Fractal
Home / ΑΠΟΨΕΙΣ / Περί ψηφιδωτού
24/06/2015, 4:25 μμ

Περί ψηφιδωτού

Γράφει ο Απόστολος Ζιώγας // *

 

eik1

 

Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν γράφει : ‹‹Δεν ξεμένουν όλες οι απορίες της ζωής που ζήσαμε σαν ένα φύλλωμα ζωγραφιστό, που μας κόβει τη θέα ; Να το ξεριζώσουμε, ή και απλώς να τ ᾿ αραιώσουμε, ούτε καν το σκεφτόμαστε. Προχωρούμε, τ ᾿ αφήνουμε πίσω μας, κι από μακριά είναι βέβαια διακριτό, μα όχι καθαρά, σαν σκιά, και γι ᾿ αυτό ακόμα πιο αινιγματικά περιπεπλεγμένο ››[1] . Ένα ανάλογο φύλλωμα, αισθητικά αινιγματικό, μας παρουσιάζει και η χημικός μηχανικός κα. Άννυ Αρχιμανδρίτου μέσα από την πρώτη της ατομική έκθεση με τίτλο ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΨΗΦΙΔΩΤΟ [2] όπου, χρησιμοποιώντας βίδες, ρουλεμάν, γρανάζια, οτιδήποτε δηλαδή αφήνει σαν άχρηστο η βιομηχανική παραγωγή, κατορθώνει να μας ‘’αφηγηθεί’’ εντέχνως το βαθμό γοητείας που ασκεί πάνω της – καθώς ομολογεί  η ίδια – ‘’ η μοναδική μυρωδιά που ελευθερώνει κάθε φυσικό υλικό, όταν το σπας σε μικρότερα κομμάτια για να το κάνεις ψηφίδα ‘’- κάποτε ο Νέρωνας χρησιμοποίησε ώς και φύλλα χρυσού για να φτιάξει ψηφίδες[3] .

 

eik2

 

Το ψηφιδωτό, του οποίου η λέξη εμφανίστηκε μετά το 1920 και της οποίας προτιμότερος τύπος  είναι το ‘’ψηφίδωμα’’( από τη  λέξη ψηφίς που σημαίνει λιθαράκι, και, την λέξη δώμα που σημαίνει οικία, δωμάτιο), έχοντας απεριόριστες διακοσμητικές δυνατότητες και παρουσιάζοντας υψηλές αντοχές στα υλικά που το συνθέτουν, δεν άργησε να κατακτήσει οποιαδήποτε αρχιτεκτονική επιφάνεια. Βέβαια, οι Σουμέριοι είναι οι πρώτοι ( 3η χιλιετία π.Χ.) που κατασκεύασαν πρώιμες μορφές ψηφιδωτών για διακοσμητική τέχνη στα αυτοκρατορικά παλάτια της πόλης Uruk. Φυσικά η ανάγκη για πιο πλούσια διακόσμηση των δαπέδων οδήγησε στη δημιουργία ζωγραφικών παραστάσεων με τη χρήση βοτσαλωτών ψηφίδων , ήδη από τον 9ο αιώνα π.Χ.  Αργότερα, η βυζαντινή τέχνη μέσω των ψηφιδωτών θα αναδείξει αριστουργήματα, κυρίως εντός των χριστιανικών ναών, όπου το ψηφιδωτό φιλτράροντας  το φως θα  του δώσει άλλη διάσταση. Σε επιγραφή από παρεκκλήσι στην Ραβέννα διαβάζουμε : ‘’ή το φως γεννήθηκε εδώ, ή εδώ ελεύθερα βασιλεύει‘’: είναι η εποχή ( 5ος-7ος αιώνας μ.Χ.) που το ψηφιδωτό κυριαρχεί στη διακόσμηση εσωτερικών χώρων, τονίζοντας τη διαφορετικότητα σε κάθε λεπτομέρεια ˙ γι ᾿ αυτό το λόγο, ψηφιδωτά  με πρώτη ύλη το μάρμαρο, την πέτρα, το γυαλί, από όποια οπτική γωνία κι αν ιδωθούν, φαίνονται διαφορετικά.

 

eik3

 

Γεγονός είναι πως τα ψηφιδωτά της Αρχιμανδρίτου, χαϊδεύοντας τα μάτια και την ψυχή μας με τρόπο πρωτόγνωρο, εξαϋλώνουν το υλικό ενώ ταυτόχρονα σαρκώνουν το άυλο, οπότε, είναι σα να αναζητούν μια νέα ταυτότητα, σύγχρονη[4] . Μέσα στη μοντέρνα εμπειρία της τέχνης, επομένως, το ψηφιδωτό φαίνεται να ξεπροβάλει ως βούληση μιας φαντασίας : εκείνης της φαντασίας που σχημάτιζε ‹‹ τον αμφίλογο τόπο όπου η κατεστραμμένη, αλλά έμμονη συνέχεια της φύσης ξανασυναντούσε την κενή αλλά προσεκτική συνέχεια της συνείδησης ›› [5] – κάτι που η εν λόγω δημιουργός υπερασπίζεται με άριστο τρόπο. Πρόκειται για μια ιδιάζουσα συναρμογή εκ μέρους της Αρχιμανδρίτου , η οποία (συναρμογή) δύναται να προσφέρει έναν ‘’τόπο’’ αποκρυπτογράφησης των μορφών της γνώσεως. Άλλωστε, οι ψηφίδες[6]  μπορούν να ‘’ομιλούν’’ για όλα εκείνα που, χωρίς το σημάδι τους, θα έμεναν βουβά μέσα στα πράγματα. Η Αρχιμανδρίτου θέλει να ωφελήσει αλλά και να τέρψει – κάτι που ο Οράτιος το έβρισκε στους ποιητές[7] .  Η αποκάλυψη στις λεπτομέρειες του πραγματολογικού περιεχομένου είναι εκείνη που μπορεί να συλλάβει την αλήθεια της δημιουργού. Εξάπαντος, ο κόσμος που σκέφτεται η Αρχιμανδρίτου δεν είναι ο κόσμος που ζούμε ˙ εύλογο λοιπόν το ότι εμπεριέχει γραμμές ευθραυστότητας που δεν αντιπροσωπεύουν βασικές πτυχές του ‘’Είναι’’. Ίσως η απλότητα του βλέμματος και της δεξίωσης που χαρακτηρίζουν την εν λόγω έκθεση, αρκούν για να αχρηστεύσουν την όποια ιδεολογία. Τα πράγματα, εντέλει, δεν είναι και τόσο αυτονόητα, και η δομική δυνατότητα που φέρουν απαιτούν και μια ολότελα διαφορετική λογική-οπτική, σαν της Αρχιμανδρίτου.

 

* O Ζιώγας Απόστολος είναι βιολόγος  (Ιούνιος 2015)

[1] Μονόδρομος, μτφ.Ν.Ανδρικοπούλου, εκδ. Άγρα, 2004, σελ.46

[2] Στο Dante Fusion Restaurant, Φιλελλήνων 60, Α΄ πάροδος , Λάρισα

[3] Βλ. την Domus Aurea

[4] Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Σύγχρονου Ψηφιδωτού ( A.I.M.C. : International Association of Contemporary Mosaic ) ιδρύθηκε το 1980 στην Ραβέννα και διεξάγει ανά δυο χρόνια παγκόσμιο συνέδριο το οποίο πραγματοποιείται σε χώρα μέλους του οργανισμού

[5] Michel Foucault, ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ, μτφ.Κ.Παπαγιώργης, εκδ.Γνώση, 2008 (2η έκδοση),σελ. 232

[6] Λέγονται και χρωματικές ή τονικές κηλίδες

[7] Et prodesse volunt et delectare poetae : οι ποιητές θέλουν και να ωφελήσουν και να τέρψουν

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top