Fractal
Home / ΒΙΒΛΙΟ / Η Ποίηση ως ορισμός της Ελευθερίας
23/03/2016, 1:02 μμ

Η Ποίηση ως ορισμός της Ελευθερίας

Γράφει η Πέρσα Κουμούτση //

 

imm3

 

[Με αφορμή την Παγκόσμια μέρα ποίησης που σημαδεύτηκε από τη  δολοφονία του Σύριου Ποιητή Μπασίρ Αλ Αάνι: μια σύντομη αναδρομή στην εξέλιξη της πορείας της Αραβικής ποίησης κατά τα τελευταία  χρόνια 50 χρόνια].

 

Η δραστική/και ουσιαστική εξέλιξή της σύγχρονης Αραβικής ποίησης έλαβε χώρα κατά τις δεκαετίες του ’50 και του ’60, όταν αυτονομήθηκαν τα αραβικά κράτη από τον ‘Δυτικό’ ζυγό, αποτινάσσοντας για πάντα το «στίγμα» της αποικιοκρατίας, Ταυτοχρόνως, η χειραφέτηση της γυναίκας, το δικαίωμά της στη μάθηση, ακόμα και στις πιο συντηρητικές κοινωνίες, αλλά και η μαζική μετανάστευση μιας μεγάλης μερίδας νέων −συχνά αυτοεξόριστων− δημιουργών στην Ευρώπη, δημιούργησαν μια  νέα γενιά ποιητών που γαλουχήθηκαν με νέες ιδέες σε ό,τι αφορά την ελευθερία της έκφρασης και την ανάγκη διαλόγου, επικοινωνίας και γενικότερα ενός «ανοίγματος» προς τη Δύση. Έτσι σταδιακά αλλά σταθερά, η εσωστρέφεια και η υπαινικτική γραφή, που ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά της πάλαι ποτέ εξωτικής Ανατολής, αρχίζουν να ‘φθίνουν’ και να αντικαθίσταται από μια πιο νεωτεριστική άποψη, τεχνική και ύφος, αλλά και θέματα που αντίκεινται πια στον υπέρμετρο συντηρητισμό του παρελθόντος, κυρίως ως προς τις ιδέες που προβάλλονται, τη γλώσσα που χρησιμοποιείται και την τεχνική. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο σύγχρονος άνθρωπος στις αραβικές χώρες, όπως και αλλού: η φτώχεια, η ανεργία, η αναξιοκρατία, ο νεποτισμός, η εκμετάλλευση, το μεταναστευτικό, η διαφθορά, όλα αυτά συνθέτουν πια μια τολμηρή για τα παλαιά δεδομένα θεματολογία, που μέχρι πρότινος περιοριζόταν σε μεγάλο βαθμό στα ερωτικά ή ρομαντικά θέματα. Ταυτοχρόνως η έκταση των ποιημάτων μειώνεται σημαντικά  – παλαιότερα, όσο πιο μακροσκελές ήταν το ποίημα και με στιχουργική μορφή της κασίντα1 , τόσο πιο ελκυστικό φάνταζε..

Η διαφοροποίηση της λοιπόν ήταν αναπότρεπτη. Ολοκληρώθηκε δε και έγινε περισσότερο αισθητή τις τελευταίες 2 δεκαετίες, κυρίως λόγω της ραγδαίας μεταμόρφωσης του κοινωνικού ορίζοντα στις χώρες του Αραβικού κόσμου, κυρίως εξαιτίας των πολέμων που διενεργήθηκαν στη περιοχή και την επέμβαση των ξένων δυνάμεων στη Μ Ανατολή, όπως ο πόλεμος στο Ιράκ κλπ. Κι είναι ένας ορίζοντας που καθορίζει πια νέες συντεταγμένες επιβάλλοντας νέες τάσεις στην τέχνη, και δη στην ποίηση που θεωρείται από τους άραβες από τις πλέον δημοφιλείς και προσιτές εκφάνσεις της. Ωστόσο, η επισφράγιση της ‘μεταμόρφωσης’ έλαβε χώρα μετά τα γεγονότα της τελευταίας δεκαετίας, που μας άφησαν άναυδους και που προκλήθηκαν μετά την εξέγερση των απελπισμένων πολιτών σε πολλές αραβικές χώρες. Οι πρόσφατοι αγώνες για την επίτευξη της ελευθερίας και του εκδημοκρατισμού, που δυστυχώς μαίνονται ακόμα σε πολλά σημεία του Αραβικού κόσμου, έφεραν τους δημιουργούς αντιμέτωπους με καθετί παλιό ή παρωχημένο, ενώ τώρα η στοχαστική και κριτική διάθεση επαναπροσδιορίζει εκ νέου τη σύγχρονη Αραβική ποίηση, καθιστώντας την ισάξια εκείνης των σύγχρονων Ευρωπαίων. Το παλιό εξωτικό περίβλημα, που κυριαρχούσε στο παρελθόν και που είχε ήδη  αρχίσει να αργοσβήνει, λόγω των κοινωνικών και πολιτικών μεταβολών, αντικαθίσταται πλέον από τους υπαρξιακούς προβληματισμούς, τον πολιτικό στοχασμό, την κριτική σκέψη, ενώ ακόμα και τα ερωτικά θέματα, προσεγγίζονται αλλιώς. Η ποίηση γίνεται τώρα ορμητική, ρεαλιστική, επαναστατική, συχνά συμβολική, τόσο που ο Δυτικός αναγνώστης περιπλανιέται τώρα σε μονοπάτια ανθρώπινων δραστηριοτήτων, αναγνωρίζοντας ότι είναι όλες συνηθισμένες και γνώριμες κινήσεις του βίου, και πως είναι αναπότρεπτη η διαπίστωση ότι παντού ο άνθρωπος είναι ίδιος, όταν του στερούνται τα βασικά αγαθά, την ελευθερία και τη αξιοπρέπεια. Έτσι η γλώσσα γίνεται ακόμα πιο  ανεπιτήδευτη, πιο απλή, καθημερινή και άμεση προκειμένου να ΄εξυπηρετήσει’ αυτά τα θέματα και ο Δυτικός αναγνώστης έχει να κάνει πια με κείμενα –εν προκειμένω ποιήματα- που του επιτρέπει να τα προσλάβει ευκολότερα και να τα κατανοήσει. Η κατ ευφημισμόν ΄Αραβική’ αυτή άνοιξη της ποίησης έφερε στο προσκήνιο την αραβική παγκοσμιοποίηση, την αραβική ανθρωπογεωγραφία, την αραβική γλώσσα και τους τόπους της, αναπροσδιορισμένους, αναγεννημένους σχεδόν μέσα από τη στάχτη που άφησαν οι πρόσφατες εξεγέρσεις. Πιο σωστά, αρχίζουν να διαμορφώνουν ένα εντελώς νέο τοπίο, το οποίο επιβάλλει νέες τάσεις σε ό,τι αφορά την τέχνη, ειδικά τη λογοτεχνία, που θεωρείται από τις πλέον δημοφιλείς και προσιτές μορφές της. Άλλωστε, είναι κοινός τόπος ότι η λογοτεχνία ανέκαθεν καθρέφτιζε την κοινωνία και την εποχή κατά την οποία γράφεται. Όλα αυτά απηχούν και ανιχνεύονται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ποίηση των σύγχρονων ποιητών , όπως εκείνη του Άσραφ φαγιάντ και του Σύριου ποιητή  Μπασίρ Αλ Αάνι που μόλις δολοφονήθηκε από το Ισλαμικό κράτος. Ποιητές που  εκφράζουν τους προβληματισμούς της γενιάς τους, τους φόβους, την αγανάχτηση και την οργή του για την αδικία, τον ‘εκφυλισμό’ και την ταπείνωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ποιητές που ασκούν δριμεία κριτική στην τυραννία της θρησκευτικής εξουσίας, αλλά και της πολιτικής εξουσίας, δυστυχώς θα βρίσκονται πάντα στο στόχαστρο των θερμοκέφαλων σκοπευτών, και κατά συνέπεια αντιμέτωποι με τον ίδιο το θάνατο. «Οι νέοι ναζί του ISIS σκότωσαν τον Μπασίρ Αλ Αανί, αλλά δεν μπορούν να σκοτώσουν την ποίηση», έγραψε ο δημοσιογράφος Γουαέλ Σαγουάχ αποχαιρετώντας τον φίλο του Μπασίρ Αλ Αάνι, που δολοφονήθηκε, μαζί με τον γιο του, από το Ισλαμικό Κράτος. Ενώ η Εταιρεία Συγγραφέων υπενθυμίζει και πάλι: «Είμαστε εδώ για να υπερασπιστούμε την ποίηση: την Ποίηση όσο ακόμα μπορεί να αποτελεί έναν επιπλέον ορισμό της ελευθερίας».  Επιτρέψτε μου εδώ να επικαλεστώ τα λόγια του Νομπελίστα συγγραφέα, του οικουμενικού  Μαχφούζ, πάντα ένθερμου υποστηρικτή της ελευθερίας του λόγου και  τις θαρραλέες δηλώσεις του για τον ‘πνευματικό τρόμο’ των θρησκευόμενων ‘θερμοκέφαλων’ που επιδιώκουν να τον ενσπείρουν στο όνομα της θρησκείας. Ενώ για όσους κηρύττουν την έλλειψη ανοχής και το μίσος, και τιμωρούν την ελευθερία του λόγου, τους αποκαλεί «όργανα μιας Μαφίας τυφλωμένης για εξουσία και καλυπτόμενης πίσω από τη θρησκεία…»

Τέλος δεν απομένει παρά να ελπίζουμε ότι αυτά τα απάνθρωπα φαινόμενα θα σταματήσουν εδώ.

 

Μπασίρ Αλ Αάνι

Μπασίρ Αλ Αάνι

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top