Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / “Απόδραση”, της Άλις Μονρό, εκδ. Μεταίχμιο
16/12/2015, 10:56 πμ

“Απόδραση”, της Άλις Μονρό, εκδ. Μεταίχμιο

Γράφει ο Βαγγέλης Γραμματικόπουλος // *

 

apodrasi-munroΤο 2013, ενώ όλοι νόμιζαν ότι είχε έρθει η ώρα του Χαρούκι Μουρακάμι, η Σουηδική Ακαδημία προκάλεσε έκπληξη απονέμοντας το Νόμπελ Λογοτεχνίας στην 82χρονη Καναδή Άλις Μονρό (Alice Munro). Πρόκειται για την 13η γυναίκα και την 2η Καναδή που παραλαμβάνει το συγκεκριμένο βραβείο, όμως πιο αξιοπρόσεκτο από όλα είναι το γεγονός ότι η Μονρό έλαβε αυτήν την ύψιστη τιμή χωρίς να έχει γράψει ποτέ στη ζωή της ένα ολοκληρωμένο μυθιστόρημα.

Η συγγραφική της αξία αναδείχτηκε μέσα από το είδος που υπηρέτησε με απόλυτη πίστη όλα αυτά τα χρόνια, το διήγημα. Η πρόσφατα μεταφρασμένη από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (Φεβρουάριος 2015, μτφρ. Σοφία Σκουλικάρη) συλλογή διηγημάτων της από το 2004, με τίτλο Απόδραση (Runaway), προσφέρει στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό την δυνατότητα να γνωρίσει ακόμα καλύτερα την σημαντική συγγραφέα και δεξιοτέχνισσα των σύντομων ιστοριών.

Κατά πολλούς ο τόπος ανάδειξης ενός σπουδαίου πεζογράφου είναι το μυθιστόρημα, ενώ το διήγημα  δεν αποτελεί παρά γυμνάσματα νεαρών ή φυγόπονων συγγραφέων που δεν κρίνουν τους εαυτούς τους ικανούς να αποτολμήσουν την καταγραφή μιας μεγάλης σε έκταση ιστορίας. Η Μονρό προσάρμοσε κατ’ ανάγκην το ταλέντο της στην συγγραφή διηγημάτων λόγω του περιορισμένου χρόνου που είχε στην διάθεσή της ως σύζυγος και μητέρα και απέδειξε ότι παρ’ όλες τις αντιξοότητες και τις προκαταλήψεις των κριτικών τα διηγήματά της δεν έχουν να ζηλέψουν σε πληρότητα και ουσία τα καλύτερα σύγχρονα μυθιστορήματα. Απεναντίας, μέσα από την περιορισμένη έκταση του διηγήματος αναδεικνύεται η αξιοπρόσεκτη ικανότητά της -αποτέλεσμα μακροχρόνιας εξάσκησης- να φτάνει στη βαθύτερη ουσία του έργου της δίχως να πλατειάζει άσκοπα, να μακρηγορεί και να επαναλαμβάνεται. Συγγραφείς όπως η Μονρό προσδίδουν στο διήγημα την αίγλη που του αξίζει.

Η συλλογή περιέχει 8 σύντομες ιστορίες που, όπως και κάθε ιστορία που έχει γράψει τα τελευταία 50 χρόνια, μοιάζουν να έχουν προκύψει από το ίδιο καλούπι. Οι ηρωίδες της είναι συνήθως έξυπνα και φτωχά νεαρά κορίτσια με έντονες ερωτικές και σεξουαλικές ενορμήσεις, τα οποία ζουν σε κάποια επαρχιακή πόλη του Καναδά (βλ. Οντάριο) και παντρεύονται σε μικρή ηλικία ή εφευρίσκουν κάποιον άλλον τρόπο με σκοπό να δραπετεύσουν από το καταπιεστικό αγροτικό περιβάλλον. Στην πορεία της ζωής τους αναδύεται ο δυναμικός χαρακτήρας τους, γίνονται επιτυχημένες και γεύονται και πολλά ναυάγια. Στο τέλος, όμως, πάντα επιστρέφουν στο παρελθόν, στο σημείο από όπου άρχισαν όλα, για να ξαναπιάσουν το νήμα από την αρχή και να διαπιστώσουν με ενδοσκοπικό τρόπο τις δραματικές αλλαγές που συντελέστηκαν όλα αυτά τα χρόνια και τις επώδυνες συνέπειες που επέφεραν οι επιλογές τους. Το μυστικό της Μονρό κρύβεται στο γεγονός ότι αναπλάθει διαρκώς την ίδια ιστορία χωρίς να γίνεται διόλου κουραστική, αλλά απεναντίας όλο και πιο ενδιαφέρουσα και συναρπαστική με τα χρόνια.

Η Μορνό έχει λάβει κατά καιρούς το προσωνύμιο “θηλυκός Τσέχωφ” διότι όπως και στον Ρώσο συγγραφέα, η πλοκή στις ιστορίες της δεν διαδραματίζει τόσο σημαντικό ρόλο όσο η λεπτή αίσθηση επιφάνειας που υπεισέρχεται στον ψυχισμό των ηρωίδων. Επίσης, μοιράζεται μαζί του την εμμονή για τον χρόνο και ιδιαίτερα για το παρελθόν, στο οποίο τα πρόσωπα άλλοτε προσφεύγουν ως σανίδα σωτηρίας και άλλοτε προσπαθούν με κάθε τρόπο να το αποτινάξουν.

 

alice_m

Άλις Μονρό

 

Η Απόδραση είναι μια αξιόλογη συλλογή. Οι πρωταγωνιστές των διηγημάτων είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας που ζουν σε μια χώρα όπως ο Καναδάς, όπου, σύμφωνα με πολλούς, τίποτα συναρπαστικό δεν συμβαίνει. Η αφήγηση της Μονρό όμως χαρακτηρίζεται από τέτοια διαύγεια και ψυχολογικό ρεαλισμό ώστε καταφέρνει με αριστοτεχνικό τρόπο να μας φέρει σε μια κατά κάποιον τρόπο προσωπική επαφή με ζητήματα της πραγματικής ζωής, που δύσκολα μπορούν να αφήσουν κάποιον αδιάφορο. Όπως γράφει και ο Jonathan Franzen στην εισαγωγή του βιβλίου “όσο είμαι βυθισμένος σε ένα διήγημα της Μunro, αποδίδω σε έναν απολύτως φανταστικό ήρωα τον ευλαβικό σεβασμό και το ήρεμο, βαθύ ενδιαφέρον που αποδίδω στον εαυτό μου, στις καλύτερες στιγμές μου ως ανθρώπινου όντος”.

 

Περιλήψεις:

Απόδραση: Μια γυναίκα διαχειρίζεται μαζί με τον σύντροφό της έναν ιππικό όμιλο, όμως η σχέση τους όπως και η επιχείρησή τους δεν πηγαίνει καλά. Η γυναίκα αποφασίζει με τη βοήθεια της μεσήλικης γειτόνισσάς της να δραπετεύσει και να κάνει ένα νέο ξεκίνημα ενώ μεταξύ των δύο γυναικών δημιουργείται μια ιδιαίτερη σχέση.

Πιθανότητα: Το πρώτο μέρος μιας τριλογίας διηγημάτων που μας αφηγείται την ιστορία της νεαρής Τζούλιετ, φοιτήτριας κλασσικής φιλολογίας που κατά την πρώτη της χρονιά ως δασκάλα γνωρίζει στο τρένο έναν άντρα και συνεπαρμένη από το πάθος της τα παρατάει όλα για να τον βρει στο ψαροχώρι όπου μένει.

Σύντομα: Η Τζούλιετ επιστρέφει στο πατρικό της λίγο καιρό μετά ως ανύπαντρη μητέρα για να επισκεφτεί τους γονείς της. Η άρρωστη μητέρα της, η κοινωνική αποδοκιμασία και οι δραματικές αλλαγές που έχουν επέλθει στο έως τότε γνώριμο σκηνικό του σπιτιού, της δημιουργεί σύγχυση.

Σιωπή: Μετά από χρόνια η Τζουλιέτ έχοντας χάσει τον άντρα της μετακομίζει στο Βανκούβερ και χτίζει μια επιτυχημένη καριέρα στην τηλεόραση. Όμως η κόρη της, Πενέλοπι, την εγκαταλείπει ξαφνικά χωρίς ίχνη και προφανή αιτία. Η Τζούλιετ προσπαθεί να ζήσει φέροντας το φορτίο της απόρριψης και την συνήθεια της απώλειας.

Πάθος: Η Γκρέις επιστρέφει στο παρελθόν για να θυμηθεί την περίοδο που πέρασε επισκεπτόμενη την εξοχική κατοικία της οικογένειας του αγοριού που είχε στην νεανική ηλικία της. Η κανονικότητα της καθημερινότητας διακόπτεται από την γνωριμία με τον μεγαλύτερο αδερφό  που θα την παρασύρει σε μια απίστευτη βόλτα ζωής και θανάτου.

Ανομήματα: Ένα ζευγάρι με την κόρη του κάνει ένα νέο ξεκίνημα σε μια μικρή κωμόπολη.  Η κόρη, Λόρεν, είναι πολύ διαφορετική από τις συνομήλικες της και πιάνει παρέα με μια παράξενη γυναίκα που δουλεύει στο τοπικό πανδοχείο. Της δημιουργείται η υποψία πως είναι υιοθετημένη και πως το παρελθόν των γονιών της περιέχει αρκετές σκιές.

Φάρσες: Η Ρόμπιν, μια νεαρή κοπέλα που είναι αφοσιωμένη στην φροντίδα της ασθενικής αδερφής της γνωρίζει μια μέρα έναν αλλοδαπό άνδρα και τον ερωτεύεται. Το ιδιότυπο ραντεβού που κλείνουν θα λάβει χώρα έναν χρόνο αργότερα όταν ο άνδρας θα επιστρέψει στον Καναδά, όμως τα γεγονότα θα απογοητεύσουν την Ρόμπιν. Χρόνια αργότερα το τέλος της ιστορίας επισφραγίζεται με ένα σαιξπηρικό φινάλε.

Δυνάμεις: Η νεαρή Νάνσι καθώς ετοιμάζεται να παντρευτεί γνωρίζει τον ξάδερφο του άντρα της και συνδέονται φιλικά. Μια μέρα του συστήνει μια φίλη της που διαθέτει ένα ξεχωριστό ενορατικό χάρισμα και μετά από λίγο καιρό οι δυο τους κλέβονται και φεύγουν μακριά προσπαθώντας να ερευνήσουν και να εκμεταλλευτούν το χάρισμα της κοπέλας. Η Νάνσι ανακαλύπτει χρόνια αργότερα την ατυχή κατάληξη της περιπέτειάς τους.

 

* O Βαγγέλης Γραμματικόπουλος είναι φιλόλογος.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top