Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Αντρικές ταυτότητες σε κρίση
13/11/2018, 11:03 μμ

Αντρικές ταυτότητες σε κρίση

Γράφει η Εύα Στάμου //

 

“Στο στήθος μέσα χάλκινη καρδιά”, Κώστας Κατσουλάρης (Μεταίχμιο, 2018)

 

Ο Νάσος, ένας από τους δύο κεντρικούς ήρωες του νέου μυθιστορήματος του Κώστα Κατσουλάρη, είναι ένα 15χρονο αγόρι, που παρά την πρόωρη πνευματική του ανάπτυξη και το γεγονός ότι διαπρέπει στα μαθήματα του Γυμνασίου, όχι μόνο δεν παρουσιάζεται στο Λύκειο, αλλά μοιάζει να τον έχει καταπιεί η γη.  Με αφορμή τη μελέτη της Ιλιάδας ο φιλόλογος Αργύρης Σταυρινός είχε στο παρελθόν προσεγγίσει τον Νάσο στέλνοντάς του διαδικτυακά μηνύματα που αφορούν την εννοιολογική και υφολογική ανάλυση του Ομηρικού έπους. Η απουσία του μαθητή αναστατώνει τη ζωή και τη συναισθηματική ισορροπία του Σταυρινού, ο οποίος αποφασίζει να διαλευκάνει την εξαφάνιση του αγοριού, θέτοντας σε κίνδυνο την καριέρα του για λόγους που θα αποκαλυφθούν στους αναγνώστες σταδιακά.

Η υποψία τού καθηγητή ότι ο αγαπημένος μαθητής του είτε κινδυνεύει από τα μέλη της Χρυσής Αυγής, είτε έχει πέσει στα δίχτυα της οργάνωσης και έχει υιοθετήσει την ρατσιστική της ιδεολογία, προσδίδει στο αφήγημα μια νέα διάσταση.  Η κοινώς καθιερωμένη άποψη ότι τα μέλη των ακροδεξιών οργανώσεων είναι άτομα περιορισμένης ευφυίας, που είναι εύκολο να τα χειριστούν οι επιτήδειοι, ανατρέπεται, καθώς ο νεαρός ήρωας δεν  στερείται της οξύνοιας και των γνώσεων που θα του επέτρεπαν να αποκηρύξει τη ρητορική του μίσους στην οποία βασίζει την δράση της η Χ.Α. Ωστόσο, λόγω της αποξένωσης από τους συνομήλικούς του και του bullying που έχει υποστεί στην αυλή του σχολείου, της ψυχοπαθολογίας του οικογενειακού περιβάλλοντος, των στερήσεων της παιδικής ηλικίας και της απουσίας θετικών προτύπων, η πιθανότητα να έχει προσχωρήσει ο νεαρός στην οργάνωση είναι ένα σενάριο που ο καθηγητής αποφασίζει να διερευνήσει.

Μέσα από τη ματιά του Σταυρινού, τις βραδινές βόλτες του στην σκοτεινή πλευρά της πόλης, την συμμετοχή του σε ομάδα ψυχοθεραπείας, την επαφή του με μαθητές και μέλη της οικογένειας του Νάσου, παρακολουθούμε τόσο την ιστορία του νεαρού μαθητή, όσο και τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στην Αθήνα του 2013, μια περίοδο σημαντικών κοινωνικών μεταβολών και οικονομικών ανακατατάξεων.

Από τη μια ο αναγνώστης μαθαίνει για τη φύση του πολέμου στο Ομηρικό έπος, τις αντιλήψεις περί δικαίου, ανδρισμού και εκδίκησης που καθορίζουν τις πράξεις των ηρώων, και από την άλλη διαβάζει τις περιγραφές της βίας που εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους στις γειτονιές μιας πόλης ανοχύρωτης, με θύματά της τους πιο αδύναμους κοινωνικά, τους άστεγους και τους μετανάστες.  Η ιστορία αφορά επίσης τη βίαιη ενηλικίωση των νεαρών μελών συμμοριών στους δρόμους της Αθήνας. Πρόκειται για αγόρια που κινούνται κυρίως σε υποβαθμισμένες περιοχές και τα οποία συνδέει η απόρριψη της  διαφορετικότητας και η αλλεργία απέναντι σε κάθε μορφή εξουσίας. Στην ουσία βέβαια αυτό που πραγματικά τα τρομάζει είναι η δυσκολία διαχείρισης της νεοαποκτηθείσας ελευθερίας τους.

Ένα βασικό ερώτημα που αναδύεται από το κείμενο είναι με ποιους τρόπους διαμορφώνεται η αντρική ταυτότητα σε περιόδους έντονης κοινωνικής κρίσης όπου νέα πρότυπα αρρενωπότητας κατασκευάζονται και τα παλιά καταρρέουν βίαια υπό το βάρος της ενοχής, της ανασφάλειας, του προσωπικού και συλλογικού τραύματος. Κάθε πατρική φιγούρα απειλείται με αποκαθήλωση καθώς το γόητρο της αντρικής εξουσίας αμφισβητείται και νέες μέχρι πρόσφατα περιθωριοποιημένες αξίες και μορφές εξουσίας καταλαμβάνουν πρώτη θέση στην συνείδηση συναισθηματικά ανώριμων και εύκολα εντυπωσιαζόμενων νεαρών. Ακολούθως, οι νεαροί ήρωες της μυθιστορίας του Κατσουλάρη δανείζονται στοιχεία από τα Ομηρικά έπη: την εκτόνωση άγριων, αδούλευτων ενστίκτων και συναισθημάτων, την οργή, την  εκδικητικότητα, την επιθυμία εξάλειψης του διαφορετικού.

 

Κώστας Κατσουλάρης

 

Η ρητορική της βίας πολιτικών οργανώσεων και συμμοριών, μια ρητορική  που έχει εισχωρήσει σήμερα ακόμα και στη Βουλή των Ελλήνων, έχει αναγάγει το ανθρώπινο σώμα σε καμβά έκφρασης ολόκληρου του φάσματος των  συναισθημάτων και την ίδια στιγμή σε κύριο όπλο κάθε διεκδίκησης από ανθρώπους διαφορετικών πολιτικών κατευθύνσεων. Οι νέοι άντρες λοιπόν αποτελούν το ιδανικό εργαλείο.

Ο Κώστας Κατσουλάρης επιτυγχάνει στα σημεία όπου άλλοι σύγχρονοι συγγραφείς, Έλληνες και ξένοι,  έχουν αποτύχει: Πρώτον, στην πειστική απεικόνιση της λειτουργίας μιας ψυχοθεραπευτικής ομάδας, αποφεύγοντας την διαστροφή του ρόλου του ψυχοθεραπευτή προς όφελος της πλοκής της ιστορίας. Οι  σκηνές με την ομάδα ψυχοθεραπείας – το μόνο τμήμα του βιβλίου όπου η τριτοπρόσωπη δίνει τη θέση της στην πρωτοπρόσωπη αφήγηση — είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες του βιβλίου, με ευφυείς, αληθοφανείς, ανατρεπτικούς διαλόγους που υποβοηθούν την εξέλιξη της υπόθεσης φωτίζοντας ‘από μέσα’ τον χαρακτήρα του κεντρικού πρωταγωνιστή.

Δεύτερον, αν και βασισμένο σε ιστορικά δεδομένα, το βιβλίο είναι καθαρά λογοτεχνικό. Ο συγγραφέας αποφεύγει την παγίδα της μετατροπής του βιβλίου σε χρονογράφημα ή σε μανιφέστο κατά της οργανωμένης ναζιστικής βίας και των φασιστικών ιδεολογημάτων, δεν κουνάει το δάχτυλο στους αναγνώστες, αποφεύγοντας την παγίδα του διδακτισμού.

Τέλος, πρόκειται για βιβλίο που μεταφέρει με επιτυχία την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα της Αθήνας, τη μοναξιά, τον κοινωνικό αποκλεισμό και την σκληρότητα που επικρατεί στις γειτονιές της,  περιγράφοντας  με ρεαλισμό μια πόλη σε κοινωνική και ψυχική αποσύνθεση.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top