Fractal

Από τη (συγ)γραφή στην τάξη: δημιουργικές συναντήσεις, αμφίδρομες σχέσεις με τη διαμεσολάβηση των ΤΠΕ

 

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

Από τη (συγ)γραφή στην τάξη: δημιουργικές συναντήσεις,  αμφίδρομες σχέσεις με τη διαμεσολάβηση των ΤΠΕ

 

  • ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, φιλόλογος, ΜΑ- εκπαιδευτικός Δ.Ε.
  • ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΜΥΛΩΝΑ, φιλόλογος, ΜΑ Θεατρολογίας, συγγραφέας

 

Εισαγωγή

Πώς γράφεται ένα διήγημα στην εποχή των νέων τεχνολογιών; Πώς μοιράζεται; Πώς προσλαμβάνεται; Πώς αξιοποιείται εκπαιδευτικά;

Η παρούσα διδακτική πρόταση έχει ως κύριο στόχο να καταδείξει τον ρόλο των ΤΠΕ στη συγγραφή, την κοινοποίηση και την αξιοποίηση μέσα στην τάξη ενός λογοτεχνικού κειμένου σε πρόσληψη, ερμηνεία και δημιουργικό αναστοχασμό, στο πλαίσιο μιας πολυεπίπεδης συνεργασίας, που ανιχνεύει τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών στον συνδυασμό τους γενικότερα με την τέχνη (δραματοποίηση, χορός, δημιουργική γραφή, φωτογραφία, ζωγραφική).

 

 

 

 

Η μεταφορά του διηγήματος της Αλεξάνδρας Μυλωνά, «Μόνο τικ. Μονό» από το χειρόγραφο σκαρίφημα σε λογισμικό επεξεργασίας κειμένου και η δημοσίευσή του για πρώτη φορά στο ιστολόγιο της Ελένης Παπαδοπούλου, http://eranistria.blogspot.gr/2015/03/blog-post_11.html αποτελεί την πρώτη ύλη του συγκεκριμένου διδακτικού σεναρίου που εντάσσεται στο θέμα «Τα φύλα στη Λογοτεχνία» της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Λυκείου με εστίαση στο υποθέμα της θέσης του άντρα στην εποχή της οικονομικής κρίσης, στην κρίση ταυτότητας που αντιμετωπίζουν και τα δύο φύλα λόγω του σύγχρονου αστικού τρόπου ζωής και στις κοινωνικές δομές υποστήριξης των ανθρώπων.

Κύριος σκοπός της διδακτικής πρότασης είναι η έκφραση και η πολυδιάστατη επικοινωνία των μαθητών, με τη συμβολή παλαιότερων μεθόδων αλλά και σύγχρονων τεχνικών μέσων, γι αυτό και στην ανάπτυξή της προβλέπει συνεργασία και σύμπραξη δυο σχολείων (του 15ουΓΕ.Λ. Θεσσαλονίκης και του Καλλιτεχνικού Σχολείου Θεσσαλονίκης).

Επιμέρους σκοποί:

  • συνειδητοποίηση ότι οι ρόλοι των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό, κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο, πράξη που  ενισχύει τους μαθητές στην πορεία συγκρότησης της δικής τους ταυτότητας.
  • γνωριμία με τον ιστορικό ιστό της Θεσσαλονίκης
  • υποστήριξη σχέσεων με κριτήριο τα κοινά πολιτιστικά ενδιαφέροντα στην ίδια πόλη.
  • αισθητική απόλαυση, αφύπνιση δεξιοτήτων, δημιουργική συμμετοχή.

 

  

 

Διδασκαλία της λογοτεχνίας με ΤΠΕ και δημιουργική συνεργασία σχολείων.

 

ΕΛΕΝΗ  ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, φιλόλογος, ΜΑ

 

Η διδακτική πρόταση που σας παρουσιάζουμε[i] αφορά στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄Λυκείου και μάλιστα στην πρώτη θεματική ενότητα: Τα φύλα στη Λογοτεχνία. Η διδασκαλία βασίστηκε στον ομαδοσυνεργατικό τρόπο προσέγγισης και διερεύνησης επιμέρους υποθεμάτων, και συγκεκριμένα, των υποθεμάτων:

  1. Γυναίκες βασανισμένες από τη ζωή, 2. Η προίκα, 3. Η μητρική αγάπη, 4. Η πατριαρχική οικογένεια και 5. Η δύναμη του έρωτα, μέσα από κλασικά κείμενα της λογοτεχνίας μας και με προσανατολισμό στην ιστορικότητά τους, δηλαδή την πολυεπίπεδη αλληλεπίδραση[ii] των κειμένων με το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά δημιουργήθηκαν και διαβάστηκαν.

Συναναγνώσαμε κείμενα, από την Παραλογή Του Νεκρού αδελφού μέχρι τα Ρέστα του Κώστα Ταχτσή, στα οποία η γυναίκα, συνήθως βρίσκεται στο περιθώριο και ως λογοτεχνική εικόνα επιβεβαιώνει το κοινωνικό στερεότυπο της κατωτερότητας αλλά και της προβληματικής διαβίωσης μέσα σ’ ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον.

Αυτή η δοκιμασμένη από τα προηγούμενα σχολικά έτη κατεύθυνση του μαθήματος ανατράπηκε από ένα μαθητή «φανατικό» για τη Λογοτεχνία που υπέβαλε το εύλογο ερώτημα γιατί να μην εξετάσουμε και τη θέση του άντρα στη σύγχρονη εποχή κι έτσι έδωσε μια νέα κατεύθυνση, ένα καινούργιο υποθέμα: Η θέση του άντρα στην εποχή της οικονομικής κρίσης.

Σε τρία διδακτικά δίωρα, οι πέντε τετραμελείς ομάδες επεξεργάστηκαν και επέκτειναν το διήγημα Μόνο τικ. Μονό της Αλεξάνδρας Μυλωνά.

σκοπός της διδακτικής πρότασης

η έκφραση και η πολυδιάστατη επικοινωνία των μαθητών, με τη συμβολή παλαιότερων μεθόδων αλλά και σύγχρονων τεχνικών μέσων, γι αυτό και στην ανάπτυξή της προβλέπεται συνεργασία και σύμπραξη δυο σχολείων.

Επιμέρους στόχοι:

  • συνειδητοποίηση ότι οι ρόλοι των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό, κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο, πράξη που ενισχύει τους μαθητές στην πορεία συγκρότησης της δικής τους ταυτότητας.
  • γνωριμία με τον ιστορικό ιστό της Θεσσαλονίκης
  • υποστήριξη σχέσεων με κριτήριο τα κοινά πολιτιστικά ενδιαφέροντα στην ίδια πόλη.
  • αισθητική απόλαυση, αφύπνιση δεξιοτήτων, δημιουργική συμμετοχή.
  •      άσκηση σε εργασίες δημιουργικής γραφής

 

Στις πέντε ομάδες διανεμήθηκαν ισάριθμα διαφορετικά φύλλα εργασίας που ήταν προσανατολισμένα στους παραπάνω στόχους.

 

 

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1

  1. Να περιγράψετε τον κεντρικό ήρωα
  2. Ποια είναι η σχέση του με τα υπόλοιπα πρόσωπα του κειμένου;
  3. Να δημιουργήσετε ένα χάρτη με την πορεία του ήρωα στην πόλη
  4. Να αλλάξετε το τέλος του διηγήματος

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2

  1. Πώς διαμορφώνεται η σχέση του Βασίλη με τη γυναίκα του;
  2. Τι προσφέρει η ποντιακή μουσική και ο χορός στους ήρωες του διηγήματος;
  3. Να δημιουργήσετε ένα κολάζ με φωτογραφίες των περιοχών που αναφέρονται στο κείμενο.
  4. Στη θέση του κεντρικού ήρωα που είναι άντρας να τοποθετήσετε μια γυναίκα και αφηγηθείτε ανάλογα…

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3

  1. Ποια συναισθήματα εξωτερικεύει ο κεντρικός ήρωας;
  2. Ποια είναι η οικονομική και κοινωνική κατάσταση που βιώνουν οι άνθρωποι της εποχής του διηγήματος;
  3. Να εξετάσετε τον λειτουργικό ρόλο της πλατείας –πάρκου στο παρελθόν και παρόν
  4. Στη θέση του κεντρικού ήρωα τοποθετήστε ένα συνομήλικό σας που αφηγείται τη δύσκολη ζωή του

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4

  1. Πώς παρουσιάζεται ο άντρας που ταλανίζεται από την οικονομική κρίση;
  2. η παραδοσιακή μουσική και ο χορός μπορούν να αναβιώσουν την εθνική μνήμη;
  3. Να καταγράψετε σε βίντεο έναν παραδοσιακό ποντιακό χορό και να εκφράσετε τα συναισθήματα που σας προκάλεσε.
  4. Υποθέστε ότι ο Βασίλης είναι ένας πρόσφυγας που μόλις έφτασε στη Θεσσαλονίκη από τη μακρινή του πατρίδα, συνέχισε την αφήγηση…

 

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 5

  1. Να παρουσιάσετε τις διαφυλικές σχέσεις που εμφανίζονται στο κείμενο
  2. Μπορούν οι κοινωνικές δομές και ποιες από αυτές να βοηθήσουν τους ανθρώπους να απαλύνουν τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης;
  3. Να δημιουργήσετε ένα πολυτροπικό κείμενο που θα αποδίδει τα βασικά θέματα του διηγήματος
  4. Ο δάσκαλος του χορευτικού αφηγείται την εμπειρία του από το τραγικό τέλος του Βασίλη

Η ανταπόκριση των μαθητών στις καθοδηγητικές ερωτήσεις των φύλλων εργασίας υπήρξε ενθουσιώδης και τα αποτελέσματα της ομαδικής εργασίας επιβεβαιώνουν την παραπάνω κρίση. Παρουσιάστηκαν πολυτροπικά κείμενα με πυρήνα φωτογραφικό υλικό από ένα διερευνητικό περίπατο στα σημεία που παρουσιάζονται στο διήγημα. Ερευνήθηκε ο λειτουργικός ρόλο της πλατείας στις πόλεις αλλά και στα χωριά, επιχειρήθηκε η σκιαγράφηση των χαρακτήρων του κεντρικού ήρωα αλλά και των υπόλοιπων ατόμων που συγχρωτίζονται με τον ήρωα. Μετασχημάτιστηκαν με δημιουργικό τρόπο σημεία του διηγήματος και δημιουργήθηκαν πρωτότυπα κείμενα[iii] με αλλαγή της φωνής. Μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες ασχολήθηκαν με την εικοναφήγηση και συνεισέφεραν με τον ιδιαίτερο τρόπο τους στην παρουσίαση και πρόσληψη του κειμένου. Η παρουσίαση των εργασιών τόσο μέσα στην τάξη όσο και στην πλατεία των Προσφύγων, όπου κατέληξε ο λογοτεχνικός περίπατος-επιστέγασμα της πρότασής μας, τόνωσε την αυτοπεποίθησή τους και τους έδωσε το έναυσμα να αναθερμάνουν τις σχέσεις μεταξύ τους και να συνάψουν σχέσεις εμπιστοσύνης και φιλίας με τους μαθητές του συνεργαζόμενου σχολείου. Κατά γενική ομολογία, οι μαθητές απόλαυσαν τις δραστηριότητες στις οποίες ενεπλάκησαν και δήλωσαν τόσο ικανοποιημένοι από το αποτέλεσμα, ώστε να επιζητήσουν την επανάληψή του και με άλλο κείμενο αφόρμησης.

Επιλογικά, η σχολική ζωή είναι ένα νευραλγικό κομμάτι της ζωής του ανθρώπου, με ιδιαίτερη αυταξία και με πολλαπλασιαστική δυναμική για την υπόλοιπη ζωή του. Η συνεργασία μεταξύ των σχολείων παρέχει τη δυνατότητα για μια πιο ουσιαστική καλλιέργεια και αλληλοτροφοδότηση στους παιδευτικούς στόχους του εκπαιδευτικού συστήματος.  Εξάλλου, το σχολείο σήμερα οφείλει να είναι ανοιχτό στην κοινωνία και να αποτελεί κυψέλη πολιτισμού, χώρο καλλιέργειας της ερευνητικής και στοχαστικής ματιάς των νέων, της Παιδείας, με έμφαση στην προαγωγή της αγάπης για τη Λογοτεχνία και την Τέχνη. Στη συγκεκριμένη σύμπραξη-συνεργασία των δύο σχολείων, πιστεύω ότι «εκομίσαμε» κάτι, όλοι, μαθητές και καθηγητές, και κυρίως, δημιουργήσαμε σχέσεις, σχέσεις ζωής.

 

 

Λογοτεχνία και Νέες Τεχνολογίες στην εκπαίδευση –συνδυασμός μεθόδων

 

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΜΥΛΩΝΑ, Φιλόλογος, ΜΑ Θεατρολογίας

 

Ι. Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

  1. Συγγραφή:

Από το σημειωματάριο σε πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου ( Word)

Πώς γράφεται ένα κείμενο στην εποχή μας;

Οι βιαστικές σημειώσεις –απόρροια του βιώματος μιας ξεχωριστής στιγμής- στο σημειωματάριο που δεν λείπει ποτέ από την τσάντα, μεταφέρονται, όταν έρθει η ώρα τους, σ’ ένα αρχείο Word. Εκεί, μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή πραγματοποιείται η τελική επεξεργασία του κειμένου μας σωτήρια η δυνατότητα, έχω να παρατηρήσω, της αντιμεταχώρησης αποσπασμάτων, όπως και αυτή της διαγραφής του περιττού.

  1. Επι-κοινωνία:

Τύπος & Διαδίκτυο

Πώς μοιράζεται ένα ποίημα ή ένα διήγημα; Πώς κοινωνείται στον κόσμο;

Με έντυπα λογοτεχνικά περιοδικά –ευτυχώς η χώρα διαθέτει ακόμα αρκετά, αλλά και με το διαδίκτυο, σε λογοτεχνικού, ίσως και ευρύτερου φιλολογικού ενδιαφέροντος μπλογκ και ιστοσελίδες που είναι στη διάθεση του συγγραφέα για να δημοσιεύσουν –όσο γνωρίζω- δωρεάν το πόνημα της ψυχής του.[iv]

  1. Πρόσληψη

Ανάγνωση:

από την ατομική στη συλλογική εμπειρία -εκπαιδευτική αξιοποίηση

Πώς προσλαμβάνεται το κείμενο, λ.χ. ένα διήγημα, το οποίο θέλουμε να πραγματευτούμε; Πώς αξιοποιείται εκπαιδευτικά;

Στα χαρακτηριστικά της ψηφιακής δημοσίευσης συγκαταλέγεται η σχετικά εύκολη αναζήτηση του υπό πραγμάτευση κειμένου στη θάλασσα του διαδικτύου. Ακολουθεί η ιδιωτική στιγμή της συνήθως σιωπηλής ιδιωτικής ανάγνωσης, όπου κι αν βρισκόμαστε.

Ή ακολουθεί η εμπειρία μιας ανάγνωσης μοιρασμένης στην ομάδα, στην τάξη: ανάγνωση του «Μόνο τικ. Μονό» από το μπλογκ της ερανίστριας με τη βοήθεια ενός φορητού υπολογιστή, ενός προβολικού μηχανήματος και ενός εκφραστικής και σχετικά δυνατής φωνής αναγνώστη-προεξάρχοντα του Χορού των μαθητών, η ύπαρξη του οποίου φαίνεται να ενεργοποιεί κατά τη διαδικασία την αίσθηση της ακοής, συγχρονίζοντας μοναδικά το συναίσθημα των παιδιών. Ό συγχρονισμός αυτός μεγεθύνει τη δυναμική που αναπτύσσεται από τη συνανάγνωση.

Στη μεγέθυνση συμβάλλει καθοριστικά και η συνακρόαση επιλεγμένων μουσικών φράσεων-ανασών σε καίρια σημεία του κειμένου, έστω κι αν για τεχνικούς λόγους αυτές μπορεί και ν’ ακούγονται από ένα κινητό τηλέφωνο ενός παιδιού, ανοιγμένο εκείνη μόνο τη στιγμή για εκπαιδευτικούς και μόνο σκοπούς που, ναι, για μια φορά το αγίασαν.

 

  1. Η ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Αλεξάνδρας Μυλωνά «Μόνο τικ. Μονό»

Για τις ανάγκες όμως της παρουσίασης χρειάζεται, στην παρούσα στιγμή, η περίληψη του διηγήματος από τη μαθήτρια Ιωάννα Γκράτζιου.

Ένα χειμωνιάτικο βράδυ, ο Βασίλης Τσιρικεμές κλείνει το μαγαζί του στην Εγνατία και ανηφορίζει προς το Τσινάρι και την πλατεία των Συκεών, πάνω από το υπόγειο δημοτικό πάρκιγκ. Εκεί, κάθε Πέμπτη, όπως του έχει πει τυχαία ένας παλιός του συμμαθητής, ο τοπικός ποντιακός σύλλογος παραδίδει δωρεάν μαθήματα παραδοσιακών χορών. Με την ένταξή του στο χορευτικό ο ήρωας ελπίζει να βρει τη δύναμη ν’ αντιμετωπίσει τα οικονομικά και συναισθηματικά αδιέξοδα της ζωής του, δεν τα καταφέρνει όμως, αφού η λύρα ξεσηκώνει μνήμες από τους ηρωικούς αγώνες του ελληνικού λαού στο παρελθόν, που προδόθηκαν, όπως κι αυτός, στη νέα κρίση της νέας εποχής.

ΙΙI. Η ΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ

Πώς μπορεί να γίνει η πραγμάτευση ενός διηγήματος;

Κατ’ αρχάς, με ερωτήσεις που αφορούν κυρίως στον ψυχισμό ενός ανθρώπου σε δυσκολία: πώς μπορεί να αισθάνεται λ.χ. ένας χρεωκοπημένος, πώς αισθάνονται τα οικεία του πρόσωπα, ποιες σχέσεις αναπτύσσονται μεταξύ τους. Οι απαντήσεις δίνονται από όλα τα παιδιά της τάξης με την μέθοδο του καταιγισμού (brainstorming).

Aξιοποιώντας το προσωπικό βίωμα αφυπνίζεται, ακόμα περισσότερο μετά την ανάγνωση, το συναίσθημα των παιδιών και επιτυγχάνεται σ’ έναν  βαθμό η ζητούμενη ενσυναίσθηση. (Οι μαθητές συναισθάνονται πια τα αδιέξοδα του Βασίλη Τσιρικεμέ, τη χρεωκοπία του σε όλα τα επίπεδα, συμμετέχουν στη δεινή του κατάσταση, συμπάσχουν).

Στη συνέχεια, ακολουθεί ο χωρισμός της τάξης σε ομάδες[v] και η πολυεπίπεδη πραγμάτευση του διηγήματος με την έρευνα του ιστορικού, πολιτικού, κοινωνικού, πολιτισμικού πλαισίου και την εκπόνηση σχετικών εργασιών.

  1. ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Το δικό μας μάθημα στο Καλλιτεχνικό σχολείο πέρσι ήταν αυτό της Κατεύθυνσης Θεάτρου-Κινηματογράφου με τίτλο «Δραματοποίηση κειμένων». Δεν μπορούσε, λοιπόν, παρά την έρευνα να ακολουθήσει η δραματοποίηση.
Η ιδέα για την ενασχόληση με το Μόνο τικ. Μονό ήταν της συναδέλφου και φίλης Ελένης Παπαδοπούλου, όπως ήδη ειπώθηκε. Η ειλημμένη απόφασή της να προχωρήσει στην πραγμάτευσή του στην τάξη της, μ’ έβαλε και μένα -η αλήθεια- στον πειρασμό να λειτουργήσω παράλληλα και συμπληρωματικά με τη δική μου τάξη. Βοήθησε, βέβαια, και το πλαίσιο του Περιβαλλοντικού προγράμματος «Θεσσαλονίκη, πόλη και λογοτεχνία» που εκπονήσαμε πέρσι με τους συναδέλφους (πατέρα Τ. Ρωμανά και κ. Η. Λουκίδου), με εστίαση στη λογοτεχνία της πόλης και πολλές άλλες σχετικές δράσεις, ένα πρόγραμμα που μάλλον θα συνεχίσει και τη φετινή χρονιά με την συνδρομή, ελπίζουμε και πάλι της Εταιρίας Λογοτεχνών(Πόσο μεγάλη εμπειρία ήταν για τα παιδιά μας η ενασχόλησή τους με το έργο του Μ. Αναγνωστάκη τα οδήγησε σε θεατρικό αναλόγιο σε εξέλιξη την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης τον περσινό Μάρτιο, στο φουαγιέ του Βασιλικού).

Δραματοποίηση, λοιπόν. Πώς, άραγε, δραματοποιείται ένα πεζό; Περιγράφω τον απλούστερο, ίσως, τρόπο:

  • Τα παιδιά κάθονται με ενέργεια και ετοιμότητα για δράση στις καρέκλες τους σε κύκλο και το κείμενο σε φωτοτυπίες στα χέρια τους.
  • Η καθηγήτρια μοιράζει[vi] τους έξι ρόλους, πρόσωπα του διηγήματος, κεντρικό πρόσωπο και δορυφόροι και ορίζει όλους τους άλλους ως αφηγητές. Σ΄ αυτόν τον πρώτο βαθμό δραματοποίησης απαραίτητη η ύπαρξη του αφηγητή που με τη δημόσια ανάγνωση τoυ κειμένου συνδέει τις επιμέρους ενότητες/σκηνές του.
  • Αυτοσχεδιασμοί[vii], κυρίως λεκτικοί σε δυο τρεις προεπιλεγμένες από τον καθηγητή σκηνές, όπου σταματάει η ανάγνωση και ο γραπτός πλάγιος λόγος μετατρέπεται σε προφορικό ευθύ, ζωντανό, φρέσκο και σπαρταριστό, εντυπωσιακό στην ευστοχία του.
  • • Χορός όλης της ομάδας (Τικ μονό και τικ διπλό, παραδοσιακοί χοροί, η εκμάθηση των οποίων είχε γίνει στο παρελθόν στο αντίστοιχο μάθημα, αλλά και εκ νέου στη Δραματοποίηση κειμένων από τον δάσκαλο Φυσικής Αγωγής του Καλλιτεχνικού με ειδίκευση στους παραδοσιακούς χορούς κ. Λάμπρο Θεοδωράκο)
  • Μικρή επανάληψη της δράσης[viii] (ανάγνωσης, αυτοσχεδιασμών και χορού), ώστε για να γίνει κτήμα των παιδιών.
  • Αναστοχασμός –τι λείπει; Το φυσικό λαχάνιασμα της ανηφόρας από την κάτω πόλη στην επάνω, λείπουν το χώμα, ο φρέσκος αέρας, ο ουρανός.

Η ιδέα ενός λογοτεχνικού περιπάτου άρχισε να διαγράφεται στον νου και να μάς ξεσηκώνει.

  1. Ο ΧΩΡΟΣ
  2. Τι υπάρχει πριν απ’ όλα;

Η ερώτηση επιδέχεται πολλές απαντήσεις –εγώ απαντώ ο χώρος και η οργάνωσή του. «Οι χωρικές διατάξεις», γράφει ο Γιάννης Πεπονής, «είναι το ίχνος και το καλούπι των ανθρώπινων σχέσεων και δραστηριοτήτων× μέσα από αυτές αναγνωρίζουμε, έστω κι αν δυσκολευόμαστε να τα διατυπώσουμε ρητά, τα νοήματα και την υφή της κοινής ζωής»[ix]

Ή σύμφωνα με τη Μαρία Λιλιμπάκη Σπυροπούλου: «Ο χ όπως και στο θέροβία αποκαλλει εμώρος αναπαράγει προβληματισμούς και όνειρα και ωθεί για διερεύνηση του οικείου περιβάλλοντος ως προς την ταυτότητα, φυσιογνωμία, ομοιομορφία, λειτουργικότητα και μνήμη. Ο χώρος μάς καθορίζει και μας διαμορφώνει ως προσωπικότητες, ο χώρος εκφράζει τον δημιουργό του και διαπλάθει τον χρήστη του.»[x]

VΙ. Ο ΧΩΡΟΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Πώς, λοιπόν, αξιοποιούν τον χώρο οι συγγραφείς;

Τον  αξιοποιούν «άλλοτε ως φίλτρο και άλλοτε ως κάτοπτρο προβολής», όπως υποστηρίζει η Λιλιμπάκη, ως «εκφραστές κοινωνικών και προσωπικών δρώμενων, αισθημάτων και συμβολισμών»[xi].

«Φωτίζοντας τον χώρο στη λογοτεχνία αποκαλύπτεται μια νέα οπτική ανάγνωσης και προβάλλει πιο ανάγλυφα η ιστορία και τα πρόσωπα». (Με τον ίδιο τρόπο, άλλωστε,  λειτουργεί το σκηνικό στο θέατρο).

Γιατί; Γιατί «η συμβολική και ταυτόχρονα περιεκτική έννοια του χώρου στη λογοτεχνία λειτουργεί ως αφηγητής για την κοινωνία και την τέχνη […] Πλαισιώνει και στεγάζει το άυλο ή λύνει και ελευθερώνει το στατικό» Συνεπώς «η λογοτεχνία είναι το καλειδοσκόπιο της αρχιτεκτονικής και αντίστροφα»12 .

VΙΙ. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ

Με αυτά κατά νου, οι μαθητές της Α΄ Λυκείου των δυο σχολείων, του Καλλιτεχνικού και του 15ου, ξεκίνησαν έναν λογοτεχνικό περίπατο, ακολουθώντας τον Βασίλη, τον ήρωα του διηγήματος, που ανηφορίζει.

Πώς εγγράφεται το βίωμα και η δυσκολία του στο σώμα των μαθητών! Τα παιδιά λαχάνιασαν εκείνη την Παρασκευή 16 Φεβρουαρίου του 2017 ανεβαίνοντας μαζί με τον ήρωα από την κάτω στην επάνω πόλη –λίγα από τα οποία την είχαν επισκεφθεί-κουράστηκαν, στριμώχτηκαν στα στενά κι ύστερα απλώθηκαν κυκλικά στην πλατεία, όπου τους υποδέχτηκε η Πρόεδρος της Πολιτιστικής Επιχείρησης του Δήμου Συκεών κ. Αυγή Σαρρή.

(Στο σώμα το πάθος, από το σώμα στο σύμβολο)

Εκεί, οι μαθητές-αναγνώστες και ηθοποιοί του Καλλιτεχνικού, απλωμένοι σ’ ένα ημικύκλιο διάβασαν εκφραστικά και δραματοποίησαν σκηνές του διηγήματος με την καθηγήτρια κ. Ηλέκτρα Λουκίδου στον ρόλο του βαθύτερου και ανομολόγητου εαυτού της Κούλας στους μαθητές του άλλου σχολείου που στάθηκαν απέναντί τους, σχηματίζοντας το δικό τους αυθόρμητο ημικύκλιο των θεατών, απ’ όπου ξεχώρισαν κάποια στιγμή δυο παιδιά-συγγραφείς, για να μας διαβάσουν τα δικά τους δημιουργικά κείμενα με έμπνευση από το Μόνο τικ. Μονό –δυο ημικύκλια, ένας ανθρώπινος κύκλος (circus) στον κύκλο της πλατείας.

Στον δημοκρατικό αυτό κύκλο οι μαθητές-αυριανοί ενεργοί πολίτες, όπως ελπίζουμε, στη συνέχεια, αντάλλαξαν απόψεις με σθένος και άποψη και χόρεψαν ποντιακούς χορούς, όπως και τα μέλη του Χορευτικού στο διήγημα, για τη χαρά της συμμετοχής –καθοριστική και πάλι επί τόπου συμβολή του Καθηγητή Φυσικής Αγωγής στο Καλλιτεχνικό σχολείου κ. Χαράλαμπου Θεοδωράκου.

VII. ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΔΡΩΜΕΝΟ

Το ζωντανό θέατρο

Θέλω να σταθώ λίγο ακόμα στο δρώμενο, το ειδικά σχεδιασμένο και προσαρμοσμένο στην πλατεία, λέγοντας πως η ανάπτυξή του σ’ έναν εξωτερικό μη θεατρικό χώρο[xiii] ευθύνεται για την απώλεια των όποιων θεατρικών χαρακτηριστικών του και την υποστήριξή του ως συμβάν στον χώρο και μάλιστα έναν χώρο δημόσιο, γι’ αυτό, ίσως, ο φακός, στις φωτογραφίες που τράβηξαν οι μαθητές να μην μπορεί να συλλάβει και να αποδώσει τη θεατρική του υπόσταση, αλλά μόνο τη ζωντάνια του. Αυτή η ζωντάνια έχει ενδιαφέρον για μένα, εκπαιδευτικό και καλλιτεχνικό. Και μέλλον. Το ζωντανό θέατρο.

«Ό,τι διαδραματίζεται στον χώρο δεν αποκτά θεατρική μορφή είναι ένα περιστατικό, ένα γεγονός ,ένα συμβάν»[xiv]

  1. I ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΧΟΛΕΙΩΝ, ΜΑΘΗΤΩΝ ΚΑΙ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ

Μαθητές, καθηγητές, σχολεία -παράλληλες και τεμνόμενες πορείες σε μαθήματα και εργαστήρια, προγράμματα, συνεργασίες και συμπράξεις στους δρόμους της εκπαίδευσης.

Το αγωνιώδες ερώτημα κοινό: «Πώς μπορεί η εκπαιδευτική πράξη να είναι αποτελεσματική;» Η απάντηση επίσης: «Με το απολαυστικό βίωμα, αποτέλεσμα της ατομικής αλλά και συλλογικής προσπάθειας που συνδυάζει το παλαιότερο με το καινούριο δημιουργώντας δεσμούς με γνωστικά αντικείμενα και ανθρώπους σε σχέση πάντα με τη δυναμική του χώρου και του χρόνου.

Κλειδί για τη δημιουργία αυτού του βιώματος, η λογοτεχνία και η αγάπη μας γι’ αυτήν.

 

 

—————————–

 

[i] Η διδακτική πρόταση παρουσιάστηκε στο βιβλιοπωλείο ΙΑΝΟΣ και στο πλαίσιο των διδακτικών προτάσεων της Ομάδας Εκπαιδευτικών Πρόταση στις 11-10-2017

[ii] Χριστίνα Αργυροπούλου, «Διδακτική φιλολογικών μαθημάτων. Η διδασκαλία της λογοτεχνίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση μέσα από διάφορες μαθητοκεντρικές πρακτικές» με ενδεικτικά παραδείγματα στο: http://srvipeir.pde.sch.gr/educonf/1/04_.pdf,  ( 22/11/2016)

[iii] Ηλίας  Ματσαγγούρας, Στρατηγικές διδασκαλίας: Η Kριτική Σκέψη στη Διδακτική Πράξη, Gutenberg, Αθήνα, 2002

[iv] Συνειδητά, βέβαια, περιορίζομαι στα εξειδικευμένα ως προς τη λογοτεχνία μέσα, που θεωρητικά μοχθούν για τη διατήρηση ενός επιπέδου γραφής και τονίζω το δωρεάν, γιατί η έκδοση είναι μια άλλη ακριβοπονεμένη ιστορία

[v] Κριτήριο για τον χωρισμό σε ομάδες, το κριτήριο που κάθε φορά εξυπηρετεί και εξυπηρετείται από τη δυναμική της τάξης (λ.χ. την ιδιαίτερη κλίση και τα ξεχωριστά ενδιαφέροντα του κάθε μαθητή ως προς την τέχνη: εικαστικά, θέατρο, χορός)

[vi]Κριτήριο διανομής για τους ρόλους και τους αφηγητές: η επιθυμία των παιδιών.

[vii] Τα παιδιά κατά κανόνα ξεκινούν τον αυτοσχεδιασμό από την περιφέρεια και προχωρούν στο κέντρο του κύκλου, ανάλογα τον ρόλο που έχουν αναλάβει, τη σχέση του ρόλου με τους άλλους ρόλους  και, βέβαια, την άνεσή τους να τον υποστηρίξουν ενώπιον της ομάδας.

[viii] Άβρα Αυδή, Μελίνα Χατζηγεωργίου, Η τέχνη του δράματος στην εκπαίδευση, Μεταίχμιο, 2007

[ix] Γιάννης Πεπονής, Χωρογραφίες, ο αρχιτεκτονικός σχηματισμός του νοήματος, Αλεξάνδρεια, 2003

[x] Μαρία Λιλιμπάκη Σπυροπούλου, Ο χώρος στη λογοτεχνία, Ένεκεν, 2017

[xi] Ό.π.

[xii] Ό.π.

[xiii] Ε. Βαροπούλου, Το ζωντανό θέατρο, Άγρα, 2000

[xiv] Ό.π. σ. 49

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top