Fractal

Το φιλοσοφικό μήνυμα του Καμύ

Γράφει ο Δημήτρης Βαρβαρήγος // *

 

 

«Μία μοναδική βεβαιότητα είναι αρκετή γι’ αυτόν που ψάχνει. Αρκεί μόνο να δεχθεί όλες τις συνέπειες που προκύπτουν από αυτήν».

 

camus2

 

Σε μια εποχή κατά την οποία θριαμβεύουν οι κάθε είδους -ισμοί, ο Καμύ απορρίπτει συνειδητά κάθε σύστημα: «Μια βαθιά σκέψη είναι ένα συνεχές γίγνεσθαι, αφομοιώνεται με τα βιώματα της ζωής και μορφοποιείται απ’ αυτά». Έτσι, συγγενεύει με τον Μονταίν.

Άλλωστε, προτιμά να εκφράζει τη σκέψη του κυρίως με μορφή δοκιμίων, τα οποία συγκεντρώνει σε δύο πλευρές του δίπτυχου: Ο μύθος του Σισύφου και Ο επαναστατημένος άνθρωπος. Εδώ δίνεται μια προοπτική του κόσμου, αρθρωμένη πάνω σε πέντε σημεία από την απουσία του θεού ως την επανάσταση.

Η πιστοποίηση της αδικίας και του κακού πάνω στη γη οδηγεί τον Καμύ, για ηθικούς λόγους, στον αγνωστικισμό, γιατί όλα συμβαίνουν σαν να μην υπάρχει θεός. Έτσι, βγαίνει από το «παράδοξο ενός θεού παντοδύναμου και κακού, ή καλοκάγαθου και στείρου» (Ο επαναστατημένος άνθρωπος).

Κατάληξη αυτής της απουσίας θεού είναι αναπόφευκτα το παράλογο, το οποίο χαρακτηρίζει τη σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο: «Δεν υπάρχει ούτε στο ένα ούτε στο άλλο σκέλος μέσα σε στοιχεία συγκρίσιμα. Γεννιέται μέσα από την αντιπαράθεσή τους» (Ο μύθος του Σισύφου). Ενώ οι άθεοι υπαρξιστές εγκλείονται μέσα σε μια απόλυτη και συστηματική παραδοξότητα, ο Καμύ δηλώνει ότι: «Η πιστοποίηση του παράλογου της ζωής δεν μπορεί να αποτελεί τέλος, αλλά μόνο μια αρχή» (Actuelles, I), και αυτό του επιτρέπει να επεξεργαστεί μεθοδικά επάνω σε κάποιες σημαντικές αρετές. Τιμιότητα. Ηθική. Δικαιοσύνη.

Η συνειδητοποίηση του παράλογου επιτρέπει στον άνθρωπο να επανεντάξει το χρόνο στη μοναδική του πραγματικότητα, την πραγματικότητα της στιγμής. Απελευθερωμένοι από την υπόθεση του αιώνιου, την ψευδαίσθηση ενός αιώνιου μέλλοντος, θα μπορέσουμε να βιώσουμε στην πληρότητα της τη μοναδική μας ύπαρξη, διότι, για έναν άνθρωπο η αιωνιότητα είναι ο χρόνος της δικής του ζωής. Εξ ου και η γεμάτη βάθος συμβουλή: «Μην περιμένετε τη μετά θάνατον κρίση, η κρίση λαμβάνει χώρα κάθε μέρα» (Η πτώση). Η μεγαλοσύνη μιας τέτοιας προοπτικής δεν μπορεί παρά να ανυψώνει τον άνθρωπο και ανακλά μια στάση εμμονής στη ζωή, βρίσκεται δηλαδή στους αντίποδες της υπαρξιακής αγωνίας: «Δεν ανακαλύπτει κανείς το παράλογο χωρίς να πέσει στον πειρασμό να γράψει ένα εγχειρίδιο περί ευτυχίας» (Ο επαναστατημένος άνθρωπος).

Έτσι, αποκλείονται όλες οι ιδεολογίες οι οποίες στηρίζονται στα διάφορα επίπεδα του παρελθόντος για να πραγματωθούν σε ένα μέλλον ανύπαρκτο. Εξάλλου, «οι ιδέες είναι το αντίθετο της σκέψης». Αυτό αποκλείει ορισμένες αντιλήψεις περί αξίας, η οποία δεν είναι δυνατόν να βρίσκεται «στην απόληξη της πράξης», όπως υποστηρίζουν πραγματιστές και υπαρξιστές, ούτε να απορρέει απλώς από την «κίνηση της ιστορίας». Δεν είναι δυνατόν να νιώσει κανείς ικανοποιημένος με αυτές τις αυτοσχέδιες και ανεπαρκείς λύσεις που προτείνονται για το μεγαλύτερο πρόβλημα του πολιτισμού μας, δηλαδή την απουσία του θεού, πηγή ορισμού κάθε αξίας στο παρελθόν και στο παρόν.

Για να διατηρηθεί η έννοια του ορίου, η οποία είναι ουσιαστική, χρειάζεται μια αντικειμενική αξία η οποία να επιτρέπει την «έξωθεν» κρίση κάθε ατομική ή συλλογικής πράξης. Διαφορετικά, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα σοβαρότατο δίλημμα: «Όταν το καλό και το κακό επανεντάσσονται μέσα στο χρόνο, συνδεδεμένα με γεγονότα, τίποτε δεν είναι ούτε καλό ούτε κακό, αλλά μόνο λιγότερο ή περισσότερο επίκαιρο. Ποιος άλλος από αυτόν που ενεργεί μέσα στην ευκαιρία θα αποφασίσει για την καταλληλότητα της ευκαιρίας;»

Αποτέλεσμα εικόνας για camus

Στο βιβλίο απ’ την καλή κι απ’ την ανάποδη, τον απασχολεί το θέμα του ανθρώπινου παραλογισμού και χρησιμοποιεί εκ βαθέων τις δικές του αισθητικές αντιλήψεις εγγίζοντας στοιχεία που δομούν τις ανθρώπινες πράξεις. Συγκεκριμένα λέει. Ένας άνθρωπος παρατηρεί εκστατικά κι ένας άλλος σκάβει τον τάφο του. Πώς να τους χωρίσω;

Η εξέγερση θα αποτελέσει την οριστική απάντηση του Καμύ και θεμέλιο λίθο της σκέψης του. Η ανθρωπιστική θεώρηση, που διαγράφεται ήδη στο Μύθο του Σισύφου («[…] είναι η αιώνια κατά μέτωπο αντιπαράθεση του ανθρώπου με το ίδιο του το σκοτάδι. Ο άνθρωπος που προσφέρει τη ζωή του επιβεβαιώνει με αυτή ακριβώς την πράξη, μια αξία έξω από τον ίδιο, βάσιμη για όλους, είτε πρόκειται για την ελευθερία είτε για την αλήθεια, δημιουργώντας έτσι για την ανθρωπότητα αντικειμενικές αναφορές, οι οποίες αφετηρία έχουν τα όρια, κάτι το οποίο είναι ουσιαστικό προκειμένου να διασωθεί ο πολιτισμός μας. Έτσι, λοιπόν, «ο σκλάβος ξεσηκώνεται για λογαριασμό όλων ταυτόχρονα, όταν κρίνει ότι μια τάξη πραγμάτων αρνείται κάτι που δεν ανήκει σ’ αυτόν μόνο, αλλά είναι κοινός τόπος άμεσης κοινωνίας όλων των ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένου του υβριστή και του καταπιεστή του». Η ανάλυση αυτή αποκορυφώνεται στο περίφημο cogito του Καρτέσιου «Εξεγείρομαι, άρα υπάρχουμε». Δηλαδή στο να φτάσει κανείς να αμφιβάλλει για όλα και μάλιστα των ασφαλών προϊόντων των αισθήσεων} δηλαδή στο δικό του νοώ, άρα υπάρχω,

Αυτή είναι η συνεκτική αρχή μέσα στην πλατιά αυτή σκέψη με τις πολλαπλές όψεις. Ο ίδιος ο Καμύ έγραφε στην αρχή της φιλοσοφικής του καριέρας: «Μία μοναδική βεβαιότητα είναι αρκετή γι’ αυτόν που ψάχνει. Αρκεί μόνο να δεχθεί όλες τις συνέπειες που προκύπτουν από αυτήν».

 

camus

 

 

* Ο Δημήτρης Βαρβαρήγος, γεννήθηκε στην Αθήνα. αποφοιτά από αγγλική σχολή λογοτεχνίας «awarded by the writing school» και γράφει σήριαλ για την τηλεόραση, θέατρο και λογοτεχνία. Το βιβλίο «Υπατία» παρουσιάστηκε στην κεντρική αίθουσα της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο το 2007, γυρίστηκε ταινία με τον τίτλο «Agora» και θεατρικό έργο από την θεατρική ομάδα «Ανάδρασις».Έχει εκδώσει συνολικά 18 μυθιστορήματα ενηλίκων, 7 παιδικά βιβλία και οκτώ θεατρικά έργα. Το βιβλίο «Λιπεσάνορες, τα χρόνια του φιδιού», εκδόσεις «Μπατσιούλας – Momentum». Ο Δημήτρης Βαρβαρήγος, είναι: Πολιτιστικός εκπρόσωπος της Unesco λόγου, τεχνών κι επιστημών για την Πετρούπολη. Μέλος των «Ιστορικών συγγραφέων». Στη συντακτική επιτροπή του λογοτεχνικού περιοδικού «Ρωγμές». Συντάκτης της εφημερίδας «Μορφωτικός της Πετρούπολης». Μέλος στο Διεθνές Πολιτιστικό Φόρουμ «Ανάδρασις». Οργανωτής Λογοτεχνικών εκδηλώσεων. Έχει συμμετάσχει ως εκπαιδευτής σε εργαστήρια δημιουργικής γραφής στους Δήμους Πετρούπολης, Αμοργού, Πάρου, Αταλάντης, Στον Μορφωτικό Όμιλο Πετρούπολης, στους εκδοτικούς οίκους Άγκυρα και Έναστρον.

www.dvarvarigos.gr  |  http://dimitrisbarbarigos.blogspot.gr/

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top