Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Πτήση και Πτώση
08/03/2017, 10:40 πμ

Πτήση και Πτώση

Γράφει η Μαγδαληνή Θωμά // *

 

aggelopteraΈλσα Κορνέτη «Αγγελόπτερα», εκδ. Μελάνι, σελ. 96

 

Ένας τίτλος που ξεγελά το μάτι -θα μπορούσε να διαβαστεί και ως «αγγελόπετρα», μια μετατόπιση γράμματος και το νόημα θα προέκυπτε διαφορετικό. Παράλληλη πρόταση ανάγνωσης; Όπως και να ‘χει, δεν είναι η μοναδική. Στο βιβλίο αυτό, η ποίηση ανοίγει το εργαστήρι της στον αναγνώστη: ήχοι, χρώματα, υλικά, λογοτεχνικές παραπομπές, φιλοσοφικές αναζητήσεις, παιχνίδια με το πραγματικό και το φαντασιακό, συγκεράζονται όλα σε μια σύνθεση δυναμική που ξεπερνά το όριο του πεζού και ποιητικού λόγου και καταθέτει τη δική της αλήθεια μέσα από τη γλώσσα. Η εικονο-ποιητική αυτή γλώσσα -εξόχως ικανοποιητική- βάζει τους δικούς της ξεχωριστούς όρους, βαφτίζοντας τον κόσμο από την αρχή. Εκεί, στο όριο του συγκεκριμένου, στην ακροβασία του αφηρημένου. Ένας κόσμος απερίφραχτος, πολυμερισμένος σε νοήματα και σημασίες, μυστηριώδης, θαυμαστός. Διεσταλμένος, υποσυνειδησιακός και παιγνιώδης: η ποίηση της Κορνέτη θέλει να μιλήσει για τα βαθύτερα. Να μελετήσει τις πτυχές ενός συλλογισμού, να ξεφυλλίσει τη σκέψη. Να γίνει τέχνη και ταυτόχρονα παραπομπή στην τέχνη, ομιλία, αλλά και μελέτη της ομιλίας μαζί. Για να καταλήξει σε στίχους που προβληματίζονται για τον εαυτό τους, όσο και για τη διαδικασία της ίδιας της γραφής: «Όμως εμβολιάζω τις λέξεις Σημαίνει αδυνατίζω τις λέξεις Σημαίνει σκοτώνω τ’ αντισώματα της ποίησης» («Homo Legens»).

Η αυταναφορική λειτουργία που επιτρέπει το καθρέφτισμα της γλώσσας στον εαυτό της μεταφέρει εδώ και μια διάσταση διακειμενικότητας: ποικίλες παραπομπές σε άλλα λογοτεχνικά κείμενα, σε έργα τέχνης, σε δημιουργούς και δημιουργήματα διασταυρώνονται στα κείμενα χαράζοντας έναν ορίζοντα προσδοκιών. Το ποίημα επικοινωνεί με τη ζωγραφική, τη γλυπτική, επεξεργάζεται μαζί τους κοινά υλικά («Ο φυσιολογικός κύριος Μαγκρίτ», «Ροντέν θαυματοποιέ», «Στους κήπους του Μονέ», «Προσωπογραφία σε λάδι» ή ακόμα, «Homo Legens», «Η παράξενη πτήση του John Keats», «Έμμα Μποβαρύ», «Δον Κιχώτης», «Ο Μπρετόν αγαπούσε τα ηλιοτρόπια»). Η ποίηση γίνεται τέχνη της όρασης και της αφής: «πώς γίνεται το φως μέσα σε μια συλλαβή να χωράει».

          Προσέχουμε πως το καθένα από τα ποιητικά κείμενα της συλλογής είναι κι ένα ξέχωρο επεισόδιο με δική του σειρά, αρχή, μέση και κατακλείδα. Στο τέλος της περιόδου, ένα είδος αποφθέγματος πυκνώνει το νόημά του. Ο ποιητικός λόγος οικειώνεται το φιλοσοφικό στοχασμό που αλαφραίνει μέσα από το παιγνίδι της φράσης, το εύθυμο αντίκτυπο του στίχου. Παραδείγματα τέτοια έχουμε πολλά:

«“Η αλήθεια είναι άδικη και η αδικία αληθινή” είπε πεθαίνοντας η ομορφιά και έπεσε με μια ψόφια μύγα απ’ το ταβάνι».

          «“Ο ταχύτερος δρόμος είναι η ευθεία”. Κι αυτή του απάντησε σηκώνοντας το φρύδι της ψηλά στον ουρανό: “Όχι ευχαριστώ. Εγώ θα πάρω την καμπύλη”».

          «“Του Φειδία οι αιώνιοι αστερισμοί /σ’ ελληνικό φως σμιλεύτηκαν /Το φως τους περιέχει”»

«Το καλό και το κακό είναι απλώς δυο εραστές που ολοένα παθιάζονται ζώντας καθημερινές σκηνές ερωτικής αντιζηλίας».

          «Την καρδιά του νούφαρου/Την τρώει πάντα/Ένα βατράχι».

          Ή με τη δροσιά μιας αύρας ψυχαναλυτικής, το εξαιρετικό: «αυτοκτόνησε /φιλώντας με πάθος/ τον καθρέφτη».

Αυτή η αναβάπτιση του λόγου, τα πολλαπλά νοηματικά επίπεδα, το σκάψιμο της ποιητικής γλώσσας, το τέντωμα της φράσης στην αρμονική ηχοποιητική της επανάληψη φτιάχνει μια ιδιαίτερη σύνθεση, εφευρίσκει τη λέξη («Σήμερα θα σου μάθω μια παράξενη λέξη/Τη λέξη Αλγάπη/ Αλγάπη είναι η λέξη/Το άλγος της αγάπης»), ενώ ο στίχος διαπραγματεύεται με χιούμορ σχέσεις και συγγένειες όρων («Ήλιος με χάπια/άμμος από χάπια/φύλλα σε χάπια/χάπια νιφάδες/χάπια χαλίκια (…) Τον ευτυχισμένο κάτοικο της ΧΑΠΙLAND») με παιχνιδιάρικους συσχετισμούς («αν είχες άλλη μια μέρα/ εκείνου του χρόνου/θα τσιμπούσες τα μάγουλα/ενός ηλιοβασιλέματος») και παρόμοια τεχνήματα.

 

Έλσα Κορνέτη

Έλσα Κορνέτη

 

Στοιχείο πτήσης, αλλά και πτώσης από την αρχή του τίτλου, ίσαμε το τέλος, το σύμβολο του αγγέλου διατρέχει τη ραχοκοκαλιά της συλλογής και μέσα από ποικίλους συσχετισμούς και μεταμορφώσεις, γίνεται το αντίπαλο δέος μιας κρυφής και υπόγειας φωνής, μεταφέροντας ένα κωδικοποιημένο μήνυμα για τον κόσμο. Άγγελος-μάρτυρας της ζωής, καταφύγιο και θαύμα, άγγελος της οδύνης και της χαράς, του παιχνιδιού και της δημιουργίας. Της πλησμονής και της μοναξιάς της σκέψης. Της ελευθερίας, μα και της φυλακής. «Το σημείο εκείνο όπου όλες οι γραμμές τέμνονται», κατά τον Ίταλο Καλβίνο. Μια ομολογία που μας κλείνει το μάτι στο μότο της αρχής. Ο παιγνιώδης θρήνος της τελευταίας «Ακροστιχίδας».

Σε μια διευρυμένη ποιητική γλώσσα όπως αυτή, το παιχνίδι των συσχετισμών γίνεται σχήμα λόγου. Κι αν κάτι ξεφύγει του αναγνώστη, είναι εκείνο που μπορεί τελικά να βρεθεί. Έτσι κι αλλιώς, η απόλαυση της ανάγνωσης είναι στοίχημα κερδισμένο.

 

 

* Η Μαγδαληνή Θωμά είναι διδάκτορας φιλολογίας (αφηγηματολογία). Έχει διδάξει νεοελληνική γλώσσα στα Τ.Μ.Γλώσσας του Μπορντώ και της Λίλλης, στο Liceo Classico “Marco Foscarini” της Βενετίας και στο Κέντρο Γλωσσών του πανεπιστημίου του Τάρτου. Ζει και εργάζεται στο Νότιο Πήλιο. Έχει δημοσιεύσει διηγήματα, ένα μυθιστόρημα («Ο πόνος είναι μοναχικό ζώο», Γαβριηλίδης 2014) και μια νουβέλα («Θα ερχόσουν μαζί μου στη Νορβηγία;» Βακχικόν 2015»). Το διήγημά της, «Τα όρια του Κόσμου» έχει λάβει διάκριση στον 5ο Διεθνή Διαγωνισμό Διηγήματος Eyelands – Παράξενες Μέρες (2015) και συμπεριλαμβάνεται στον συλλογικό τόμο «Στα όρια» (Παράξενες Μέρες 2015). Καταπιάνεται με τη μετάφραση της Εσθονικής λογοτεχνίας και έχει δώσει στη δημοσιότητα μεταφράσεις από το ποιητικό έργο των Jüri Talvet, Jaan Kaplinski, Doris Kareva, Jühan Viiding, Heiti Talvik, Hando Runnel και Karl Ristikivi.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top