Fractal

Αγωγής εγκώμιον

Του Νίκου Τσούλια //
(Ως πρόεδρος της ΟΛΜΕ)

 

 

Το ζήτημα της διαπαιδαγώγησης πάντα ήταν κρίσιμο θέμα για τις κοινωνίες. Ίσως γιατί εδώ καθρεφτίζεται η ουσία της κοινωνικής διάρθρωσης και της ανθρώπινης αυτογνωσίας. Ίσως γιατί από εδώ εκπορεύεται η δυναμική και η προοπτική της αυριανής πορείας ενός λαού. Σε αυτό το σημείο εμφανίζεται μια σημαντική αντίφαση της ελληνικής κοινωνίας. Παρά τα γεγονός ότι η ελληνική οικογένεια διατηρεί τα χαρακτηριστικά της πυρηνικής οικογένειας και οι δεσμοί μεταξύ των γενεών παραμένουν ισχυροί, η αγωγή των νέων είναι ελλειμματική. Και αυτό οφείλεται, κατά την ταπεινή γνώμη μου, σε απλές, γνωστές τοις πάσι, αιτίες.

Η κραταιά κοσμοθεωρία του καταναλωτισμού, που είναι η πεμπτουσία του βιομηχανικού πολιτισμού, έχει διαποτίσει όλες τις εκφράσεις της κοινωνικής μας ζωής. Ο άνθρωπος μετριέται με το χρήμα και μετράει τα πάντα με το χρήμα. κατατρώμε τη ζωή μας στο κυνηγητό ενός διαρκώς ανανεούμενου υλικού αγαθού. Τα παιδιά μας δεν προλαβαίνουν να χαρούν τίποτα, γιατί τα διάφορα δώρα είναι σχεδόν μια καθημερινή υπόθεση και δίνονται απλόχερα πριν γεννηθεί καιν μια ουσιαστική επιθυμία. Και όποιος άσκοπα αποκτά και χωρίς να το έχει λαχταρήσει τίποτα δεν εκτιμά. Ζούμε για να καταναλώνουμε ή, επί το ορθότερον, «ψωνίζουμε, άρα υπάρχουμε». Και βεβαίως, ιστορικά έχει κριθεί ότι κοινωνίες που αστράφτουν στη καταναλωτική ευδαιμονία είναι κοινωνίες παρακμής. Κανείς μας φυσικά δεν προλαβαίνει να αναρωτηθεί ποιο είναι το νόημα της ζωής. Αυτά τα θεωρούμε μεταφυσικές περιπλανήσεις. Αλλά η ολιγάρκεια και η εγκράτεια είναι αρετές που εξευγενίζουν το βίο μας, βοηθούν στην πνευματική καλλιέργεια του ανθρώπου και απελευθερώνουν τη στοχαστική δύναμη του μυαλού. Η καλύτερη κληρονομιά που μπορούμε να αφήσουμε στα παιδιά μας στις εποχές των κοινωνιών της γνώσης δεν είναι οι περιουσίες αλλά η μορφωτική δυναμική και η ανεξαρτησία του πνεύματος, που οδηγούν σε μια ουμανιστική αντίληψη της ζωής και σε κοινωνική κινητικότητα.

Ο κόσμος των αξιών του σχολικού συστήματος είναι σε πλήρη αντίθεση με τις κρατούσες αντιλήψεις και πρακτικές του ανταγωνισμού, της εμπορευματοποίησης και των κοινωνικών ανισοτήτων. Το μεγαλείο του κόσμου του Προμηθέα και της Αντιγόνης – κόσμος που έχει ουσιαστικά ανοίξει το δρόμο εξανθρωπισμού του ανθρώπου – βρίσκεται στον αντίποδα των σημερινών κρατούντων στερεότυπων της βίας του ισχυρού, του κοινωνικού «δαρβινισμού» και του σκοταδισμού. Και αναπτύσσεται σκοταδισμός όχι μόνο γιατί υπάρχει πυκνή άγνοια, αλλά και γιατί ένα μέρος της άγνοιας προσλαμβάνεται ως γνώση, γιατί η βαρβαρότητα της αγοράς λογίζεται ως οικονομικός ορθολογισμός, γιατί η τηλεόραση καταστρέφει την παιδική ψυχή με την γκροτέσκ και κιτς αισθητική της. Και είναι παρακμή μια ολόκληρη κοινωνία να παρακολουθεί τα «ριάλιτυ σόου» της trush TV και αυτό να ονομάζεται ψυχαγωγία (αγωγή της ψυχής…)! Τα βιώματα των παιδιών είναι τα ριζώματα της αυριανής κοινωνίας, και αν η αυριανή κοινωνία δεν είναι κοινωνία αλληλεγγύης και κατανόησης, καμιά οχύρωση στο δικό μας καταναλωτικό κέλυφος δεν μπορεί να μας προφυλάξει. Βεβαίως, το σχολείο δεν έχει τη δύναμη να αναθεωρήσει τις κρατούσες αξίες. Μπορεί όμως να τις αμφισβητήσει, να διαμορφώσει μια κουλτούρα αμφισβήτησης των ανισοτήτων και της αδικίας. Και αυτή είναι η ουσία και η ψυχή μιας ανθρωπιστικής και δημοκρατικής διαπαιδαγώγησης. Και, τολμώ να πω πως δεν έχουν νόημα τα σχολεία αν δεν υπηρετούν με πάθος και αφοσίωση αυτό το στόχο.

Το σχολείο δεν θα κριθεί πρωτίστως από το αν δώσει περισσότερες ή λιγότερες γνώσεις, αλλά από το αν ανάψει τη φλόγα της διαρκούς αναζήτησης στο μυαλό του ανθρώπου. Σήμερα η γνώση δε χρειάζεται να αναλώνεται σε εξειδικεύσεις και να ξεθωριάζει στα ασήμαντα πεδία των πληροφοριών. Αντίθετα, πρέπει να ενισχύει το μορφωτικό βάθος του νέου. Σε έναν κόσμο που γίνεται διαρκώς όλο και πιο πολύπλοκος, ο πολίτης έχει ανάγκη από οξυδερκή κριτική σκέψη, για να ερμηνεύει ικανοποιητικά τα γεγονότα και για να σταθμίζει τη δική του συμπεριφορά. Όλοι θέλουμε να γίνουν τα παιδιά μας επιτυχημένοι επαγγελματίες. Αλλά αν δεν τα διαπαιδαγωγήσουμε, ώστε να γίνουν ενάρετοι άνθρωποι και πολίτες που θα αμφισβητούν κάθε πηγή εξουσίας τους, εύκολα μπορούν να γίνουν πειθήνιοι υπήκοοι. Και τότε ποιο θα είναι το όφελος; Το σχολείο πρέπει να καλλιεργεί στους νέους μας τις ευαισθησίες. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι στη σημερινό και αυριανό κόσμο οι νέοι πρέπει να είναι «σκληροί» και δε χρειάζονται ευαισθησίες. Προφανώς δεν έχει κατανοηθεί ότι οι ευαισθησίες δεν κάνουν τον άνθρωπο αδύναμο. Αντίθετα, βοηθούν να αντιλαμβανόμαστε καλύτερα την πραγματικότητα, να βρίσκουμε τη χαρά και τη γοητεία και στα ποιο απλά πράγματα. Και κυρίως γονιμοποιούν τον πλούτο των ιδεών μας. Ο άνθρωπος που έχει ευαισθησίες αγγίζει πιο εύκολα τον πυρήνα της αυτογνωσίας, χρωματίζει πιο έντονα την κοινωνικότητά του και εκφράζει με συγκεκριμένο τρόπο και όχι γενικά και αόριστα την αλληλεγγύη του.

Τα παιδιά δεν χρειάζονται κυρίως χρήματα για πρόσθετες εκπαιδευτικές υπηρεσίες, αλλά διαπαιδαγώγηση. Και δεν μπορεί να νοηθεί διαπαιδαγώγηση αν δεν υπάρχουν στο λεξιλόγιό μας οι έννοιες της ηθικής, της αρετής και του κοινού καλού. Να ασκήσουμε έμπρακτα τα παιδιά στις ανθρωπιστικές αξίες, να τα κάνουμε να λατρέψουν τη γνώση και το βιβλίο. Αυτό είναι το πεδίο της γονεϊκής και εκπαιδευτικής ευθύνης. Άλλωστε, το είδωλο της οικογένειας και του σχολείου έχει νόημα αν οικογένεια και σχολείο έχουν διαμορφώσει και υπηρετούν έναν ύμνο της αγωγής.

Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top