Άντζελα Δεληχάτσιου «Κατέληξα λοιπόν στο συμπέρασμα ότι η ζωή μας διέπεται από ρευστότητα. Η μόνη σταθερότητα είναι η αβεβαιότητα.»

Συνέντευξη στην Ελένη Αναγνωστοπούλου //

 

Η Άντζελα Δεληχάτσιου, καλλιτεχνική διευθύντρια του flagrante delicto theatre arts, είναι σκηνοθέτης, ηθοποιός, και εκπαιδεύτρια από την Αμερική. Έχει MA in Acting από την ομάδα Song of the Goat Theatre στη Πολωνία και το Manchester Metropolitan University. Έχει MFA in Contemplative Performance από το Naropa University, και ΒΑ in Social Studies από το Harvard University.

Καθοδηγεί σεμινάρια σωματικού θεάτρου στην Αθήνα και στην Αμερική. Σκηνοθέτησε την παράσταση Κάθε τι μια φόρα (2018) στο Τεχνοχώρο Chimeres, το Διάλειμμα Χαράς – Joy Break, που έπαιξε σε υπαίθριους χώρους στο Λυκαβηττό, στο φαράγγι του Αρακλού στην Αμοργό, καθώς και στο Φεστιβάλ Κουρδιστό Μανταρίνι στην Πεντέλη (2015-2016). Συν-σκηνοθέτησε την παράσταση Buy Me (σύλληψη/σκηνοθεσία/ερμηνεία Νατάσα Νταϊλιάνη) στο θέατρο Underground (2017), συν-σκηνοθέτησε τη περφόρμανς Ιλικίνια (σύλληψη/σκηνοθεσία/ερμηνεία Βασιλική Νομίδου) στο Handmade and Recycled Theatre Festival (2017), σκηνοθέτησε το work-in-progress Ερπετό γλυκόπικρο (2018) στο Πεδίον του Άρεος. Συμμετείχε με την περφόρμανς «Βραδύτητα – Slowness» στη δράση Nomadic.topos.athina/σιωπηλή πορεία με performances (2017). Ως ηθοποιός, έπαιξε επίσης στις περφόρμανς: Είσοδος στο Φαράγγι, θεά της ακινησίας, Η Δάφνη στη Λαϊκή. Πρόσφατες παραστάσεις στην Αμερική και στην Πολωνία: exotic exile, Drawing on Schulz, Finders Keepers Losers Weepers, Big Love, Good Girls Don’t But I Do, Swimming Upstream. Για περισσότερες πληροφορίες: www.flagrantedeli.com

Ε.Α: Θα ήθελα να μιλήσουμε για την παράσταση: «Κάθε τι… μια φορά». Πρόκειται για μια παράσταση εναλλακτική που περιέχει πολλά και σπουδαία νοήματα. Αλλά καλύτερα, προτιμώ να μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα. Κατ’αρχάς, θα ήθελα να σε καλησπερίσω Άντζελα και να σε καλωσορίσω στο Fractal.

Άντζελα: Ευχαριστώ που βρίσκομαι εδώ.

Ε.Α: Χαίρομαι πολύ που αν και βρισκόμαστε στο πολύβουο κέντρο της Αθήνας, θα κάνουμε μια ενδιαφέρουσα θεατρική συζήτηση. Θα μπω κατευθείαν στο θέμα: Πως γεννήθηκε η ιδέα, να συνδυάσεις κείμενα του Καζαντζάκη με τα κείμενα του Ράινερ Μαρία Ρίλκε;

Άντζελα: Όταν μου πρωτοήρθε η ιδέα αυτή, χρονικά συνέβαιναν δύο πράγματα: αρχικά, είχαμε ολοκληρώσει προηγούμενη δουλειά ονόματι «Διάλειμμα Χαράς». Στο «Διάλειμμα Χαράς» συμμετείχαν τρεις ηθοποιοί που παίζουν τώρα, στην παράσταση: «Κάθε τι μια φορά…». Η κεντρική ιδέα αφορούσε τη συνομιλία δύο ποιητών: του Γιώργου Σεφέρη με τον Walt Whitman. Μου άρεσε σαν ιδέα, το να πάρουμε δύο διαφορετικούς συγγραφείς που έχουν κάτι να πουν, να τους φέρουμε μαζί και να δούμε τι θα συμβεί. Διάβασα ξανά το «Βίος και Πολιτεία» του Αλέξη Ζορμπά και έβλεπα κάποια posts ενός φίλου στο Facebook που αφορούσαν τον Ρίλκε. Είχα διαβάσει Ρίλκε παλαιότερα, ειδικά, τα «Γράμματα σ’ έναν νέο ποιητή» με είχαν επηρεάσει πολύ. Αυτό που είδα με καινούριο βλέμμα ήταν ότι στο «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», το πρόσωπο που ονομάζω ως αφηγητή ή αφεντικό, έψαχνε προς την κατεύθυνση του Βουδισμού.

Ε.Α: Είχε αναζητήσεις.

Άντζελα: Είχε αναζητήσεις αλλά όταν γνώρισε το Ζορμπά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Ζορμπάς είναι πιο γκουρού από οτιδήποτε θα μπορούσε να βρει στα βιβλία. Όλη αυτή η αναζήτηση και η αναφορά στο Βουδισμό με ιντρίγκαρε. Ταυτόχρονα, ενώ διάβαζα ξανά για τον Ρίλκε, ένιωθα ότι και εκείνος είχε επηρεαστεί πολύ από ανατολικές φιλοσοφίες, τη ρωσική ορθοδοξία καθώς και τα ταξίδια του στη Ρωσία. Και ο Καζαντζάκης και ο Ρίλκε είχαν στραμμένο το βλέμμα τους έξω από τη χώρα τους και είχαν ψάξει τι είχε να προσφέρει η Ανατολή στα θέματα της Μεταφυσικής.

Ε.Α: Η performance όπως γνωρίζουμε είναι ένα απαιτητικό θεατρικό είδος διότι περιλαμβάνει σύμπραξη των τεχνών. Όταν επιτευχθεί ο στόχος της, μας συγκινεί και μας προβληματίζει. Τι είναι αυτό που τελικά σε ενέπνευσε περισσότερο να δημιουργήσεις το: «Κάθε τι μια φορά…»;

Άντζελα: Μας ενδιαφέρει, εμένα και τις συνδημιουργούς, το devised theatre, το θέατρο της επινόησης και επίσης το σωματικό θέατρο που περιλαμβάνει διάφορες παραδόσεις. Προσωπικά, έχω επηρεαστεί από το πολωνικό θέατρο και τον Γκροτόφσκι. Και με τις δύο προσεγγίσεις, χρησιμοποιούμε αυτοσχεδιασμό. Αρχίζεις με ανοιχτές ερωτήσεις, δεν ξέρεις που θα πάει η έρευνα. Όταν τους πρότεινα τη γενική θεματολογία και αυτούς τους δύο συγγραφείς, αρχίσαμε να διαβάζουμε τα κείμενα τους. Διαλέξαμε το ένα δέκατο από την αρχική συλλογή και αρχίσαμε να το εξερευνούμε σωματικά στο χώρο.

Ε.Α: Γιατί το ονόμασες: Κάθε τι μια φορά…;

Άντζελα: Αυτή η φράση υπάρχει στο ποίημα του Ρίλκε: (…) Κάθε τι, μια φορά, μια φορά μόνο και ποτέ ξανά αλλά να έχεις υπάρξει έστω και μια φορά, είναι κάτι που δεν παίρνεται πίσω. Αυτό για μένα, τονίζει το εφήμερο της ανθρώπινης ύπαρξης που το αναφέρουν όλες οι θρησκείες με διαφορετικούς τρόπους. Το εφήμερο ως γνώση μπορεί να μας τρομάζει, μπορεί όμως να μας κάνει να εκτιμούμε το κάθε τι, ακόμα και τις δυσάρεστες στιγμές της ζωής μας.

Ε.Α: Εγώ νομίζω ότι υπάρχει και ένα επιπλέον βαθύτερο μήνυμα: ότι πρέπει να ζούμε τη μοναδικότητα της στιγμής.

Άντζελα: Είναι ένας ωραίος τρόπος να το λες έτσι. Να απολαμβάνουμε τη μοναδικότητα χωρίς άγχος, όσο γίνεται.

Ε.Α: Ο υπότιτλος της παράστασης περιέχει την παρακάτω φράση: (…) Τι μπορεί να πει ένας διανοούμενος σ’ έναν δράκο; Μου γεννήθηκε η εξής διαπίστωση: ο Καζαντζάκης με το Ζορμπά για παράδειγμα, είναι δύο πρόσωπα εντελώς διαφορετικά. Όμως, πιστεύω ότι κατά βάθος βλέπουν τα πράγματα από την ίδια σκοπιά, απλά ο Καζαντζάκης αντιμετωπίζει τα πράγματα από την πλευρά του ακαδημαϊσμού, περιχαρακώνοντας τις όποιες αντιδράσεις του, ενώ ο Ζορμπάς είναι άνθρωπος λαϊκός, τολμηρός και ατρόμητος. Εντέλει, δεν τον ενδιαφέρει να υπεραναλύσει τα γεγονότα.

Άντζελα: Σε αυτό τον υπότιτλο μας ενδιέφερε ο διανοούμενος, ο αφηγητής- αφεντικό. Ίσως είναι ο Καζαντζάκης, δεν ξέρουμε αν είναι ακριβώς βασισμένος στον εαυτό του αυτός ο χαρακτήρας. Νιώθω ότι στην πορεία του με το Ζορμπά, ο Ζορμπάς έχει πιο πολλά να του μάθει. Μπορείς να μάθεις πράγματα από έναν άνθρωπο που κάπως αυθόρμητα αντιμετωπίζει την κάθε στιγμή με φρέσκια ματιά χωρίς να τον περιορίζει ο φόβος. Ο Ζορμπάς αγαπάει τον κόσμο αν και τον κρίνει, είναι ανοιχτός, δεν βάζει όρια.

Ε.Α: Πως ξεκίνησε η γέννηση του έργου από τις ερμηνεύτριες- συνδημιουργούς;

Άντζελα: Όπως είπα και προηγουμένως, διαβάσαμε τα κείμενα και συζητήσαμε πάνω σε αυτά. Στη συνέχεια, πειραματιστήκαμε σωματικά στο χώρο. Όταν λέμε ότι είναι συνδημιουργοί, αυτό σημαίνει ότι και εκείνες έχουν την ελευθερία να φέρουν ιδέες στο χώρο. Στην παράσταση για παράδειγμα, υπήρχαν τέσσερα κομμάτια σόλο. Ειδικά για αυτά τα κομμάτια τους έλεγα: Τι ιδέες έχετε; Πώς φαντάζεστε ότι θα θέλατε να πείτε αυτό το κείμενο στο χώρο, κάνοντας τι; Και τέλος, το επεξεργαζόμασταν μαζί. Διαμέσου της ομαδικής ζύμωσης, εξελίσσονται τα κομμάτια. Κάποια στιγμή, όταν ολοκληρώσαμε τον πρώτο γύρο δουλειάς, αποφασίσαμε να κάνουμε ένα work-in-progress για να δείξουμε τη δουλειά μας σε φίλους και συναδέλφους. Χτίσαμε μια αρχική δομή για το έργο και ζητήσαμε feedback από το αρχικό κοινό σχετικά με το τι σημαίνει για αυτούς, τι νομίζουν ότι χτίζουμε. Αυτό μετά, το συζητήσαμε και αποφασίσαμε ποια μορφή θα πάρει η τελική δουλειά.

Ε.Α: Ας περάσουμε τώρα στην περίπτωση του Ρίλκε. Ο Ρίλκε έχει αντιληφθεί ότι η ζωή διαρκεί λίγο και ως εκ τούτου, αυτό το γεγονός τον θλίβει. Οι «Ελεγείες του Ντουίνο» εκφράζουν τη θλίψη του ποιητή.

Άντζελα: Στην παράσταση χρησιμοποιήσαμε τις Ελεγείες του Ντουίνο καθώς και αποσπάσματα από το Βιβλίο των Ωρών. Τα κείμενα στο «Βιβλίο των Ωρών» μιλούν για προσευχές σε κάποιο Θεό της φαντασίας του Ρίλκε. Εντοπίζω στις προσευχές μια πιο αισιόδοξη προσέγγιση προς την πνευματικότητα.

Ε.Α: Το έργο θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε επίκαιρο αν λάβουμε υπόψη μας την αγωνία που βιώνουν οι άνθρωποι στη σημερινή εποχή και αν παρατηρήσουμε το γενικό αίσθημα κραυγής και αγωνίας που αφήνουν οι «Ελεγείες» στον αναγνώστη. Πιστεύεις ότι έχουμε χάσει το πνευματικό μας μονοπάτι; Χρειαζόμαστε καθοδηγητή;

Άντζελα: Είχα προσωπική ανάγκη να ερευνήσω αυτά τα ζητήματα και καμιά φορά νιώθω ότι η θεατρική μου ζωή είναι μακριά από τις διαλογιστικές πρακτικές που έχω κάνει. Επίσης αναρωτιέμαι αν είναι ταμπού η πνευματικότητα στο θέατρο.

Ε.Α: Αναφέρεις στο σκηνοθετικό σου σημείωμα ότι και ο Καζαντζάκης και ο Ρίλκε επηρεάστηκαν από τις ανατολικές θρησκείες. Ο Βούδας έλεγε χαρακτηριστικά ότι η ύπαρξη είναι πόνος. Πιστεύεις ότι η ανικανοποίητη επιθυμία, το θέλω, μπορεί να είναι η πρωταρχική πηγή δυστυχίας; Ή μήπως, η μεγαλύτερη δυστυχία οφείλεται στην έλλειψη ενσυναίσθησης;

Άντζελα: Η ύπαρξη είναι πόνος, ως φράση είναι ενδιαφέρουσα. Όταν την πρωτοακούς, λες: Αυτό είναι απελπισία (γελάει). Αν είναι η ζωή πόνος τότε πως μας βοηθάει η θρησκεία του Βουδισμού; Όμως, στην πράξη μαθαίνεις ότι όταν το καταλαβαίνεις το νόημα και το προσπερνάς έστω για πέντε δευτερόλεπτα, δεν υποφέρεις. Υποφέρεις όταν δεν ζεις στην παρούσα στιγμή, αυτό εννοεί ο Βούδας. Η έλλειψη ενσυναίσθησης για μένα, πάλι ταυτίζεται με την επιστροφή στην παρούσα στιγμή. Όταν δεν είμαι εδώ, δεν μπορώ να έχω ενσυναίσθηση για τον άλλον.

Ε.Α: Καταλήγω στο συμπέρασμα ότι η ελπίδα που βγαίνει μέσα από το Κάθε τι μια φορά… είναι ότι πρέπει να ζούμε στο παρόν και ότι πρέπει να θέσουμε κάποια όρια νοητά μεν αλλά βιώσιμα δε. Με άλλα λόγια, να αντιλαμβανόμαστε τα δικά μας όρια, τα όρια των άλλων και να λειτουργούμε κατανοητικά.

Άντζελα: Συμφωνώ, νομίζω ότι είναι πολύ κοντά στο μήνυμα που με ενδιαφέρει στην παράσταση. Για τον κάθε άνθρωπο είναι διαφορετικό, δεν μπορείς απλώς να καταλάβεις το concept, πρέπει να το κάνεις και πράξη. Η εφαρμογή για μένα είναι το ζητούμενο.

Ε.Α: Τη σεζόν 2016-2017 είχε ανεβεί το Buy Μe, εναλλακτική performance στη στοά Κοραή. Μου είχε κινήσει το ενδιαφέρον, το ζήτημα του καταναλωτικού φονταμενταλισμού. Πιστεύεις ότι η υπερκατανάλωση είναι ένα ακόμα αίτιο για τη συμπεριφορά του σύγχρονου ανθρώπου;

Άντζελα: Όταν ήρθα στην Ελλάδα πριν από έξι χρόνια, χάρηκα όταν είδα ότι οι άνθρωποι προσπαθούσαν να γεμίσουν αυτό το κενό, είτε πηγαίνοντας για καφέ με φίλους, είτε βλέποντας συχνότερα τις οικογένειες τους, είτε πηγαίνοντας στο θέατρο. Στην Αμερική, ο κόσμος κλείνεται ολοένα και περισσότερο στο σπίτι του, απομονώνεται, σερφάρει στο διαδίκτυο, βλέπει τηλεόραση και λοιπά. Ο καταναλωτισμός βρίσκει τρόπους να σε επηρεάσει και αυτοί οι τρόποι δεν γίνονται πάντα άμεσα αντιληπτοί.

Ε.Α: Πες μου, γιατί επιλέξατε τον τεχνοχώρο Χίμαιρες για το ανέβασμα της παράστασης;

Άντζελα: Εμένα μου αρέσει το site specific, το κάναμε και στην πρώτη παράσταση. Το Διάλειμμα Χαράς είχε παρουσιαστεί σε υπαίθριο χώρο στο Λυκαβηττό. Και στο Buy Μe, επιλέξαμε ένα χώρο που ταίριαζε πολύ με την αισθητική της παράστασης και ήταν πολύ ιδιαίτερος. Επειδή δουλεύουμε με μικρό budget, είναι δύσκολο να χτίσεις σκηνογραφία χωρίς να ξοδέψεις πολλά. Καμιά φορά, βοηθάει ο ίδιος ο χώρος να είναι η σκηνογραφία της παράστασης. Οι Χίμαιρες σαν χώρος, μοιάζουν με βιοτεχνία. Ο Ζορμπάς και ο αφηγητής δούλευαν σε λιγνιτωρυχείο οπότε μας ενδιέφερε να είναι τύπου working class.

Ε.Α: Κάτι σαν εργοτάξιο.

Άντζελα: Ναι, να έχει την αισθητική της εργατικής τάξης.

Ε.Α: Σε αυτό το σημείο, θα ήθελα να αναφερθείς στους ανθρώπους που συνετέλεσαν στη δημιουργία και την ολοκλήρωση αυτής της θεατρικής πρότασης.

Άντζελα: Παίζουν οι ερμηνεύτριες: Νατάσσα Νταϊλιάνη, Έλια Βεργανελάκη, Κατερίνα Κλειτσιώτη και Δήμητρα Σκέμπη. Όλες είναι πάρα πολύ δυνατές σε διάφορα είδη υποκριτικής, αυτό μ’αρέσει πολύ με τη συγκεκριμένη ομάδα. Φέρνουν ενδιαφέρουσες ιδέες, προτείνουν πράγματα. Ο σχεδιαστής φωτισμών , ο Βασίλης Κλωτσοτήρας έχει τεράστια εμπειρία σε μεγάλα θέατρα, είχε φωτίσει και το Buy Μe. Η Λουκία Χατζέλου επιμελήθηκε τα κοστούμια. Βοηθοί σκηνοθέτη οι: Ιωάννα Κυρίτση και ο Ιωάννης Βασιλόπουλος.

Ε.Α: Επόμενα μελλοντικά σχέδια;

Άντζελα: Δουλεύουμε σ’ ένα άλλο project που επίσης πέρασε το στάδιο του work-in-progress πέρσι την άνοιξη. Λέγεται «Ερπετό γλυκόπικρό» και θα αφορά τη συνομιλία τριών συγγραφέων: μια συνομιλία ανάμεσα στη Σαπφώ, τη Τζένη Μαστοράκη και τη Μάτση Χατζηλαζάρου. Θα παρουσιαστεί στο Πεδίο του Άρεως και θα έχει τη μορφή περιπατητικής παράστασης.

Ε.Α: Κλείνοντας, νιώθω την ανάγκη  να αναφερθώ στο αίσθημα που αποκόμισα από την παράσταση. Κατέληξα λοιπόν στο συμπέρασμα ότι η ζωή μας διέπεται από ρευστότητα. Η μόνη σταθερότητα είναι η αβεβαιότητα.

Άντζελα: Μου αρέσει ο τρόπος που το είπες, συμφωνώ απόλυτα. Μου αρέσει που κράτησες τα θετικά στοιχεία.