Fractal
Home / ΙΣΤΟΡΙΑ / Αρχαίοι τάφοι και νανοπολιτική
03/09/2014, 4:35 μμ

Αρχαίοι τάφοι και νανοπολιτική

του Νίκου Μπελογιάννη // *

 

Amfipoli3Όπως μαθαίναμε στο λύκειο, η Αμφίπολη ιδρύθηκε από τους Αθηναίους στις εκβολές του Στρυμόνα το 437 προ Χριστού. Από τους Νεοέλληνες(-άρες) ανακαλύφθηκε ομοθυμαδόν το 2014 μετά Χριστόν. Πιο πριν, ήταν γνωστή μόνον στους αρχαιολόγους, αλλά και δημοφιλέστατη στους ανά τους αιώνες τυμβωρύχους και λαθρανασκαφείς. Τις τελευταίες δεκαετίες, μια κοντινή παραλίμνια κωμόπολη ήταν από τα πιο γνωστά πανελληνίως κέντρα όπου γινόταν το διεθνές αλισβερίσι των αρχαιοκάπηλων.

 

Με τη λήξη των Περσικών Πολέμων, η Αθήνα, ως νέα υπερδύναμη πλέον, είχε θέσει ως πρώτη προτεραιότητα την ίδρυση αποικίας στους πρόποδες του Παγγαίου για εκμετάλλευση των κοιτασμάτων χρυσού και αργύρου, καθώς και της ξυλείας του. Από το 478 και μετά ο Κίμωνας, αφού κατάφερε να εκδιώξει τους Πέρσες από την τελευταία βάση τους,την Ηιόνα στις εκβολές του Στρυμόνα, πέτυχε να εκδιώξει και τους Δόλοπες πειρατές από την Σκύρο. Επρεπε όμως να βρεθεί και ιδεολογικό προκάλυμμα για την κατοχή του νησιού. Έτσι, ο Κίμωνας εκμεταλλεύτηκε έναν (προφανώς διφορούμενο) δελφικό χρησμό, που έλεγε ότι τα οστά του Θησέα έπρεπε να μεταφερθούν από την Σκύρο στην Αθήνα. Επινοήθηκε λοιπόν η ιστορία με έναν αετό που χτύπησε με το ράμφος έναν βράχο και σκάβοντας στον βράχο βρήκαν οστά σε υπερφυσικό μέγεθος, άρα επρόκειτο για ημίθεο. Μεταφέρθηκαν πάραυτα τα οστά στην Αθήνα για να ταφούν, ενώ ταυτόχρονα στην Σκύρο εγκαταστάθηκαν Αθηναίοι κληρούχοι.

Αυτή ήταν η πρώτη γνωστή στην ιστορία εκμετάλλευση ή καπηλεία των οστών και της μνήμης κάποιου ήρωα για πολιτικούς λόγους. Στις επόμενες χιλιετίες, η μέθοδος θα εφαρμοζόταν κατά κόρον από την Καθολική και την Ορθόδοξη Εκκλησία, από το Ισλάμ και από τα σταλινικά κόμματα ανά την Ευρώπη. Ο ήρωας των αρχαίων θα άλλαζε όνομα, θα γινόταν άγιος, μάρτυρας ή αγωνιστής, αλλά η εκμετάλλευση παρέμενε η ίδια.

Amfipoli1Επιστρέφουμε στην Αμφίπολη. Μπορεί να εκδιώχθηκαν οι Πέρσες από την περιοχή, έμενε όμως πάντα η ανάγκη της Αθήνας για εκμετάλλευση του πλούτου του Παγγαίου, κυρίως του χρυσού, αλλά και της ξυλείας. Οι αρχικές προσπάθειες για ίδρυση αποικίας στον Στρυμόνα οδήγησαν στην συσπείρωση των θρακικών φυλών της περιοχής εναντίον της πρώτης ουσιαστικά στον κόσμο ιμπεριαλιστικής δύναμης, με τη σημερινή έννοια. Ο Κίμωνας έστειλε εκστρατευτικό σώμα για να κατοχυρώσει τα μεταλλεία χρυσού. Η Θάσος, που είχε μεγάλη παραγωγή χρυσού, όταν είδε να απειλούνται τα συμφέροντά της, αποστάτησε από την Αθηναϊκή Συμμαχία και ο Κίμωνας την ισοπέδωσε, αγνοώντας τι περίμενε στο μεταξύ τον στρατό του στην πεδιάδα του Στρυμόνα. Μονίμως θύματα της υπερβολικής τους αυτοπεποίθησης, οι Αθηναίοι δέχτηκαν την επίθεση των Ηδώνων Θρακών. Η πανωλεθρία του Δραβήσκου (ή των Εννέα Οδών, από το όνομα της κοντινής αποικίας των Χαλκιδέων) το 465 π.Χ., επέφερε στους Αθηναίους σε δυο μέρες περισσότερους νεκρούς (σχεδόν 12 χιλιάδες, ελεύθερους πολίτες πάντα) απ’ όσο σε ολόκληρο τον Πελοποννησιακό Πόλεμο!

Ο Κίμωνας, λόγω ένδοξου παρελθόντος, γλίτωσε τον οστρακισμό, αλλά ήρθαν στα πράγματα οι Δημοκρατικοί με τον Περικλή. Αυτός, ως πιο πολιτικάντης οδήγησε στην αναζήτηση ήπιων τρόπων για προσεταιρισμό των Θρακών, βασισμένος στην πανάρχαια αρχή «Χέρι που δεν μπορείς να το δαγκώσεις, φίλα το!». Από την άλλη βέβαια, βασίστηκε στο ότι το κόλπο με την καπηλεία των οστών ενός ήρωα πιάνει και αποφάσισε να αξιοποιήσει την τεχνογνωσία.

Amfipoli2Έτσι, το 437 ο στρατηγός Άγνων, κατέφθασε στον Στρυμόνα με ένα κιβώτιο με τυχόντα οστά, που έπεισε (εξαπάτησε πιο σωστά) τους Θράκες ότι ήταν του μυθικού βασιλιά της Θράκης Ρήσου και ότι τα είχε μεταφέρει από την Τροία, όπου σύμφωνα με τον μύθο, ο Ρήσος σκοτώθηκε πολεμώντας στο πλευρό των Τρώων. Ετάφησαν τα οστά λοιπόν εν δόξη και τιμή σε μεγαλοπρεπή τάφο απέναντι από το ιερό της μούσας Κλειούς, μητέρας του Ρήσου (Μαρσύας, «Μακεδονικαί Ιστορίαι»), και έτσι κατόρθωσαν οι Αθηναίοι να ιδρύσουν την Αμφίπολη- για να την καταλάβουν οι Σπαρτιάτες υπό τον Βρασίδα 15 χρόνια μετά, στην πρώτη φάση του Πελοποννησιακού Πολέμου. Ευθύνη αποδόθηκε στον αρμόδιο για την φύλαξη της πόλης στρατηγό (και στη συνέχεια θεμελιωτή της επιστήμης της Ιστορίας) Θουκυδίδη. Ο δημαγωγός Κλέωνας ξεσήκωσε τους Αθηναίους σε μια εκστρατεία-γιουρούσι στην Αμφίπολη, όπου σκοτώθηκε ο Κλέωνας, αλλά και ο Βρασίδας. Το αποτέλεσμα ήταν η Αμφίπολη να μείνει στα χέρια της Σπάρτης. Εξ αιτίας της αρπακτικής συμπεριφοράς των Αθηναίων τα 15 χρόνια που είχαν την Αμφίπολη, οι Σπαρτιάτες έγιναν δεκτοί ως απελευθερωτές και ο Βρασίδας ταυτίστηκε, ως ημίθεος πλέον, με τον Ρήσο. Οι πρώτες απεικονίσεις του σε ανάγλυφα έκαναν να επικρατήσει το μοτίβο του ιππέα-λυτρωτή ως κατά κάποιο τρόπο το σήμα κατατεθέν της θρακικής τέχνης. Ο τελευταίος που θα απεικονιζόταν έτσι θα ήταν έντεκα αιώνες μετά, το 705 μ.Χ., ο Ιουστινιανός Β’ ο Ρινότμητος, που παραχώρησε εκτάσεις στους Βουλγάρους για να εγκατασταθούν. Ήταν μια ανταποδοτική προσφορά, επειδή εκείνοι πιο πριν τον βοήθησαν να ανακαταλάβει τον βυζαντινό θρόνο.

Η καπηλεία της Αμφίπολης λοιπόν άρχισε από τον Χρυσό Αιώνα του Περικλή και συνεχίζεται στον σημερινό Τενεκεδένιο Αιώνα που διατρέχουμε. Το σενάριο «Βρίσκουμε, αν όχι τον Μεγαλέξαντρο, τουλάχιστον τον Νέαρχο ή τον Κάσσανδρο, προκηρύσσουμε εκλογές εν μέσω εθνικής έξαρσης ότι κατατροπώσαμε τους Σκοπιανούς και κερδίζουμε, έστω με ένα δέκατο», μοιάζει να μην βγαίνει, μοιάζει να βουλιάζει μέσα στα μπάζα του τάφου.

 

* O Νίκος Μπελογιάννης είναι χημικός μηχανικός και ήταν επικεφαλής στο «Κέντρο Λίθου» του Υπουργείου Πολιτισμού. Είναι συν-συγγραφέας του βιβλίου «Σταλινισμός: Η τέταρτη μονοθεϊστική θρησκεία». Αυτό το διάστημα γράφει επιφυλλίδες στην Ελευθεροτυπία.

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top