Από τα προβλήματα του καιρού μας στην Μάργκαρετ Γουώκερ

Γράφει η Τζένη Μανάκη //

Γεώργιος Σχορετσανίτης, Εκδόσεις Οδός Πανός

– «Μικρές εξομολογήσεις στις αγωνίες της εποχής» και

– «Το πιο διάσημο πρόσωπο που κανένας δεν ήξερε»

«….τα ταξίδια για πολλούς είναι όχι μόνο μια αναζήτηση του αγνώστου, αλλά και της πολύπλευρης άγνοιάς μας, η αναζήτηση ενός αθώου ματιού που μπορεί να μας επιστραφεί σ’ έναν πιο αθώο εαυτό».

                      (από το άρθρο  γιατί ταξιδεύουμε άραγε στις μέρες μας;)

«… Κανείς δεν μπορεί να μου πει τι να γράψω, γιατί σε κανέναν δεν ανήκω κι ούτε μου τραβά κάποιος τα λουριά. Δεν γράφω για να κερδίσω χρήματα ή το ψωμί μου.  Η διδασκαλία είναι η αποστολή μου. Το γράψιμο είναι η ζωή μου, αλλά είναι μια ενασχόληση που κανένας δεν μπορεί να αγοράσει. Από αυτή την άποψη είμαι ένας ελεύθερος άνθρωπος, ηλίθια ίσως, αλλά είμαι ο εαυτός μου και επίσης ελεύθερη…»                                                                            Μάργκαρετ Γουώκερ

                                                          Το πιο διάσημο πρόσωπο που κανένας δεν ήξερε.

Ο Γεώργιος Σχορετσανίτης είναι από τα πρόσωπα, που άθελα, σε κάνουν να πιστεύεις ότι δεν διαχειρίζεσαι σωστά τον χρόνο σου. Πολυταξιδεμένος και πολυγραφότατος, αρθρογράφος, συγγραφέας, δοκιμιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας, χειρουργός – γιατρός κατ’ επάγγελμα. Η ματιά του στον κόσμο σφαιρική, ματιά παντεπόπτη! Παρατηρεί και καταγράφει με την ευαισθησία του καλλιτέχνη και την ακρίβεια του επιστήμονα, κάθε πολιτικοκοινωνικό, πνευματικό και καλλιτεχνικό γεγονός.

Διαβάζει, και  με το κριτικό του πνεύμα, σχολιάζει από την κλασική μέχρι την σύγχρονη λογοτεχνία. Ο χρόνος του πυκνός και η δημιουργική του διάθεση μεγάλη. Από τις εκδόσεις «οδός Πανός» κυκλοφορούν πολλά βιβλία του. Ανάμεσά τους ξεχώρισα το «Μικρές εξομολογήσεις στις αγωνίες της εποχής», με άρθρα και κείμενά του, των ετών 2013 -1015, με τα οποία και μόνο πιστοποιούνται όλα όσα προηγουμένως ανέφερα.

Από το μεταναστευτικό πρόβλημα που στερεί την Ελλάδα από ένα μεγάλο αριθμό άξιων επιστημόνων, «….η φυγή προς το εξωτερικό και η μετανάστευση, γιατί τελικά πόσοι, πότε και πώς θα ξαναγυρίσουν πίσω άραγε, οι ρωγμές που ήδη άρχισαν να προκαλούνται βαθιά στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας, δεν φαντάζει στα μάτια μας σαν μια μορφή «πολιτικής μετανάστευσης;» μέχρι το ερώτημα που προκύπτει αβίαστα από όλους που ζούμε σ’ αυτή την κοινωνία της κρίσης: «Πού πήγαν άραγε σήμερα οι πνευματικοί μας ταγοί ;» παρεμβάλλει πλήθος θεμάτων που διερευνά και αναλύει, όπως «Η αποχή των ικανών και εντίμων από το πολιτικό γίγνεσθαι», «Η απαξίωση της ευγένειας στην καθημερινότητα», «Η απωλεσθείσα αυτογνωσία μας», «Η ατιμωρησία των πολιτικών» και πολλά άλλα ενδιαφέροντα θέματα, όπως το γλωσσικό ζήτημα, που το χαρακτηρίζει  ως «Ένα βαθύτερο εθνικό έγκλημα ήδη καθ’ οδόν» και για το οποίο διατυπώνει τις αγωνίες του, όπως η διαρκής διολίσθηση της γλώσσας μας από την χρήση της τεχνολογίας, σε greeklish, και η χρήση από το μεγάλο ποσοστό της νεολαίας μερικών εκατοντάδων μόνο λέξεων. «Η γλώσσα είναι η αποθήκη μέσα στην οποία συσσωρεύεται ολόκληρη η ιστορική κληρονομιά ενός πολιτισμού, ενός λαού, και ως τοιαύτη είμαστε όλοι υποχρεωμένοι να τη διαφυλάξουμε».

«Το ταξίδι σαν απόδραση – αλλά από πού;» Ένας προβληματισμός που γεννά και υπαρξιακά ερωτήματα και τον διατυπώνει με κάποιες αποχρώσεις λυρισμού.

«Αραιά και πού σύννεφα στον ορίζοντα. Υπερισχύει όμως το μπλέ. Καθαρό, πεντακάθαρο…. Έτσι όπως σε ζαλίζει ο ήλιος από το μικρό παραθυράκι  δεξιά, δίπλα σου, με το βλέμμα καρφωμένο χαμηλά αλλά στην πραγματικότητα ψηλά, μακριά, φευγάτο μαζί με τη σκέψη σου, να λες τι έκανα, τι πέτυχα, τι θα μπορούσα να κάνω διαφορετικό…»

Δεν λείπει από τα άρθρα του και η αναφορά στη λογοτεχνία, στην ανάγκη του ανθρώπου για ιστορίες. Τον Γιώργο Σχορετσανίτη δεν τον απασχολούν μόνο αυτά που συμβαίνουν στη χώρα μας, κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές εξελίξεις, η σχέση μας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το βλέμμα του εκτείνεται και πέραν των συνόρων. Όσα συμβαίνουν στη Γάζα, στην Παλμύρα, στη μεγάλη χώρα, τη Ρωσία, στην Αμερική, στον παλιό δρόμο του τσαγιού. Αυτά και πολλά άλλα είναι τα θέματα που επεξεργάζεται και αναλύει.

Για την Παλμύρα: Βλέποντας τώρα όλα αυτά που η πόλη βρίσκεται άλλη μια φορά στο έλεος της Ιστορίας, θυμάσαι τον Ρίτσαρντ Καπισίνσι στο βιβλίο του «Έβενος – Το χρώμα της Αφρικής»:

«…. η ιστορία είναι συχνά προϊόν απερισκεψίας. Είναι νόθο τέκνο της ανθρώπινης βλακείας, καρπός τύφλωσης, ηλιθιότητας και παραφροσύνης.»

Ο συγγραφέας κλείνει το βιβλίο του με ένα άρθρο για την πολυπόθητη πολιτική συναίνεση σε βασικά ζητήματα του δημόσιου βίου, με την πλήρη πεποίθηση ότι  αποκλείεται ποτέ να πραγματοποιηθεί. «…απαιτείται λίγη απαγκίστρωση από δύσκαμπτες νοοτροπίες και αρτηριοσκληρωτικές συμπεριφορές δεκάδων ετών… Χιλιοειπωμένα λόγια ίσως! Καλοκαιρινές Δεκεμβριανές αναλαμπές…»

 Ο Γεώργιος Σχορετσανίτης, στο βιβλίο του «Το πιο διάσημο πρόσωπο που κανένας δεν ήξερε», αποδίδει φόρο τιμής στην Μάργκαρετ Γουώκερ ( 1915 -1998), την Αφροαμερικανίδα συγγραφέα, ποιήτρια και αγωνίστρια, αποτιμώντας το λογοτεχνικό της έργο, ενώ παράλληλα, την βιογραφεί. Ενώ το λογοτεχνικό έργο της είναι σημαντικό, στην Ελλάδα είναι σχεδόν άγνωστη. Ο συγγραφέας – βιογράφος – κριτικός αλλά και μεταφραστής ορισμένων ποιημάτων της με την ενδελεχή αυτή μελέτη του έργου και της προσωπικότητας της Γουώκερ, μας δίνει μία πλήρη εικόνα της. Στην Αμερική πολλοί μελετητές του έργου της το προσεγγίζουν μέσα από το πλαίσιο της μαύρης φεμινιστικής θεωρίας, ενώ η ίδια η Γουώκερ υπήρξε ενεργός σε κάθε πνευματικό και κοινωνικό ζήτημα, ανεξαρτήτως φύλου ή φυλής, ολόκληρης της Αμερικής του 20ου αιώνα.

Τα γεγονότα και οι εκδηλώσεις του Κινήματος Πολιτικών Δικαιωμάτων βρίσκονται στο επίκεντρο του γνωστού μοναδικού μυθιστορήματος που είχε εκδώσει, το «Jubilee», μέσα από το οποίο αφηγείται ιστορίες από το «μαύρο» παρελθόν των προγόνων της, ιστορίες του αμερικάνικου εμφυλίου, ενώ παραθέτει πολλά στοιχεία της αφροαμερικάνικης κουλτούρας, κυρίως θρησκευτικής λατρείας των μαύρων, όπως και προτάσεις μιας επιβίωσης με αξιοπρέπεια.

Η Μαργκαρετ Γουώκερ δεν έφυγε ποτέ από την Αμερική, σπούδασε σ’ εκείνα τα «λευκά» ιδρύματα από «λευκούς» δασκάλους. Είχε αποκτήσει πολλές γνώσεις γύρω από την αμερικάνικη και ευρωπαϊκή ιστορία, τη φιλοσοφία,  και μιλούσε αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά. Ήταν φανατική αναγνώστρια ευρωπαϊκής και κυρίως της ρωσικής λογοτεχνίας. Οι επιρροές της ανακλώνται σ’ όλο το λογοτεχνικό- ποιητικό της έργο. Ήθελε πάντοτε να αποδείξει ότι μπορεί επάξια ν’ ανταγωνισθεί τους λευκούς συναδέλφους της.

Ένας μου δίδαξε την αγάπη , ένας άλλος την αλήθεια

κι ένας από αυτούς μου έφερε πίκρα κι αλήθεια.

Αλλά όλα αυτά ενέπνευσαν τη ζωή μου να είναι

μια φορτισμένη υπόσχεση στεφανωμένη με ραψωδία.

Η Γουώκερ, έζησε για λίγα χρόνια στον Αμερικάνικο Βορρά αλλά ξαναγύρισε στον Νότο που την ενέπνεε βαθύτερα σχετικά με τα όσα υπέστη η φυλή της. Στα ποιήματά της:

«Για τους ανθρώπους μου» και στο «Μείναμε πιστοί» θίγει το ζήτημα της υποταγής και μετατροπής των αφροαμερικανών σε θύματα της ιστορίας και προτείνει την επανάσταση και την κοινωνική αλλαγή για να κερδίσουν την ισότητα. Ήταν η πρώτη γυναίκα συγγραφέας που αμφισβήτησε την εξουσία και τη δύναμη σημαντικών αντρών συγγραφέων, όπως οι Richard Wright (1908- 1960) και Alex Haley (1921-1992), καθώς και η πρώτη συγγραφέας που μετέτρεψε τις αφηγήσεις των μαύρων σκλάβων του αμερικάνικου Νότου, σε μυθοπλασία.

«Μείναμε πιστοί πιστεύοντας στους μαύρους θεούς μιας παλιάς γης,

 πιστεύοντας στα μυστικά της μάντισσας,

 στη μαγεία των γητευτών

 και στη δύναμη εκείνη του κακού διαβόλου.

 Και στους λευκούς θεούς της νέας γης μείναμε πιστοί

 πιστεύοντας στον οίκτο των αφεντικών μας 

 και στην ομορφιά των αδελφών μας,

πιστεύοντας στον εξορκισμό των ταπεινών

και των πιστών

και των αμόλυντων.

 (απόδοση από την αγγλική Γ. Σχορετσανίτη)

Η ζωή της Γουώκερ υπήρξε δύσκολη και δραματική. Σε προχωρημένη ηλικία νιώθει ότι «η υπόσχεση για μια ηλιόλουστη ώρα πεθαίνει».

Η πρασινάδα του μήλου φαίνεται

να στεγνώνει και να σαπίζει μπροστά στα μάτια μου,

Οι αγέλαστες βροχές του χειμώνα

είναι τα δάκρυα της θλίψης, που δεν μπορώ να χύσω…»

Μέσα από την αφήγηση της  προσωπικής ιστορίας της Μάργκαρετ Γουώκερ περνάει και όλη η αφροαμερικανική διανόηση της εποχής της, έτσι το βιβλίο του Γ. Σχορετσανίτη, είναι και μία μίνι μελέτη συγκριτικής λογοτεχνίας μιας περιόδου που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, κι  αυτό το κάνει αξιοδιάβαστο.

 ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Ο Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης είναι γιατρός χειρουργός και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών. Γεννήθηκε στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας στις 22 Μαΐου 1953. Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών από την οποία αποφοίτησε τον Ιούνιο του 1976. Υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία, το χρονικό διάστημα 1976-1979. Ειδικεύτηκε στη Χειρουργική και το έτος 1986 του απονεμήθηκε ο τίτλος του χειρουργού. Το 1979 ανακηρύχτηκε διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών μετά από εκπόνηση διδακτορικής διατριβής με θέμα: ‘’Αυτομεταμόσχευση επινεφριδιακού ιστού σε πειραματόζωα’’. Μετεκπαιδεύτηκε σε διάφορα νοσοκομεία της Ευρώπης και των ΗΠΑ, κυρίως Westminster Hospital του Λονδίνου, και Mount Zion Hospital του San Francisco. Από το 1990 εργάζεται στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, τα τελευταία χρόνια ως ∆ιευθυντής Χειρουργικής στην Κλινική της Χειρουργικής Ογκολογίας. Είναι μέλος πολλών ιατρικών Εταιρειών, ελληνικών και ξένων, ενώ πολλές εργασίες του έχουν δημοσιευθεί σε γνωστά διεθνή ιατρικά περιοδικά.   Παράλληλα εδώ και δεκαετίες ασχολείται με την ιστορία της ιατρικής και ειδικότερα της χειρουργικής, την κοινωνική ιστορία, τον πολιτισμό και τη λαογραφία άλλων λαών και ταξιδεύει αρκετά σε διάφορα μέρη του κόσμου. Έχει ασχοληθεί με τη συγγραφή πολλών έργων.