Αγγέλα Μάλμου: «Η Ίγμα μου αφηγήθηκε την ιστορία της!»

Από την Αργυρώ Μουντάκη //

Αν θα έπρεπε να χαρακτηρίσω κάπως την Αγγέλα Μάλμου θα έλεγα ότι είναι ένας άνθρωπος πολύ συναισθηματικός. Ίσως έτσι εξηγείται και η έντονη καλλιτεχνική της φύση, που εκφράζεται με την εικονογράφηση, την αγιογράφηση και με τη συγγραφή. Το βιβλίο της «Ίγμα η Ανατολή» (Κέδρος, 2013) βραβεύτηκε και αγαπήθηκε καθώς μιλάει με αγγίγματα ψυχής για ένα προϊστορικό κορίτσι. Η Αγγέλα Μάλμου μας μιλάει σε πρώτο πρόσωπο.

Εμπνεύστηκα την Ίγμα…

Την Ίγμα δεν την εμπνεύστηκα!! Δεν την είχα σκεφτεί καν.  Ήρθε και με βρήκε από μόνη της-κάνοντάς μου έκπληξη- μια μέρα που ήμουν πολύ στεναχωρημένη γιατί είχα συνειδητοποιήσει ότι ο γιος μου θα φύγει από την πατρίδα να εγκατασταθεί μόνιμα στο εξωτερικό, δηλαδή ό,τι παθαίνουν χιλιάδες Ελληνίδες μάνες και τα παιδιά τους τα τελευταία χρόνια! Ήρθε και με βρήκε για να με παρηγορήσει, να γίνει πνευματικό μου παιδί. Στο περίεργο αυτό αντάμωμα συνυπεύθυνη είναι και η Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά με τον ετήσιο διαγωνισμό της. Για να ξεπεράσω τη θλίψη μου, αποφάσισα έτσι ξαφνικά και χωρίς άλλη σκέψη, στις 23 Αυγούστου του 2012,  να συμμετέχω στο διαγωνισμό και στην κατηγορία του προϊστορικού μυθιστορήματος, γράφοντας για ένα Νεαντερταλένιο κοριτσάκι χωρίς σχεδιασμό κι όπου μ’ έβγαζε!  Εξ άλλου πάντα με μάγευε αυτή η άγνωστη περίοδος της ανθρωπότητας. Άλλο τίποτε δεν είχα στο μυαλό μου. Η Ίγμα, σελίδα τη σελίδα, μου αφηγούνταν την ιστορία της κι εγώ υποταγμένη και μαγεμένη, χτύπαγα τα πλήκτρα στον υπολογιστή. Ήταν τόσο πιεστική που για τριάντα μέρες,  ίσα που προλάβαινα και κοιμόμουνα λίγες ώρες κι έτρωγα στα πεταχτά!

Κατάφερα να αναβιώσω αυτή την εποχή…

Μέρα με τη μέρα, γράφοντας, μεταφέρθηκα εκεί μαζί τους, γνώρισα τη φυλή, το περιβάλλον, τις καθημερινές μεγάλες δυσκολίες. Βρέθηκα στη λίθινη εποχή, όπου η πέτρα γινόταν εργαλείο μαγειρικής, όπλο για το κυνήγι, μέσο για την τηλε-επικοινωνία, εστία θερμαντική. Αυτά τα συμπέραινα  από μόνη μου. Κι έπειτα τα έβλεπα να γίνονται μπροστά μου. Έμοιαζε με μαγεία, αλλά όλα εξηγούνται: Από μικρή διάβαζα για την εποχή αυτή και φαίνεται ότι είχαν καταγραφεί οι πληροφορίες στο μυαλό μου.  Όμως κάποια ιδιαίτερα ήθη και έθιμα,  όπως της ταφής των νεκρών για παράδειγμα, ή του τρόπου που ψάρευαν και κυνηγούσαν, τα έβρισκα ψάχνοντας στο Google. Μόνιμη σκέψη μου ήταν να πληροφορήσω όσο το δυνατόν πιο σωστά κι αληθινά τους μικρούς αναγνώστες μου. Να είμαι συνεπής τόσο με τους Νεάντερνταλ και τη ζωή τους,  όσο και με τους σύγχρονους ανθρώπους που θα διάβαζαν την ιστορία της Ίγμας.

Η βράβευση σημαίνει για μένα…

Μεγαλώνοντας σε ένα σπίτι με πολύ αυστηρές αρχές της δεκαετίας του ’60, η αυτοεκτίμησή μου ήταν πάντα πολύ μικρή. Οι βραβεύσεις που ήλθαν τα τελευταία χρόνια με βοήθησαν να πείσω τον εαυτό μου ότι κάτι γίνεται με την πένα μου –πάει να πει δηλαδή ότι οι κριτές κάτι βλέπουν ιδιαίτερο στο γράψιμό μου και ν’ αρχίσω επιτέλους να βλέπω σοβαρά τη συγγραφή, ακόμη και τώρα που τα χρόνια πίσω μου είναι πολύ περισσότερα από αυτά που είναι μπροστά μου!

Γράφω όταν…

Παρατηρώ ότι οι περίοδοι που γράφω, είναι όταν είμαι συγκινησιακά φορτισμένη θετικά ή αρνητικά. Δεν αποκλείεται όμως και η κατά παραγγελία συγγραφή που μου συμβαίνει πολύ συχνά από τα πρώτα επαγγελματικά μου βήματα. Έχω γράψει πολλά, μα πάρα πολλά θεατρικά έργα για να εξυπηρετήσω τις ανάγκες συναδέλφων μου για σχολικές γιορτές και για ερασιτεχνικές θεατρικές ομάδες στα Χανιά και μάλιστα δύο τέτοια θεατρικά μου, βραβεύτηκαν επίσης από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά.

Ζωγραφίζω κι αγιογραφώ…

Η ζωγραφική για μένα είναι η διασκέδασή μου. Εκεί πια χάνομαι στα χρώματα και στα σχήματα. Τα τελευταία χρόνια ήρθε και η αγιογραφία και μ’ έβαλε σε μια σειρά. Συμμαζεύτηκα, υποτάχτηκα στους κανόνες  κι αυτό είναι μια πρόκληση κι έχει μια γοητεία. Όταν ακολουθήσεις με ευλάβεια την τεχνική, βλέπεις βήμα το βήμα να μεταμορφώνεται η εικόνα, να περνά από διάφορες φάσεις,  ν’ αποκτά μέσα από τις γεωμετρικές φόρμες όγκο και πλαστικότητα κι αναρωτιέσαι αν η τεχνική είναι όργανό σου ή εάν εσύ αποτελείς όργανο της τεχνικής,  έτσι ώστε να σε οδηγεί στους δικούς της άγνωστους εικαστικούς δρόμους.

Η εικονογράφηση…

Πρέπει να μιλήσει στην ψυχή μου το κείμενο. Να με αγγίξει βαθιά, να κλείσω τα μάτια και να ζήσω τις στιγμές, να μελετήσω συναισθήματα και ήρωες. Μετά τίποτα δεν είναι δύσκολο. Όπως κι όταν γράφω γίνομαι παιδί, έτσι κι όταν εικονογραφώ προσέχω πολύ κάθε στιγμή εκείνο που σχεδιάζω να είναι κατανοητό και αρεστό στο μικρό αναγνώστη. Σίγουρα με βοηθά πολύ το ότι είμαι εκπαιδευτικός με τρεις δεκαετίες εμπειρία. Είναι ένας πολύ όμορφος συνδυασμός: Δασκάλα, συγγραφέας και εικονογράφος παιδικών βιβλίων.. Δε βοηθά το ένα το άλλο; Κάτι άλλο που προσέχω πάντα στην εικονογράφηση είναι να μη «μπουκώνω»  το κείμενο με τις δικές μου ζωγραφιές. Εκτός κι αν το ζητά ντε και καλά-εσφαλμένα κατά τη γνώμη μου- ο συγγραφέας. Ή αν το κείμενο είναι έτσι δοσμένο ώστε να έχει τη μερίδα του λέοντος η ζωγραφιά. Σε αυτή την περίπτωση ανήκουν τα βιβλία για τα μικρά παιδιά, που δεν ξέρουν ακόμη να διαβάζουν. Δεν λένε ότι η εικόνα έχει τη δύναμη χιλίων λέξεων;  Έτσι λοιπόν, δεδομένου ότι η εικονογράφηση είναι το πρώτο πράγμα που προσέχει το παιδί, ας είναι «σεμνή»,  ας είναι κάτι σαν τη δεύτερη φωνή στο τραγούδι, για να ‘χει ο λόγος τη θέση που του αρμόζει κι η φαντασία του αναγνώστη φτερά να πετάξει!

Αγαπάω πολύ….

Ααα! Αγαπώ πολλά πράγματα και πολύ! Αγαπάω πρώτα από όλα τους ανθρώπους. Κι ας πληγώνομαι καμιά φορά. Το ξεχνώ γρήγορα. Αγαπώ την παρέα, το καλό φαγητό και το κόκκινο κρασί.  Αγαπάω τη φύση, τη θάλασσα ιδιαίτερα, αφού εκεί που σκάει το κύμα γεννήθηκα και μεγάλωσα. Αγαπώ τα ζώα κι αν είχα χρόνο θα ήμουν μέλος κάποιας φιλοζωικής. Αγαπώ αυτά με τα οποία ασχολούμαι κι είμαι ευγνώμων στο Θεό που μπορώ και ξεφεύγω από την αβάστακτη πραγματικότητα των ειδήσεων,  γράφοντας και ζωγραφίζοντας…

Δεν θέλω …

… την υποκρισία. Μου τη δίνει η υποκρισία.. Και η αχαριστία.. Πληγώνομαι πολύ,  αλλά ευτυχώς πάω παρακάτω!  Το μότο στη ζωή μου είναι: Να μην να κάνω στους άλλους ότι δε θέλω να μου κάνουν.

Ο Βόλος είναι…

Και τι δεν είναι ο Βόλος για μένα! Η παιδική και εφηβική μου ηλικία που έχουν και οι δυο τη βαρύτητα μιας απέραντης γεωλογικής περιόδου στη σύντομη ζωή του ανθρώπου. Ο Βόλος είναι το τσιπουράδικο-ψαροταβέρνα  του παππού μου στ΄ Αστέρια. (Μην το ψάχνετε τώρα. Πέρασε δρόμος. Τα γκρέμισε όλα) Είναι ο Μουτζούρης, το τρενάκι μου τ΄ αγαπημένο, που πέρναγε απέξω από το σπίτι μας και με χαιρετούσε δυο φορές την ημέρα, στον πηγαιμό για τις Μηλιές και στο γυρισμό του, σφυρίζοντας με κόπο. Το ψαράδικο- παράπηγμα του Σόφου, στερεωμένο με πασσάλους στη θάλασσα,  μέρος της …παραλίμνιας  γειτονιάς των ψαράδικων του Βόλου, από όπου ψώνιζε ο παππούς- ζωντανά -τα ψάρια για το μαγαζί μας.  Τα μπάνια μας στον Παγασητικό, το τζουκ μποξ μας, ο Καζαντζίδης, η Μαρινέλλα στο διπλανό μπουζουξίδικο. Βόλος  είναι οι εκδρομές μας στα Χάνια,  στη Δράκια και στην Ανεμούτσα.. Είναι η βενζινάκατος που μας κατέβαζε δια θαλάσσης στην πόλη, στο σχολείο, όταν έκλεινε ο δρόμος λόγω αγώνων ράλι. Είναι το 4^ο δημοτικό σχολείο, το γυμνάσιο Θηλέων, τ΄αγγλικά του Μαργαρίτη και της Παπάντου. Είναι ο άγιος Κωνσταντίνος, η Εξωραϊστική, η Τιτάνια, το Αχίλλειο και το Αττίκ… Τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα, οι τσάρκες στην παραλία…. Ο Βόλος…. και τι δεν είναι ο Βόλος!

Αγαπημένη μου θύμηση στο Βόλο…

Από όλα τα παραπάνω, εκείνο που θυμάμαι με πολύ αγάπη και νοσταλγία είναι κάθε ότι κάθε Αύγουστο μήνα, του Σωτήρος,  μας κατέβαζε εμένα και τον αδελφό μου, ο παππούς ο «εστιάτωρ», με άμαξα στο Βόλο και πηγαίναμε στο παζάρι ψωνίζοντας ό,τι τραβούσε η ψυχούλα μας κι ό,τι γυάλιζε στο μάτι μας. Γεμίζαμε δύο τεράστιες σακούλες  σκουπιδιών παιγνίδια!!!! Μπαίναμε και στα συγκρουόμενα, στο σπίτι των φαντασμάτων, στο γύρο του θανάτου, στο μύλο, και μας έλεγε τη μοίρα μας ένα άσπρο περιστέρι… Ακόμη του κακιώνω αυτουνού του περιστεριού, που δε μου είχε πει ότι θα μετακομίζαμε ξαφνικά από το Βόλο. (Αστειεύομαι! Ήμουν πολύ τυχερή! Τα Χανιά είναι η δεύτερη πατρίδα μου κι έχει πολλά κοινά με το Βόλο. Τελικά το να έχεις δυο αγαπητικούς,  δεν νταγιαντίζεται που λένε και στην Κρήτη).

Τα πέντε πιο αγαπημένα μου βιβλία…

Κάθε φορά που διαβάζω ένα βιβλίο γίνεται εκείνες τις μέρες και το αγαπημένο μου. Γιατί μπαίνω μέσα στη δράση, απασχολεί τη σκέψη μου, συμπάσχω με τα πρόσωπα. Κι όταν φτάνω στην τελευταία σελίδα, για μένα είναι ένας αποχωρισμός! Θα έλεγα πάντως ότι αγαπημένα βιβλία θεωρούνται εκείνα που ανοίγεις, τα ξανακοιτάς, διαβάζεις κάθε τόσο αποσπάσματα, τα έχεις δίπλα στο κομοδίνο σου κι όλο προστρέχεις σ’ αυτά. Τέτοια για μένα, παραδείγματος χάρη,  είναι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, η Βίβλος, το ημερολόγιο της ανασκαφής της Βεργίνας του Μανόλη Ανδρόνικου,  το έργο του Καζαντζάκη, τα θεατρικά του Σαίξπηρ!

Απόσπασμα από το βιβλίο της Αγγέλας Μάλμου «Ίγμα η Ανατολή», Κέδρος, 2013

«Έτσι κι αλλιώς πάντως η φυλή δεν προχωράει μ΄ αυτή τη θλιβερή εικόνα που παρουσιάζει. Ο Ά-χαντ πονάει τόσο πολύ! Σκέπτεται τους προγόνους που αγωνίστηκαν με τους παγετώνες, τα θεριά, με άλλες εχθρικές φυλές, με την πείνα, αλλά τα κατάφεραν, η φυλή επέζησε! Και διατήρησε την παράδοση, την πίστη, την ενότητα. Ωστόσο τώρα ένιωθε ότι κάτι δεν είναι το ίδιο… Κάτι σαν να αλλάζει σ΄ αυτό το δύσκολο κόσμο, κάτι που δεν μπορεί ακριβώς να το περιγράψει και οι περισσότεροι δεν  το έχουν πάρει είδηση και μοιάζει σαν να έχουν μείνει πίσω. Ποιοι να είναι αυτοί με την προηγμένη κατασκευαστική τέχνη; Φοβάται τη σκέψη τους, τη φαντασία τους, τις τεχνικές τους.  Η μόνη ελπίδα στην καρδιά του, είναι αυτό το μικρό κοριτσάκι με το κοφτερό μυαλό η Ιγμα, η «Ανατολή».  Αμέσως μόλις τη σκεφτεί, μεταστρέφονται οι μίζερες σκέψεις του!  Το κορίτσι αυτό μοιάζει να συνδέει το χθες με το αύριο του είδους τους. Το πριν και το μετά του πολιτισμού τους… Λες ότι με την εξυπνάδα της, με την αποφασιστικότητα και την ωριμότητά της, να γίνει ένας ακόμη κρίκος που θα ενώσει το πίσω και το εμπρός της πορείας τους; Ξέρει πολύ καλά ο Ά-χαντ, ότι εκείνος που θα αναλάβει στις πλάτες του τη μοίρα των δικών του χρειάζεται να κουβαλάει μέσα του χωνεμένη τη γνώση του παρελθόντος, να διαθέτει ανοικτό μυαλό και σωστή κρίση, σεβασμό και σεμνότητα… Απαραίτητα εφόδια για να αντιμετωπίσει τα άγνωστα και τα πολύπλοκα  που θα έλθουν, σ΄ ένα κόσμο που μοιάζει από τη μια νάναι πλασμένος για να προσφέρει τις υπηρεσίες του στον άνθρωπο  και από την άλλη, τόσο μα τόσο σκληρός απέναντί του…  Η Ιγμ, αν και μικρή ακόμα, φαίνεται να αποκτά σιγά-σιγά αυτά τα εφόδια με σύμμαχο το δυνατό  μυαλό της…»

Βιογραφικό Αγγέλας Μάλμου

Η συγγραφέας, γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Βόλο. Η οικογένειά της μετοίκησε στα Χανιά, όταν εκείνη ήταν δεκαέξι χρόνων. Απέκτησε πτυχίο Νηπιαγωγού, πτυχίο ειδικής αγωγής, πτυχίο της Φιλοσοφικής Σχολής και έχει master στην Παιδική Λογοτεχνία. Εργάσθηκε είκοσι χρόνια ως νηπιαγωγός και τα εννιά τελευταία χρόνια της επαγγελματικής της πορείας ήταν Σχολική Σύμβουλος Π.Α. Δυτ. Κρήτης. Πήρε έπαινο από τον Κύκλο Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου για προγράμματα φιλαναγνωσίας . Βραβεύτηκε τρεις φορές από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά για δύο θεατρικά της έργα και το τρίτο βραβείο για το μυθιστόρημά της «΄Ιγμα  η Ανατολή». Ασχολείται επίσης με τη ζωγραφική και έχει εικονογραφήσει τέσσερα παιδικά βιβλία. Είναι απόφοιτος του εργαστηριού βυζαντινής αγιογραφίας «Γιαννακάκη» των Χανίων.