Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Για την ανθρώπινη ήττα και για εκείνα που προηγήθηκαν τελικά
11/11/2015, 7:21 μμ

Για την ανθρώπινη ήττα και για εκείνα που προηγήθηκαν τελικά

Γράφει η Βιβή Γεωργαντοπούλου //

 

 

pansel

 

«Η μεγάλη πομπή» του Αλέξη Πανσέληνου

 

Απορία

Αυτό το αναπάντεχα σύγχρονο βιβλίο με το διαχρονικό του θέμα (την ατομική ήττα του ανθρώπου)-δοσμένο σαν ένα ευφυές και άριστο τεχνικώς κείμενο που πατάει γερά στα δικά του πόδια ερωτοτροπώντας με την λογοτεχνία του φανταστικού και την κουλτούρα του φανταστικού γενικότερα –γράφτηκε το 1985; Ναι,πράγματι,η πρώτη έκδοση έγινε το 1985 από τον Κέδρο.

 

Χαρμολύπη

Χαίρομαι που ακολούθησε η αναθεωρημένη έκδοσή του το 2013 από το Μεταίχμιο και λυπάμαι που δεν έτυχε της προβολής εκείνης της μέγιστης που του αξίζει.(Αν και πρέπει να πω πάλι καλά που άντεξε στην εκδοτική πλημμυρίδα που τα έχει κάνει όλα έναν κερδολάγνο αχταρμά και οι λιγοστοί μη κατευθυνόμενοι σχολιαστές λογοτεχνίας δίνουν πολυμέτωπη μάχη για να ανασύρουν όσα καλά βιβλία κρύβει η ιδιοτέλεια των εμπόρων.)

 

Άμεσες εντυπώσεις

Ευφυές μυθιστόρημα,από τα εντυπωσιακά των τελευταίων δεκαετιών ως προς την συγγραφική του σύλληψη ανεξαρτήτως του σε ποιο λογοτεχνικό είδος το κατατάσσουν οι φιλόλογοι καίτοι ειδικοί (ιστορικό δεν είναι μα εγώ δεν θα το ενέτασσα ούτε στην λογοτεχνία του φανταστικού παρόλο που ο Πανσέληνος κινείται εξαιρετικά άνετα και δίχως να χάσει στιγμή το μέτρο και την πολύτιμη οικονομία του λόγου σε ρεαλιστικό και φανταστικό χώρο και χρόνο ανακατεύοντάς τους με αψεγάδιαστο τρόπο).

 

Εύσημα

Πού το ξετρύπωσα;Στο Cantus Firmus,ιστολόγιο με πλουσιότατη ύλη και διαλεγμένους συνεργάτες, (τον φιλόλογο Γιώργο Περαντωνάκη εν προκειμένω),εκεί λοιπόν ας δοθούν τα εύσημα για την ίδια την επιλογή του βιβλίου αλλά και τον απλό,ολιγόλογο και ουσιαστικό τρόπο που το  παρουσιάζει.

 

Το μυθιστόρημα με την δική μου ματιά (του μέσου αναγνώστη)

Είχα από χρόνια την βεβαιότητα ότι ο Αλέξης Πανσέληνος είναι ένας από τους μετρημένους στα δάχτυλα μόλις του ενός χεριού συνεπείς (με όλη την σημασία της καταπονημένης λέξης) Έλληνες συγγραφείς που φάνηκαν,γράφοντας τα λίγα και πολύ καλά βιβλία τους,αυστηροί και επιλεκτικοί ως προς τα θέματά τους και τις τεχνικές τους και ορθώς κατά την γνώμη μου την ταπεινή,γιατί έτσι μόνον αναδεικνύεται αλώβητο το σημαντικό δια ταύτα που συνήθως φωλιάζει στα σπλάγχνα των σπουδαίων έργων.Ένα δια ταύτα που μπορεί να το μοιραστεί ο δημιουργός με τον αποδέκτη όταν τελικά η μυθοπλαστική δεινότητα και η ενδελεχής παρατήρηση της αληθινής ζωής συνθέσουν το ιδανικό βιβλίο, αυτό που θα φτάσει σαν έργο τέχνης,και τίποτα λιγότερο,στο κοινό.
Θεωρούσα το μυθιστόρημά του “Ζαΐδα ή Η Καμήλα στα Χιόνια” ως ένα από τα πιο αξιόλογα έργα της σημερινής ελληνικής λογοτεχνίας και τώρα  κοντά σ΄αυτό θα τοποθετήσω κι ένα ακόμα,δικό του και πάλι, την θαυμάσια “Μεγάλη Πομπή” που χάρη στο Cantus Firmus διάβασα.
Πρωτογνωρίζουμε τον κεντρικό ήρωα ,τον Νότη Σεβαστόπουλο,όταν είναι έφηβος και ετοιμάζεται όπως όπως να δώσει πανελλήνιες,κάπου στα πρώτα χρόνια της μεταβατικής για πάρα πολλά δεκαετίας του ’80. Είναι το μοναχοπαίδι λαϊκής οικογένειας που μένει στον Άγιο Δημήτριο σε αυθαίρετο και που οι δικοί του δεν διαθέτουν χρήματα για φροντιστήρια και πολλά πολλά και η χαμηλή ταξική τους θέση ξέχειλη από εγγενή μιζέρια κατεβάζει καθημερινά κι άλλο το όποιο δικό του ηθικό θα μπορούσε να ενδυνάμωνε η νιότη του κάτω από άλλες συνθήκες.Η σχέση με την μάνα δεν πάει καλά και χειροτερεύει όταν πεθαίνει ξαφνικά ο πατέρας, αυτός που κρατούσε έστω και προσχηματικά τα μπόσικα.

Η μάνα του-μια καταβεβλημένη από την φτώχεια γυναίκα- δεν τον καταλαβαίνει και το κυριότερο; Τον αγαπά μεν αλλά όσο της υποδεικνύει ο δεσμός του αίματος,ως εκεί,άλλη επικοινωνία, πιο ζεστή και διαλεκτική για να χτιστεί μια αμφίδρομη σχέση πέρα από την αγγαρεία της συγγένειας δεν φαίνεται να μπορεί να υπάρξει.

Κομβικό στοιχείο και ύπουλο σημείο τριβής τα λεφτά που δεν φτάνουν ποτέ και για τίποτα,τα λεφτά, τα λεφτά.Αυτό θα γίνει η μουρμούρα η δική της μα και το αγκάθι του Νότη όταν αποτύχει δυο φορές στις πανελλήνιες, αρχίσει αναγκαστικά να αλλάζει ψευτοδουλίτσες και περιβάλλοντα και κυρίως όταν πάει στον στρατό που είναι η εύκολη και κατ΄αρχάς ανέξοδη διέξοδος στο οριακό σημείο που φτάνει αφού σπουδές και δουλειά της προκοπής δεν διαγράφονται στον κοντινό του ορίζοντα.

Ποιος όμως είναι αυτός του ο ορίζοντας;Ποιος τον διαμορφώνει και τι γίνεται με τα όνειρά του;Είχε ποτέ όνειρα και ποια ήταν;Τι θέλει από την ζωή του ο (κάθε φτωχός και λαϊκός)Nότης σ΄έναν κόσμο που οι άνθρωποι παραμένουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο δούλοι των ισχυρών και των ολιγαρχιών, του χρήματος,της κατανάλωσης,της αμορφωσιάς μα και των εντός τους τυράννων;

Έχει βάθος η βούλησή του να κάνει κάτι καλύτερο στην ζωή του ;Πώς ορίζεται το καλύτερο;Θα την περάσει όπως θα του τα φέρνουν οι εποχές,με τις ευκαιριακές σκατοδουλίτσες,καβαλώντας μια νοικιασμένη μηχανή για κόντρες και σούζες στην παραλιακή;Θα ξεκαθαρίσει τι θέλει σε προσωπικό επίπεδο ή θα είναι πάντα διχασμένος όπως όταν ερωτεύεται την ταξικά ανώτερή του(ή απλώς πιο τυχερή),όμορφη, απολίτικη και απρόσιτη Αθηνά ενώ σχέση κάνει με την Λένια,μια κοπέλα που είναι οργανωμένη στην νεολαία ενός κόμματος που από συστάσεώς του ετοιμάζει την μεγάλη επανάσταση εκείνην του ποτέ;

Τι ακριβώς τον κάνει ακόμα κι όταν ανακαλύπτει ότι η καλοζωισμένη νεαρή εκπορνεύεται για να βγάλει λεφτά θέλοντας περισσότερα απ΄αυτά που της παρέχει ο (ένστολος) μπαμπάκας της και ζει διπλή ζωή σαν να είναι το φυσικότερο πράγμα του κόσμου, να διαλέξει αυτήν και να λιγουρεύεται τα λεφτά που μπορεί να αποκομίσει κοντά της και όχι την υποψιασμένη κνίτισα και τους ωραίους μύθους της,με τους οποίους οπλίζεται και θέλει ή νομίζει ότι θέλει να αλλάξει τον κόσμο και να μην πετάξει την ζωή της στα σκυλιά;

Ο Νότης τι θέλει;Ποια είναι τα χειρότερα σκυλιά γι αυτόν;Οι ηττημένοι ανθρωπάκοι οι συγγενείς του που μέχρι και προξενιό του ετοιμάζουν με την ασχημούλα ξαδέρφη για να μη χαθούν τα κτηματάκια στην Κυπαρισσία ή όλοι οι άλλοι που εμφανίζονται στην διαδρομή του είτε αυτοί είναι οι Δον Κιχώτες των θεωριών και των επαναστάσεων είτε οι ατσίδες της πόλης και αργότερα του στρατού και τελικά παντού γύρω του σε μια κοινωνία διαβρωμένη από τα γενοφάσκια της;

Μέχρι τον στρατό ο Νότης έχει είδωλο αντίστασης και αποκούμπι μια εικονογραφημένη φιγούρα,τον φανταστικό ιππότη Λάνσετρις.Οι περιπέτειές του εξιστορούνται με αριστουργηματικό τρόπο από τον Πανσέληνο παράλληλα με την ιστορία του κυρίως ήρωά του.Λάνσετρις και Νότης.Ένας ιππότης με άλογο και ένας νεαρός με μια μηχανή.Ο ιππότης είναι ένα alter ego,μια άλλη όψη του ίδιου πάνω κάτω προσώπου και ο αναγνώστης διαβάζει μια για τις περιπλανήσεις του έφηβου στην Αθήνα του ΄80 στις καφετέριες και στους δρόμους με την νοικιασμένη μηχανή και μια για τις περιπέτειες του άλλου,του αδιάφθορου και γενναίου Λάνσετρις που καβαλάει το υπέροχο άλογό του και ξεγλιστρά από τους εχθρούς του μετακινούμενος στην Αθήνα κι αυτός μα μιας άλλης εποχής Αθήνα-άραγε μελλοντικής ;-αν και στην σκιά ενός πολιτεύματος με τους ίδιους, γνωστούς άξονες :δημοκρατία που έχει καταλυθεί,τρόικα τυράννων,ιερατεία παραδομένα εκούσια και ακούσια σ΄αυτήν, διαφθορά, αλλοτρίωση,φόβο,υποταγή και πολλά που ,ναι,προφανώς κάτι σας θυμίζουν μα σας το ξαναλέω, γράφτηκαν το 1985,είχε πέσει η χούντα,γίνονταν διάφορα και είχε εκλεγεί δεύτερη τετραετία ο Ανδρέας Παπανδρέου.

η  αρχή του μυθιστορήματος εδώ

 

Ο Νότης διαβάζει τα τεύχη πέφτοντας με τα μούτρα,ταυτίζεται και γίνεται- μέχρι να πάει φαντάρος -ένας άτρωτος κι αυτός, ένας ασυμβίβαστος που αντιστέκεται στην εξουσία,ένας νέος που μπορεί να αντέχει τα δύσκολα και τις προδοσίες.Ο Νότης δανείζεται την πολύ καλύτερη από αυτόν κεντρική χάρτινη φιγούρα του εικονογραφημένου περιοδικού,προσθαφαιρεί χαρακτηριστικά,επινοεί σκηνές με πρωταγωνιστή φυσικά τον ίδιο και έτσι δραπετεύει από την περίκλειστη καθημερινότητά του και , κυρίως αυτό,επιβιώνει συναισθηματικά.

Αυτά συμβαίνουν ώσπου να πάει στον στρατό όταν δεν είναι πια έφηβος,είναι κοντά εικοσάρης και εκεί αφού κάνει διάφορες μικροαντιστάσεις/μαγκιές που δεν συνεπάγονται παρά μεγαλύτερη θητεία τελικά λυγίζει με μια ευκολία που στην αρχή σοκάρει τον αναγνώστη.Ο Νότης μεταλλάζεται,γίνεται ίδιος κι απαράλλαχτος σαν τους άλλους γύρω του.Τους εξαρχής χαλασμένους,τους ως τότε εχθρούς.

Στην παράδοσή του στο σύστημα,όπως αυτός το αποκαλεί-συμπεριλαμβάνεται η Αθηνά (μας αφήνει ο συγγραφέας να μάθουμε την κατάληξη προχωρώντας τον αφηγηματικό χρόνο στο μέλλον)κι ένας γάμος συμφέροντος με την συγγενή της επαρχίας και στην ηθική κατρακύλα του προς και για το χρήμα τον ακολουθεί κατά πόδας κι ο φανταστικός Λάνσετρις, που στην δική του εκδοχή ταύτισης συμμαχεί με τους εχθρούς και μάλιστα το επικυρώνει επισήμως κάνοντας ό,τι ως τότε (το καμωνόταν τελικά,υποκρινόταν;)πολεμούσε:παίρνοντας μέρος στις φιέστες τους ενώπιον του κόσμου (του λαού,του κοινού στις κερκίδες της αρένας,της εκλογικής διαδικασίας στις δυτικές δημοκρατίες ή όπως αλλιώς,ας δώσει το όνομα κάθε αναγνώστης όπως αυτός θέλει).

Ο Λάνσετρις-Νότης συμμετέχοντας στην μεγάλη πομπή των Παναθηναίων κι ο Νότης-Λάνσετρις στην στρατιωτική παρέλαση.Δηλώνοντας έτσι αμφότεροι ότι καθένας τους είναι κιόλας ένας απ΄αυτούς που ως τότε πολεμούσε.Δηλώνοντας πικρά,ηττημένα,πανηγυρικά,κούφια,επιβεβλημένα και δημόσια την ατομική του(ς) ήττα την οποία ο αναγνώστης του σήμερα αφήνεται ελεύθερος από τον Αλέξη Πανσέληνο βασιζόμενος στην δική του πνευματική και ηθική αντοχή να σκεφτεί αν τον αφορά,πόσο και σε τι ακριβώς και αν και πώς και κυρίως γ ι α τ ί  θα μπορούσε ή θα ήθελε να την αποτρέψει.

Βρείτε και διαβάστε οπωσδήποτε το θαυμάσιο αυτό βιβλίο γιατί είναι κρίμα να αφήνουμε τέτοια κείμενα στην αφάνεια,κρίμα,κρίμα σας λέω.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top