Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Για τα ‘Λευκά Πράγματα’ (White Things) της Anne Spencer
05/11/2015, 11:12 πμ

Για τα ‘Λευκά Πράγματα’ (White Things) της Anne Spencer

Του  Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη //
 

 

anne1

 

 

White Things

Most things are colorful things/ the sky, earth, and sea/Black men are most men;/ but the white are free! /White things are rare things;/ so rare, so rare /
They stole from out a silvered/ world–somewhere. 
Finding earth-plains fair plains/ save greenly grassed/ They strewed white feathers of/ cowardice, as they passed; 
The golden stars with lances fine/The hills all red and darkened pine/ They blanched with their want of power;/ And turned the blood in a ruby rose/To a poor white poppy-flower. 
They pyred a race of black, black men/And burned them to ashes white; then/ Laughing, a young one claimed a skull/ For the skull of a black is white, not dull/But a glistening awful thing 
Made, it seems, for this ghoul to swing/ In the face of God with all his might/ And swear by the hell that sired him:/ “Man-maker, make white!”

Σε όσους ασχολήθηκαν πάντως με το θέμα, το περιστατικό του λιντσαρίσματος της Μαίρης Τέρνερ στον αμερικάνικο Νότο, τον Μάιο του 1918, θέτει αισθητικές και μερικές φορές ακόμα και προσωπικές προκλήσεις. Πόσο και πως θα μπορούσε, όμως, μια μαύρη γυναίκα να εκφρασθεί για μια άλλη μαύρη γυναίκα που σκοτώθηκε επειδή είπε τα πράγματα με το όνομά της; Η Anne Spencer με τη σειρά της έγραψε ένα από τα πιο δυνατά και απροκάλυπτα πολιτικά ποιήματά της, τα ‘Λευκά Πράγματα’ (White Things):

‘Τα περισσότερα πράγματα είναι πολύχρωμα/ο ουρανός, η γη και η θάλασσα/Οι μαύροι είναι περισσότερο άντρες/αλλά οι λευκοί είναι ελεύθεροι!/Τα λευκά πράγματα είναι σπάνια/τόσο σπάνια, τόσο σπάνια/Έκλεψαν από κάπου έναν επαργυρωμένο/κόσμο’.

 

Για να συνεχίσει:

 

‘They pyred a race of black, black men,

And burned them to ashes white; then,

Laughing, a young one claimed a skull,

For the skull of a black is white, not dull,

But a glistening awful thing’.

 

 

 

 

Το ποίημα ακολουθεί το σύνηθες διαρθρωτικό μοτίβο της ποιήτριας, αλλά σε αντίστροφη κατεύθυνση. Από έναν ήσυχο τόνο, σε ένα γεμάτο περιφρόνηση και αποφασιστικότητα, ενώ κορυφώνεται με μια ισχυρή δήλωση του θέματός του. Χρησιμοποιεί την παραδοσιακή χροιά του λευκού και του μαύρου (καλό και κακό, θετικό και αρνητικό), μόνο και μόνο για να υποδηλώσει μέσω των εικόνων και της γλώσσας το φυλετικό ρομαντισμό, τους μελοδραματικούς θρήνους για τα δεινά των μαύρων στην Αμερική, τη συναισθηματική λαχτάρα για εκείνο το απομακρυσμένο αφρικανικό παρελθόν ή ακόμα κάποια φαινομενικά σκηνοθετημένη οργή και αγανάκτηση. Ίσως να είναι αλήθεια ένα από τα καλύτερα ποιήματά της, το “White Things” συνυφαίνει στενά το φυσικό τοπίο με μοτίβα της ελευθερίας και των ανθρώπινων αδυναμιών και με κάποια θρησκευτική χροιά. Μία από τις βασικές δηλώσεις του ποιήματος έρχεται στη δεύτερη γραμμή: ‘‘Οι μαύροι είναι περισσότερο άντρες/αλλά οι λευκοί είναι ελεύθεροι’’! Η πρώτη στροφή προτείνει μέσα από τις εικόνες του φυσικού τοπίου, ουσιαστικά υπαινίσσεται, ότι οι λευκοί άντρες έχουν ανεγείρει την ανθρώπινη ιεραρχία με βάση την λευκότητα. Ίσως αναφερόμενη κάπως απομακρυσμένα στη στρατιωτική ιστορία και την κατάκτηση των δυτικών ευρωπαϊκών εθνών και αναφερόμενη ειδικότερα στην εξάπλωση του δυτικού ευρωπαϊκού πολιτισμού στην Αμερική, στην πρώτη στροφή του ποιήματος ισχυρίζεται ότι οι λευκοί έκλεψαν από έξω ένα επαργυρωμένο κόσμο κάπου στην ιμπεριαλιστική τους αναζήτηση, και ότι ‘Finding earth-plains fair plains, save greenly grassed/ They strewed white feathers of cowardice, as they passed’.

 

 

Ο βιασμός της φύσεως προλογίζει την καταστροφική εκστρατεία τους για να υποτάξουν την ανθρώπινη φύση και να στερήσουν τελικά από τους άλλους άνδρες το ανθρώπινο δικαίωμα της ελευθερίας. Ο περιορισμός ξεκινά από το γενικό (εδώ οι μαύροι άντρες αναφέρονται ως σκουρόχρωμοι λαοί του κόσμου), και φτάνει τις πιο εξειδικευμένες αναφορές (μαύροι Αμερικανοί), αλλά το ποίημα δεν περιορίζει την αναφορά του στην πρώτη στροφή στην κυριαρχία των λευκών πάνω στους μαύρους, αλλά μέσα από τις εικόνες των χρωμάτων περιλαμβάνει τον κόκκινο άνθρωπο μεταξύ των πολύχρωμων πραγμάτων και, ως εκ τούτου, αρχίζει να παρουσιάζει πιο συγκεκριμένους υπαινιγμούς για τον αμερικανικό γενικότερα πολιτισμό.

Η θεμελιώδης αναλογία στην πρώτη στροφή βρίσκεται ανάμεσα στη φύση και στους έγχρωμους άνδρες. Και οι δύο έχουν παραβιαστεί και υποδουλώθηκαν από τους λευκούς άνδρες με λόγχες, οι οποίοι ασκούν την εξουσία με ένα μανιακό τρόπο για να εξαπλωθεί η λευκότητα, κι ότι έχουν ζεματισμένους τους λόφους κόκκινους. Η δεύτερη στροφή επικρίνει την εχθρότητα της λευκής φυλής στην Αμερική προς τη μαύρη φυλή. Η παλιά φράση “ο μόνος καλός αράπης είναι ένας νεκρός αράπης”, είναι δραματοποιημένη σε αυτή την στροφή, επειδή μόνο με την καταστροφή του μαύρου άνδρα μπορεί να ειδωθεί όπως πρέπει ο λευκός. Μετά το λιντσάρισμα και το κάψιμο, ‘Laughing, a young one claimed a skull/ For the skull of a black is white, not dull/ But a glistening awful thing’.

 

 

Η διεκδίκηση του κρανίου υπενθυμίζει την πρακτική των λευκών να συλλέγουν αναμνηστικά από τα θύματά τους κατά τη διάρκεια της συνήθους εορταστικής ατμόσφαιρας μιας σκηνής λιντσαρίσματος. Την ίδια στιγμή όμως, αναφέρεται στην ομοιότητα των ανδρών, αφού το κρανίο ενός μαύρου άνδρα είναι λευκό, κι όχι βαρετό και ηλίθιο και ότι όλοι οι άνδρες είναι άνδρες, και βασικά όμοιοι στα μάτια του Θεού. Σημαντική είναι η ειρωνεία σε αυτή τη στροφή, όπου ο βρικόλακας προσελκύεται από το θύμα του μόνο όταν η μαυρίλα του θύματος έχει γίνει λευκή στάχτη. Το συντριπτικό παράδοξο από τις πρώτες γραμμές αυτής της στροφής, αλλά και στο σύνολο του ποιήματος, είναι ότι για να καταστρέψει το σύμβολο της πνευματικότητας του μαύρου και του χρώματός του, πρέπει να καταστρέψει την ουσία του. Ο στόχος της λευκότητας είναι να βασιλεύει και αναγκαστικά να υποτάξει ή καταστρέψει όλα στο πέρασμά του. Οι καταληκτικές τέσσερις γραμμές του ποιήματος παίρνουν μια απότομη στροφή για να αντιστρέψουν τις παγκόσμιες προεκτάσεις του μαύρου και του λευκού, για τον νεαρό λευκό άνδρα ο οποίος ισχυριζόταν ότι το κρανίο είναι η ‘λάμια’. Και αν προσελκύεται μόνο για την λευκότητα του κρανίου, στο σημείο αυτό το ίδιο το λευκό είναι αρνητικό. Οι γραμμές αυτές δείχνουν απροκάλυπτα, ότι η ψυχολογική τροφή για τους λευκούς, είναι η καταστροφή του μαύρου. Οι τέσσερις τελευταίες γραμμές, οι οποίες περιέχουν το ουσιαστικό νόημα για το σύνολο του ποιήματος, θα πρέπει να διαβάζονται μαζί ώστε να γίνει κατανοητή η συνέχεια της σημασίας τους.

 

Με την ευκαιρία να πούμε ότι η μορφή της Μαίρης Τέρνερ που αναφερθήκαμε στην αρχή του κειμένου και η ιστορία του λιντσαρίσματός της τον Μάιο του 1918, ενέπνευσαν σύγχρονα έργα από την Honorée Fanonne Jeffers (1967- ) και από τους εικαστικούς καλλιτέχνες Kara Walker και Freida High W.Tesfagiorgis, οι οποίοι βασίστηκαν σε αυτή για να φέρουν στο προσκήνιο τις φωνές των μαύρων γυναικών που κατά κάποιο τρόπο ‘διαγράφτηκαν’ από την ιστορία. Ταυτόχρονα, τα έργα τους εντυπωσιάζουν με τις δυνατότητες που έχουν να παροτρύνουν ολοένα και περισσότερους μαύρους να μελετήσουν αυτά, αλλά και τους προγόνους τους. Χαρακτηριστικά θα μπορούσαμε επιπλέον να αναφέρουμε το “Dirty south moon” (2007) της Honorée Fanonne Jeffers. Τα δύσκολα αυτά κείμενα, από συναισθηματικής και τεχνικής σκοπιάς, λειτουργούν μέσω αισθητικού κατακερματισμού που φέρνει στο προσκήνιο ο αγώνας για να ανταποκριθεί δημιουργικά στην τραυματική βία. Η βία αυτή επιδεινώνεται, όπως επισημαίνει η Honorée Fanonne Jeffers, όταν οι άνδρες καλλιτέχνες και οι ανδροκρατούμενες λογοτεχνικές παραδόσεις και πολιτιστικές παραστάσεις, αρνούνται να αναγνωρίσουν τις ιστορίες και τις φωνές των γυναικών.

 

 

Βιβλιογραφία

1. J. Lee Greene: Time’s Unfading Garden: Anne Spencer’s Life and Poetry. The Journal of Negro History. 1979; 64 (2): 166-168.

2. Jenny Hyest: Anne Spencer’s Feminist Modernist Poetics. Journal of Modern Literature. 2015; 38 (3): 129-147.

 

Διαβάστε ακόμη:  

Anne Spencer (1882–1975). Μια απόμερη μορφή της Αναγέννησης του Χάρλεμ.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top