Fractal

Έρωτες, πάθη και ίντριγκες στο προπολεμικό Παρίσι

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

«Αποστολή στο Παρίσι» του Άλαν Φερστ, μετ. Αντώνης Καλοκύρης, Εκδ. Πατάκης, σελ. 395

 

Ο Άλαν Φερστ έχει διαβάσει μπόλικο Γκράχαμ Γκρην – είναι φανερό. Επίσης, έχει καταβάλει σχετικό «τόκο» ανάγνωσης στον Ζορζ Σιμενόν. Ίσως να έχει προσεγγίσει και την οπτική του Τζον Λε Καρέ. Δεν ξέρω αν από όλες αυτές τις αναγνωστικές περιδιαβάσεις προέκυψε ένα συγγραφικό αμάλγαμα, και τούτο διότι ο Νεοϋορκέζος Φερστ, έπειτα από 13 καλοδιαβασμένα βιβλία, δείχνει να έχει κατακτήσει ένα δικό του χώρο και χρόνο στην αφήγηση. Ζει στο Λονγκ Άϊλαντ, ωστόσο ο προνομιακός συγγραφικός κόσμος του είναι η ταραγμένη δεκαετία του ’30 στην Ευρώπη που οδήγησε στην άνοδο του Χίτλερ και στο ξέσπασμα του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Με γερές δόσεις νουάρ, κατασκοπικής δράσης και με γραφή άκρως κινηματογραφική, ο Φερστ, πρώτα και κύρια, σου δίνει την αίσθηση ότι έχει μελετήσει ακόμη και την πιο μικρή λεπτομέρεια πριν αποφασίσει να την εκθέσει στην ιστορία του. Ανάγκη για αληθοφάνεια; Ψυχαναγκασμός; Το αποτέλεσμα τον δικαιώνει, καθώς μεταβαίνοντας σε έναν προθύστερο χρόνο –στηρίζεται αρκετά σε αυτό- έχει την ανάγκη να δώσει στην ιστορία του εκείνες τις πραγματολογικές νύξεις που θα την κάνουν να πατήσει γερά.

Κάτι τέτοιο συμβαίνει και στην «Αποστολή στο Παρίσι». Κεντρικός ήρωας είναι ένας στωικός, απροσδιόριστα γοητευτικός εμιγκρές ηθοποιός, ο Φρέντερικ Σταλ (άλλως πως Φραντς Στάλκα), ο οποίος αφού έφυγε νωρίς νωρίς από το σπίτι του στη Βιέννη, διέτρεξε τη μισή Ευρώπη κάνοντας δουλειές του ποδαριού για να καταλήξει ηθοποιός στο Χόλυγουντ. Δέχεται την πρόταση της εταιρεία του (Warner) να επιστρέψει στην Ευρώπη και να γυρίσει μια ταινία με τον δηλωτικό τίτλο «Après la guerre». Τίποτα το μεμπτό, αν και ο Σταλ συναινεί με κάποια απροσδιόριστη δυσθυμία. Βέβαια, αν γνώριζε τι ακριβώς θα του συμβεί στο Παρίσι όπου καταλύει για τα γυρίσματα της ταινίας, ενδεχόμενα θα έλεγε αναφανδόν «όχι». Η «πόλη του φωτός» έχει χάσει πλέον τη λάμψη της. Βρισκόμαστε στο 1938 που σημαίνει ότι ο Χίτλερ, πίσω από την προβιά του ειρηνόφιλου, έχει αρχίσει να εκμεταλλεύεται τις αβελτηρίες των ΗΠΑ και των Βρετανών. Έχει οικειοποιηθεί την Αυστρία χωρίς να ανοίξει μύτη, το ίδιο και την Τσεχοσλοβακία, έχει πείσει τους πάντες ότι δεν σκοπεύει να επιτεθεί στην Πολωνία και φυσικά η ναζιστική σκιά πέφτει βαριά στο περιζωμένο Παρίσι.

Ο Χίτλερ και τα τσιράκια τους, πέραν των ξέφρενων εξοπλιστικών προγραμμάτων που αναπτύσσουν σχετικά φανερά, επιδίδονται και στο λεγόμενο «πολιτικό πόλεμο». Με τη βοήθεια πακτωλού χρημάτων, απειλών και βιαιοτήτων προσπαθούν να προσεταιριστούν επιφανή πρόσωπα στο Παρίσι τα οποία με τη σειρά τους θα προσπαθήσουν να χαλιναγωγήσουν τα πάθη της Αριστεράς που θέλει πόλεμο και να διακηρύξουν την ανάγκη της ουδετερότητας και της συμφιλίωσης με τη Γερμανία. Για προφανείς λόγους, βέβαια.

Κάπως έτσι μπαίνει στο κάδρο και ο Σταλ. Στα μάτια των ναζί τούτος ο ελάχιστα επιδραστικός ηθοποιός στο Χόλυγουντ, γίνεται «αναγκαίος» στην Ευρώπη. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στα προπαγανδιστικά σχέδια των ναζί. Το πρόβλημα είναι ότι ο Σταλ ανθίσταται. Όχι σθεναρά, δεν είναι κάποιος ιδεολόγος, απλώς τρέφει μια φυσική αντιπάθεια προς τους ναζί. Και τότε μπλέκει. Και τότε μπλέκει πολύ άσχημα στα γρανάζια της χιτλερικής μηχανής που δεν ορρωδεί προ ουδενός. Τον πιέζουν με κάθε τρόπο, φιλικό και μη, να δεχθεί να υπηρετήσει στα σχέδια του Βερολίνου. Κάθε άρνησή του, προκαλεί και μια μικρή ρωγμή στην παραμονή του στο Παρίσι, καθώς, στο μεταξύ, τα γυρίσματα της ταινίας αντιμετωπίζουν πλείστα όσα απρόσμενα προβλήματα. Στην ιστορία μπλέκεται η πρεσβεία των ΗΠΑ, γερμανόφιλοι γάλλοι, εμιγκρέδες που έφυγαν άρον άρον από τη Γερμανία μετά την άνοδο του Χίτλερ, τυχοδιώκτες που αναζητούν την ευκαιρία να βγάλουν χρήματα και να την βγάλουν καθαρή, κατάσκοποι που επίσης δρουν για προσωπικό όφελος, ένοχα μυστικά των ναζί, λίστες φτιαγμένες από την Γκεστάπο που περνούν από χέρι σε χέρι, θελκτικές γυναίκες με τις οποίες ο Σταλ δεν ξεχνάει να περνάει ωραία σε πλουμιστά, αλλά και σε παράνομα ξενοδοχεία του Παρισιού (και όχι μόνο). Γενικώς, συμβαίνουν πολλά σε τούτο το βιβλίο που βρίθει αρκετών παράπλευρων ιστοριών και δευτεραγωνιστών που ο καθένας έρχεται να προσθέσει ένα μικρό κομμάτι στο συνολικό παζλ. Από το Παρίσι στο Βερολίνο και από το Μαρόκο στην Ουγγαρία, ο Σταλ αλλάζει τόπους και διαθέσεις, μπλέκει σε περιπέτειες. Στο τέλος πάντα ένα… μακρύ χέρι τον γλυτώνει, ωστόσο ο κίνδυνος θάλλει στην επόμενη γωνία.

 

Άλαν Φερστ

Η επιχείρηση «Σταλ» παύει να είναι τυχαία και αμιγώς «τεχνική» για το χιτλερικό καθεστώς. Αίφνης, το υπουργείο Εξωτερικών των ναζί υπό τον Φον Ρίμπεντρομπ ενδιαφέρεται έντονα για τον μυστηριώδη και απρόσμενα αρνητή του ναζιστικού καθεστώτος, ηθοποιό.

Η Λυδία λίθος για τον Σταλ, αφού προηγουμένως έχει σαγηνεύσει και σαγηνευτεί από κάμποσες γυναίκες, είναι η ταπεινή ενδυματολόγος της ταινίας, η Ρενάτε. Μια γυναίκα γερμανικής υπηκοότητας που έφυγε άρον άρον από τη Γερμανία για να γλυτώσει από τους διωγμούς των ναζί. Ο Σταλ, για χάρη της, θα τα παίξει όλα για όλα. Καθώς ο κλοιός σφίγγει και οι Γερμανοί προτίθενται να «καθαρίσουν» τον Σταλ, εκείνος δεν φεύγει για τις ΗΠΑ, αν και μπορεί, μόνο και μόνο για τα μάτια της Ρενάτε. Τι ιππότης.

Το μυθιστόρημα είναι ένα κλασικό «page turner»: είναι εθιστικό, δεν σε αφήνει να το αφήσεις και κάθε σελίδα, αν δεν κρύβει μια έκπληξη, μεταφέρει ένα πολύ ζεστό και συνάμα ψυχρό κλίμα της εποχής, με το Παρίσι να προσφέρει την απαραίτητη νουάρ αίσθηση. Θα μπορούσε να γίνει κάλλιστα για έξοχη κινηματογραφική ταινία (διαθέτει άλλωστε και το εύρημα της «ταινίας μέσα στην ταινία»), πάντως και ως μυθιστόρημα διαβάζεται με έντονο ενδιαφέρον από τους λάτρεις του είδους – βεβαίως, και από άλλους.

Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στον Αντώνη Καλοκύρη.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top