Η «εκδίκηση» των αντιβιοτικών…

Γράφει η Ρίτα Βελώνη //

Ολόκληρη η Ευρώπη αντιμετωπίζει σήμερα το φαινόμενο του «τέλους των αντιβιοτικών», ενώ ο άνθρωπος βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο να επιστρέψει στην εποχή, που απλές λοιμώξεις οδηγούσαν στον θάνατο. Γνωρίστε λοιπόν τις συνέπειες  από την αλόγιστη χρήση τους και βάλτε «φρένο» στην υπερκατανάλωση.

Πάνω από 25.000 άνθρωποι χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους στην Ευρώπη, λόγω της κατάχρησης αντιβιοτικών, η οποία έχει οδηγήσει σε ανθεκτικότητα πολλά κοινά μικρόβια και μας έχει κάνει  ευάλωτους σε θανατηφόρες λοιμώξεις. Η Ελλάδα δυστυχώς, κατέχει την πρωτιά… με τα υψηλότερα ποσοστά κατανάλωσης αντιβιοτικών μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. Τα απογοητευτικά αυτά στοιχεία ανακοινώθηκαν πρόσφατα στην έδρα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες, με αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα Ενημέρωσης για τα Αντιβιοτικά. Όπως μάλιστα είπε  χαρακτηριστικά ο επίτροπος για την Υγεία και την Ασφάλεια των Τροφίμων, Βιτένις Αντρουκάιτις: «κινδυνεύουμε να επιστρέψουμε  στην εποχή πριν τον Φλέμινγκ και τον Παστέρ, που δεν υπήρχε αποτελεσματική θεραπεία για τις λοιμώξεις .Οι άνθρωποι υποφέρουν, πεθαίνουν και δεν είμαστε πλέον σε θέση να τους θεραπεύσουμε, επειδή κάποια αντιβιοτικά δεν λειτουργούν πια». Ας δούμε όμως. γιατί οι επιστήμονες φοβούνται ότι ήρθε το τέλος των αντιβιοτικών και τι προτείνουν για να μην αντιμετωπίσουμε τα χειρότερα… 

Σε ποιες περιπτώσεις βλάπτουν τον οργανισμό;

Τα αντιβιοτικά είναι ιδιαίτερα δημοφιλή σε γιατρούς και ασθενείς επειδή παρέχουν άμεση ανακούφιση. Ωστόσο, μπορεί να καταπολεμούν τα μικρόβια, αλλά εκδικούνται κιόλας. Γι αυτό άλλωστε τα τελευταία χρόνια, σε όλα τα συνέδρια οι ειδικοί δεν σταματούν να επαναλαμβάνουν ότι  η αντιβίωση δεν ενδείκνυται ούτε για τους ενήλικες αλλά ούτε και για τα παιδιά χωρίς να υπάρχει σοβαρός λόγος. Για παράδειγμα: η γρίπη, τα κρυολογήματα, ο βήχας, ο πονόλαιμος και οι διάφορες ασθένειες που προέρχονται από ιογενείς λοιμώξεις, δεν χρειάζονται αντιβιοτικό, για να θεραπευτούν. Οι ιοί που τις προκαλούν δεν επηρεάζονται από τα αντιβιοτικά, που σε αυτές τις περιπτώσεις το μόνο που κάνουν είναι να επιβαρύνουν τον οργανισμό με άχρηστες χημικές ουσίες επισημαίνουν οι ειδικοί.

Πότε η χρήση τους είναι δικαιολογημένη 

Η αντιβίωση χρειάζεται μόνο στην περίπτωση που οι ιώσεις ακολουθούνται από μικροβιακές λοιμώξεις. Αυτό όμως θα το κρίνει ο γιατρός, ο οποίος θα υποδείξει και το είδος της θεραπείας. Επομένως η χρήση τους είναι δικαιολογημένη μόνο εάν διαπιστωθεί επιμόλυνση με μικρόβιο, ενώ συνιστώνται και στη θεραπεία κάποιας ασθένειας που έχει προκληθεί από μικρόβιο, όπως είναι η στρεπτοκοκκική αμυγδαλίτιδα, η μικροβιακή πνευμονία, η μηνιγγίτιδα, η οστεομυελίτιδα, οι ουρολοιμώξεις ή τα αποστήματα, περιπτώσεις δηλαδή συνήθως βαριές και όχι πολύ συχνές. Ωστόσο, εκείνο που ανησυχεί την επιστημονική κοινότητα είναι ότι τα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούν οι γιατροί σήμερα ως θεραπεία για τις απειλητικές  αυτές λοιμώξεις, έχουν αρχίσει να χάνουν την αποτελεσματικότητά τους, ενώ   σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών: μπορεί  να μην υπάρξουν καινούργια φάρμακα για παραπάνω από μία δεκαετία.

Τα είδη των αντιβιοτικών και η δράση τους

Μετά την πρώτη αντιβιοτική ουσία που ήταν η πενικιλίνη, υπάρχουν σήμερα πολλά είδη αντιβιοτικών, τα οποία γενικά διαχωρίζονται στα ευρέος και στα στενού φάσματος. Τα πρώτα καταπολεμούν περισσότερα και διαφορετικά μικρόβια, ενώ τα στενού φάσματος συνιστώνται για συγκεκριμένα μικρόβια. Ανάλογα με την αντιβακτηριακή τους δράση, τα αντιβιοτικά ταξινομούνται σε δύο κατηγορίες: στα βακτηριοκτόνα και στα βακτηριοστατικά.

Βακτηριοκτόνα χαρακτηρίζονται αυτά που προκαλούν το θάνατο των μικροβίων, ενώ βακτηριοστατικά, τα αντιβιοτικά που αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό και την ανάπτυξή τους, δίνοντας στη συνέχεια στον οργανισμό μας την ευκαιρία να τα εξοντώσει με τα δικά του αμυντικά μέσα.

Tα μικρόβια που αναπτύσσουν μηχανισμούς αντοχής…    

Oλόκληρη η Ευρώπη, εδώ και αρκετά χρόνια αντιμετωπίζει το γεγονός ότι δεν έχει επινοηθεί και παρασκευαστεί ένα καινούργιο πιο ισχυρό αντιβιοτικό από τα ήδη υπάρχοντα. Έτσι, παρουσιάζεται το εξής πρόβλημα: μερικά από τα «σωτήρια» αντιβιοτικά, μεταξύ αυτών οι σουλφοναμίδες και η πενικιλίνη (που ανακαλύφτηκαν στις δεκαετίες του 1930 και του 1940 και βοήθησαν να σωθούν εκατομμύρια ζωές (από πνευμονία, φυματίωση και τυφοειδή πυρετό), έχουν σχεδόν αχρηστευτεί από την ανθεκτικότητα των μικροβίων με αποτέλεσμα να επανεμφανίζονται απειλητικές. Μία από αυτές είναι η φυματίωση, η οποία σήμερα αντιστέκεται πολύ σθεναρά στα συγκεκριμένα φάρμακα. Προβληματική είναι όμως και η αντιμετώπιση σχετικά απλών λοιμώξεων, όπως π.χ οι αμυγδαλίτιδες, ενώ από τα μικρόβια που εμφανίζουν την μεγαλύτερη αντίσταση στα αντιβιοτικά είναι του στρεπτόκοκκου της πνευμονίας (Streptococcus pneumoniae). Επίσης ανθεκτικότητα σε κλασικά αντιβιοτικά εμφανίζουν  οι κλεμπσιέλες, οι  ψευδομονάδες, τα ασινετομπάκτερ και ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος (γνωστός διεθνώς ως MRSA, Methicillin Resistant Staphylococcus Aureus). Και βέβαια, το πιο δραματικό στοιχείο στις επισημάνσεις των επιστημόνων, είναι  η πρόβλεψη ότι δεν θα έχουμε σύντομα καινοτόμα αντιβιοτικά για να καλύψουν τα κενά που έχουν προκύψει στη θεραπεία.

Και όμως, οι έλληνες γονείς αλλάζουν τον παιδίατρο όταν δεν  χορηγεί στο παιδί τους αντιβίωση!

Δυστυχώς στην Ελλάδα, τα στατιστικά στοιχεία αποδεικνύουν ότι, τα ελληνόπουλα καταπίνουν τα αντιβιοτικά σαν καραμέλες. Όπως έχει επισημάνει ο ομότιμος καθηγητής και πρόεδρος της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας κ. Ανδρέας Κωνσταντόπουλος: «Το 50% περίπου των ελλήνων γονιών έχουν εφεδρικά αντιβιοτικά στο φαρμακείο του σπιτιού τους, ενώ, σε ποσοστά που κυμαίνονται από 30-40%, χορηγούν αντιβιοτικά μόνοι τους στα παιδιά τους, χωρίς τη συμβουλή του παιδιάτρου. Ακόμη και στις περιπτώσεις που ο παιδίατρος αρνείται να χορηγήσει αντιβιοτικά, ένα 20% των γονιών, ασκεί πίεση ή αλλάζει ακόμη και παιδίατρο. Και βέβαια είναι πλέον γεγονός, πως με αυτή την τακτική, μια νέα ανθεκτική γενιά βακτηριδίων έχει κάνει την εμφάνισή της δυσχεραίνοντας την αντιμετώπιση πολλών ασθενειών».

Στο «κόκκινο» τα νοσοκομειακά μικρόβια  

Tα ανθεκτικά μικρόβια αποτελούν σήμερα τον μεγαλύτερο κίνδυνο, κυρίως στο νοσοκομειακό χώρο, διότι οι λοιμώξεις που προκαλούν είναι βαριές ενώ παράλληλα για την αντιμετώπισή τους πρέπει να χρησιμοποιούνται συνεχώς νέα αντιβιοτικά. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, το 7% έως 9% των παιδιών και ενηλίκων που εισάγονται για νοσηλεία στα νοσοκομεία και το 30% έως 50% αυτών  που νοσηλεύονται στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) εκδηλώνουν κάποια λοίμωξη τουλάχιστον 48 ώρες μετά την εισαγωγή τους, η οποία οφείλεται σε κάποιο  νοσοκομειακό μικρόβιο. Τα συνήθη νοσοκομειακά μικρόβια σε παιδιά βρεφικής και παιδικής ηλικίας, είναι οι κλεμπσιέλες, οι ψευδομονάδες και ο σρεπτόκοκος. Αντίθετα ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος που είναι ο φόβος και ο τρόμος των γονιών στην Αμερική, ευθύνεται μόνο για το 5- 6% των παιδικών λοιμώξεων στην Ελλάδα .

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία που δημοσιοποίησε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) :

• Η Ελλάδα  παραμένει πολύ ψηλά στη λίστα της υπερσυνταγογράφισης αντιβιοτικών και της υψηλής αντοχής των αντιβιοτικών στην κοινότητα, ενώ κατέχει τα πρωτεία στην κατανάλωση αντιβιοτικών στην Ευρώπη.

• Υψηλή κατανάλωση αντιβιοτικών καταγράφεται επίσης σε Ρουμανία, Γαλλία, Βέλγιο και Ιταλία, ενώ στη χαμηλότερη θέση βρίσκεται η Ολλανδία

• Σε τουλάχιστον 3 χώρες, την Ιταλία την Ελλάδα και τη Μάλτα, η αντίσταση στα πιο πρόσφατα αντιβιοτικά έχει γίνει ένα ενδημικό πρόβλημα, που σημαίνει ότι τα νοσοκομεία σ’ αυτές τις χώρες δεν είναι σε θέση να θεραπεύσουν αποτελεσματικά ασθενείς που έχουν μολυνθεί με ανθεκτικά βακτήρια.

• Για πρώτη φορά, τα στοιχεία δείχνουν σημαντική μείωση στην κατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα σε πέντε ευρωπαϊκές χώρες, τη Δανία, το Λουξεμβούργο, τη Σλοβενία, την Ισπανία και τη Σουηδία, παρότι η κατανάλωση αντιβιοτικών στα νοσοκομεία εξακολουθεί να αυξάνεται.

Να θυμάστε:

• Αποφεύγετε  να λαμβάνετε από μόνοι σας οποιαδήποτε αντιβίωση. Αν χρειαστεί να πάρετε αντιβιοτικό, ακολουθείστε πιστά τις οδηγίες του γιατρού  σ’ ότι αφορά τη δοσολογία αλλά και τη διάρκεια λήψεως των αντιβιοτικών που σας σύνεστησε.
• Συζητήστε με το γιατρό σας τις εναλλακτικές αγωγές χωρίς αντιβιοτικά με συμπτώματα όπως πονόλαιμος, βήχας κτλ.
• Ένα σημαντικό πρόβλημα που σχετίζεται με την αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών είναι το ότι σχετικά γρήγορα χάνουν την αποτελεσματικότητά τους, αφού τα μικρόβια εύκολα αναπτύσσουν μηχανισμούς με τους οποίους καθίστανται ανθεκτικά.
• Τα ανθεκτικά μικρόβια αποτελούν σήμερα τον μεγαλύτερο κίνδυνο, κυρίως στο νοσοκομειακό χώρο, διότι οι λοιμώξεις που προκαλούν είναι βαριές ενώ παράλληλα για την αντιμετώπισή τους πρέπει να χρησιμοποιούνται συνεχώς νέα αντιβιοτικά.

Προσοχή 

• Μην προσπαθείτε να αγοράσετε αντιβιοτικά χωρίς ιατρική συνταγή.
• Μη διατηρείτε αντιβιοτικά για να τα χρησιμοποιήσετε μεταγενέστερα.
• Μη χρησιμοποιείτε αντιβιοτικά που έχουν περισσέψει από προηγούμενες   θεραπείες και κυρίως μην δίνετε αντιβιοτικά που σας έχουν περισσέψει σε άλλους.

* Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Αρμονία