Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η κρυφή ελπίδα των ηττημένων
18/10/2017, 12:03 μμ

Η κρυφή ελπίδα των ηττημένων

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

«Ανάμεσα στους τοίχους» του Γιώργου Μπράμου, σελ. 208, Εκδ. Καστανιώτη

 

Έπειτα από 208 σελίδες και 13 διηγήματα που αρτύζονται με τα πιο καθαρά (… ίσως και τα πιο ταπεινά) λεκτικά εδέσματα, η φράση που έρχεται να καρφωθεί ωσάν προμετωπίδα στο τελευταίο βιβλίο του Γιώργου Μπράμου «Ανάμεσα στους τοίχους» (εκδ. Καστανιώτη) είναι η ακροτελεύτια: «Ό,τι έγινε έγινε».

Ενδεχόμενα να διαβάζεται ως μια μοιρολατρική ρητορική που υπηρετεί μια ηττοπάθεια μπρος στην οποία κανένα όνειρο ή απέλπιδα προσπάθεια δεν δύναται να υπερκεράσει. Κι όμως, δεν είναι έτσι. Την ίδια στιγμή που οι ήρωες του Μπράμου βρίσκονται στα σχοινιά και δέχονται τα ραπίσματα της ζωής με μια βουβή αποδοχή, εντούτοις, στο βάθος του δρόμου, εκεί που θα έλεγε κανείς αναμένεται να επέλθει το απευκταίο (όποιο και αν είναι αυτό κατά περίσταση), μια αχτίδα ελπίδας, ένας μίσχος ελέους, ένα απλωμένο χέρι, έρχεται να επιβεβαιώσει πως τα γυρίσματα της μοίρας δεν είναι πάντοτε επονείδιστα.

Σαφώς, οι άνθρωποι που κινούνται στα χωρικά ύδατα των διηγημάτων του Μπράμου δεν ανήκουν στην χορεία των νικητών. Δεν έχουν να επιδείξουν στέρεες ζωές και τροφαντές καριέρες. Το παρελθόν τους είναι επισφαλές, το παρόν τους τρεμάμενο, το μέλλον τους προγραμμένο. Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, έχουν περάσει την εποχή της αλκής και της νεότητας. Βρίσκονται στα μισά του δρόμου και οδεύουν πλησίστιοι προς το δεύτερο μισό της ζωής. Είναι αποσταμένοι, κουρασμένοι, έχουν κατασταλαγμένες απόψεις μέσα τους, το κύμα της ζωής τους πάει και τους φέρνει. Ακόμη κι έτσι, όμως, θάλλει μέσα τους ένα φως – δεν είναι πολύ δυνατό, αλλά σε κάποιες μεταιχμιακές στιγμές τους είναι ικανό να τους στρέψει προς δρόμους που υπό άλλες συνθήκες δεν θα λάμβαναν.

Κάπως έτσι ένας τραπεζικός αποφασίζει να κάνει μια κλασική υπεξαίρεση για τα μάτια μιας νεαρής υπαλλήλου σε ζαχαροπλαστείου. Θέλει να ζήσει, έστω και υπό το φόβο της σύλληψης, ένα έσχατο όνειρο. Οι αιφνίδιοι έρωτες για αυτούς τους μεσήλικες με τις κοιλιές, τα προγούλια και τη χαμένη ρώμη λειτουργεί ως σπινθήρας που ξυπνάει μέσα τους μια παλιά και ολότελα ξεχασμένη ουσία ζωής. Υποκύπτουν στην αμαρτία; Ναι, πολλές φορές κόντρα στα χρηστά ήθη, κόντρα στα πιστεύω τους και την κοινωνική τους θέση. Αυτού του είδους η «ήττα» της παραδεδεγμένης ζωής τους είναι άλλης ποιότητας. Γόνιμη, αν και πρόσκαιρη. Πολλούς, δε, τους οδηγεί πίσω από τα κάγκελα ή υφίστανται τιμωρίες που τους αλλάζουν τη ζωή. Πώς ένας άνδρας με «χαλασμένο» μόριο γίνεται παιδεραστής ή πώς μπορεί να έχει ακόμη και τις πλάτες της γυναίκας του για να συνεχίσει το παράνομο πάθος του με μια μικρότερη γυναίκα. Ή αλλού: ένας ταξιτζής δέχεται ένα θείο δώρο, μια πελάτισσα σπάνιας καλλονής που τον ακολουθεί έως το σπίτι του για να τον παρατήσει για έναν νεότερο. Κάποιοι καταλήγουν ακόμη και στα πληρωμένα πάθη με πόρνες με απρόβλεπτες συνέπειες, ενώ δεν πρέπει να παραγνωρίζονται κι εκείνες οι ιστορίες που παραπέμπουν σε άλλες εποχές με τους αριστερούς να είναι οι ηττημένοι, οι φυλακισμένοι και οι πολλάκις στιγματισμένοι.

 

Γιώργος Μπράμος

 

Όλους αυτούς τους ανθρώπους τους συνέχει μια κρυφή πληγή, ένα άχτι, ένα ξαφνικό ζητούμενο ζωής. Αυτοί που ζυμώθηκαν με την αποτυχία, την ανέχεια, τον εκτροχιασμό και την απώλεια, ξάφνου, βλέπουν μπροστά τους πως η πορεία δεν είναι προδιαγεγραμμένη και μπορεί, όταν βρίσκονται ανάμεσα σε τοίχους, αυτοί να μοιάζουν με μυλόπετρες, έτοιμες να τους διαλύσουν, κάτι γίνεται στο τέλος και μένει μια υποψία χαράς να τους ακολουθεί. Ναι, ό,τι έγινε έγινε, αλλά με κάποιο παράξενο τρόπο έγιναν και πράγματα όμορφα που δεν τα περίμεναν και ούτε ποτέ τα προσδοκούσαν. Ένα ζευγάρι που χώρισε άσχημα, μπορεί να ξαναβρεθεί και ουσιαστικά να γνωριστεί εκ νέου, αντιλαμβανόμενο όμως πως το ποτάμι δεν γυρίζει ποτέ πίσω. Κάτι χάθηκε, αλλά όχι και ολότελα.

Η μεγάλη δύναμη της συλλογής διηγημάτων του Μπράμου είναι η ανεπιτήδευτη ωμότητά της γλώσσας. Κανένα τέχνασμα, καμία προσπάθεια εντυπωσιασμού ή λογοτεχνικής φενάκης για να ωραιοποιήσει κάτι που εκ προοιμίου δεν φέρει κάτι το «ωραίον». Έμπειρος και διαυγής, ο Μπράμος δεν χρειάζεται λεκτικές εξάρσεις για να υπερτονίσει την κούφια βιωτή των ηρώων του (άλλωστε, πρόκειται για κλασικούς χασούρες). Είναι συγκρατημένος στα μέσα του, ακολουθεί μια πάγια ρεαλιστική εκδοχή, δεν παρεκκλίνει από την πορεία του σε κανένα διήγημα και ουσιαστικά αναπτύσσει με μιαν υπόγεια τελετουργία την ανθρώπινη συνθήκη, η οποία ανεξάρτητα από τις εποχές, είναι καταδικασμένη να αναμετράται με της μοίρας τα γυρίσματα και να υφίσταται τα καλά και τα επίχειρα όπως έρχονται, όταν έρχονται.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top