δηλαδή έχουν βγει αλλά περισσότερα ας αφήσουμε να μας πει το αυριομυστήριο και η ζωή.

-Μια ευχή για τους μικρούς μας αναγνώστες;

Να ζήσουν μέσα από την φαντασία, το όνειρο και το παιχνίδι μια συναρπαστική ζωή. Να ζήσουν τη ζωή τους, αυτή που αξίζουν και ονειρεύονται. Να ζήσουν. Αυτό. Με όλη τους την καρδιά. Να ζήσουν πολύ!

-Σας ευχαριστώ θερμά και εύχομαι πάντα να μας ταξιδεύετε με τα όμορφα βιβλία σας!

Σας ευχαριστώ πολύ για την όμορφη κουβέντα μας, να είστε πάντα καλά, η δημοσιογραφία να ξέρετε παραμένει λειτούργημα ό,τι και να συμβεί, όσα εμπόδια κι αν μας βάζει η ζωή και η εποχή.

Βιογραφικό:

Η Ελένη Γκίκα γεννήθηκε το 1959 στο Κορωπί. Δημοσιογράφος και βιβλιοκριτικός στο Αντί, στις Εικόνες και στο Έθνος της Κυριακής από το 1983, έχει ασχοληθεί με το μυθιστόρημα, το διήγημα, την ποίηση, το παραμύθι, έχει συμμετάσχει σε συλλογικές εκδόσεις και έχει επιμεληθεί βιβλία και σειρές. Τα τελευταία τρία χρόνια ανήκει στην εκδοτική ομάδα του διαδικτυακού περιοδικού Fractal: Η γεωμετρία των ιδεών.

Κυκλοφορούν 36 βιβλία της. Ανάμεσά τους Δι” εσόπτρου εν αινίγματι, Να τα μετράω ή να μη τα μετράω τα χρόνια, Το αίνιγμα του άλλου, Μετεβλήθη εντός μου, ο ρυθμός του κόσμου, Υγρός χρόνος, Εν αταξίαις εύτακτοι όντες, Πλήθος είμαι, Οι κούκλες δεν κλαίνε και Η αιώνια επιστροφή. Με το μυθιστόρημα Η γυναίκα της βορινής κουζίνας, Το μπολερό δεν ήταν του Ραβέλ, τα παραμύθια Το μυστικό της μαγικής τσαγιέρας και Η ζωγραφιά που ταξιδεύει ξεκινά τη συνεργασία της με τις εκδόσεις «Καλέντη».

Από τις εκδόσεις «Καλέντη» κυκλοφορούν, επίσης, το μυθιστόρημα «Λίλιθ», η ποιητική συλλογή «Η αρχιτεκτονική της ύπαρξης», το παραμύθι «Οι μουσικές της Αρασέλης» και τα διηγήματα «Ιδεολογικά ύποπτη».

Για τη «Ζωγραφιά που ταξιδεύει», εκδ. Καλέντης: Η Τέχνη νικάει το κακό

«Καρότο» τη φώναζαν τα άλλα παιδιά και η Σοφία έκλαιγε. Τι κι αν τα κόκκινα μακριά μαλλιά της ήταν το καμάρι της γιαγιάς της. «Σαν φλόγα στον άνεμο», της έλεγε κάθε φορά που τη χτένιζε. Τι κι αν ο φίλος της ο Ορέστης τα έλεγε «μαγικά». Η μικρή Σοφία μισούσε τα κόκκινα μαλλιά της, ήθελε να τα κόψει, να τα εξαφανίσει για να μην την κοροϊδεύουν τα παιδιά. Ώσπου μια ζωγραφιά που ταξιδεύει θα αλλάξει τα πάντα μαγικά…

Η Ελένη Γκίκα, μετά το ιδιαίτερα επιτυχημένο προηγούμενο παιδικό βιβλίο της «Το μυστικό της μαγικής τσαγιέρας», επανέρχεται με μια ιστορία που μιλά κατευθείαν στην καρδιά του κάθε παιδιού.

Η συγγραφέας, πλάθει μία ιστορία γεμάτη ευαισθησία και ρεαλισμό και διηγείται με το δικό της ξεχωριστό τρόπο την καθημερινότητα ενός παιδιού, που έρχεται αντιμέτωπο με τους συμμαθητές λόγω της διαφορετικότητάς του. Η μικρή Σοφία με τα κόκκινα μαλλιά θα μπορούσε να είναι κάθε παιδί που δέχεται τον αποκλεισμό, την επίθεση ή απλώς διαφέρει από τους υπόλοιπους. Η συγγραφέας διεισδύει στην παιδική ψυχολογία, κατορθώνοντας να δημιουργήσει έντονες εικόνες που μεταφέρουν τη συναισθηματική φόρτιση. Κατορθώνει επίσης να μετατρέψει με τρόπο θαυμαστό το αρνητικό βίωμα σε ταξίδι σε έναν άλλο κόσμο, δίνοντας λύση και διαφυγή μέσα από την αστείρευτη δύναμη της αγάπης αλλά και της δημιουργικότητας.

«Η ζωγραφιά που ταξιδεύει» είναι ένα όμορφο σύγχρονο παραμύθι, που σε μια ευγενή και πλούσια γλώσσα, δίνει ουσιαστικά μηνύματα στα παιδιά. Η Ελένη Γκίκα σέβεται  την παιδική ψυχολογία και την προσεγγίζει με τρόπο τρυφερό, ευαίσθητο και διεισδυτικό συνάμα, μέσα από μια αφήγηση που ρέει, αγγίζοντας την καρδιά και ερεθίζοντας τη σκέψη  των μικρών και των μεγάλων αναγνωστών. Το μήνυμα που περνά είναι υπέροχο: η διαφορετικότητα είναι ευλογία, όχι ντροπή!

Ευαίσθητη, αγγίζοντας μικρούς και μεγάλους η παραμυθένια ιστορία της Ελένης Γκίκα μιλάει για τη διαφορετικότητα και την δύναμη που έχει ο καθένας να πετύχει το σεβασμό στη διαφορετικότητά του από τους άλλους. Μια προσέγγιση που δεν υπάρχει στα βιβλία, που μιλούν για τη διαφορετικότητα. Η συγγραφέας διαλέγει την υπέρβαση: Μπορεί και το ίδιο το θύμα να απαιτήσει και να επιβάλλει το σεβασμό στη διαφορετικότητά του και υπάρχει ο τρόπος, δίχως συγκρούσεις ή βία, αλλά με τέχνη. Η τέχνη νικάει το κακό. Απλά εξαιρετικό!

Την ευαισθησία του κειμένου τυλίγει με τα όμορφα χρώματά της και τη διακριτική όσο και ιδιαίτερη ματιά της, η εξαιρετική, αέρινη εικονογράφηση της Έφης Λαδά, προσφέροντας στους μικρούς αναγνώστες ένα μοναδικό αισθητικό αποτέλεσμα.

«Η ζωγραφιά που ταξιδεύει» είναι ένα πολύ τρυφερό παραμύθι με υπέροχη εικονογράφηση και άριστη εκδοτική εμφάνιση, από τα καλύτερα που κυκλοφορούν στην αγορά του βιβλίου. Αξίζει να διαβαστεί από μικρούς και μεγάλους!

 * Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Θεσσαλία”