Ο Βάιντα για τον Στρεμίνσκι
Γράφει ο Δημητρης Κιαχίδης //
“Afterimage” – πρωτότυπος τίτλος: Powidoki
Σκηνοθεσία: Αντρέι Βάιντα
Σενάριο: Αντρέι Μουλάρτσικ βασισμένο σε μία ιδέα του Βάιντα
Ερμηνείες: Μπόγκουσλαβ Λίντα, Μπρονισλάβα Ζαμακόφσκα, Σοφία Βίγκατζ
Δύο από τις μεγαλύτερες μορφές του πρόσφατου πολωνικού πολιτισμού συναντώνται σ’ αυτήν την ταινία.
Από τη μία ο δημιουργός της Αντρέι Βάιντα, ο σπουδαιότερος Πολωνός σκηνοθέτης που υπήρξε, πασίγνωστος εντός και εκτός Πολωνίας. Γεννήθηκε το 1916, άρχισε τη σταδιοδρομία του το 1955 και παρέμεινε ενεργός μέχρι τον θάνατο του το 2016. O 2oς παγκόσμιος πόλεμος, η αντίσταση, η μεταπολεμική Πολωνία, η ανθρωποκεντρική προσέγγιση της ιστορίας και ειδικά η θέση του ατόμου απέναντι στην ολοκληρωτική εξουσία, ο έρωτας, υπαρξιακά ζητήματα, αυτά και όχι μόνο αποτέλεσαν τη θεματολογία εμβληματικών ταινιών όπως Στάχτες και διαμάντια, Η γη της επαγγελίας, Ο άνθρωπος από μάρμαρο, Χωρίς αναισθητικό, Οι δεσποινίδες του Βίλκο, Δαντόν, Ταταράκ, Κατίν , (ενδεικτικά αναφέρω μόνο αυτές).
Και από την άλλη ο ήρωας της ταινίας ο Βλαντισλάβ Στρεμίνσκι. Γεννήθηκε το 1893. Στη διάρκεια του 1ου παγκόσμιου πολέμου έχασε το αριστερό χέρι και το δεξί πόδι του γεγονός που δεν τον εμπόδισε να συνεχίσει την ενασχόληση του με την τέχνη. Ήρθε σ’ επαφή με τη ρωσική πρωτοπορία και συγκεκριμένα με τον Βλαντιμίρ Τατλίν και Κάζιμιρ Μάλεβιτς, και θεωρείται από τους θεμελιωτές του κονστρουκτιβισμού στην Πολωνία κατά τις δεκαετίες του ’20 και ’30. Επίσης ξεχώρισε και ως θεωρητικός της τέχνης με κορυφαίο έργο του τη Θεωρία της όρασης. Συνιδρυτής της σχολής καλών τεχνών του Λοτζ. Μεταπολεμικά, όντας υπέρμαχος της αυτονομίας της τέχνης, θα έρθει αντιμέτωπος με την επιβαλλόμενη από το καθεστώς τεχνοτροπία του σοσιαλιστικού ρεαλισμού με αποτέλεσμα να χάσει τη θέση του καθηγητή στη σχολή και να οδηγηθεί στην απόλυτη ένδεια. Υποφέροντας από φυματίωση θα πεθάνει το 1952.
Η ταινία δεν είναι μία βιογραφία του Στρεμίνσκι αλλά εστιάζει στα τελευταία τρία χρόνια της ζωής του, από το 1950 έως το 1952. Είναι η περίοδος κατά την οποία θα δεχθεί μία ολοκληρωτική επίθεση από το καθεστώς, αφού οτιδήποτε δεν εντάσσεται στα πλαίσια ”της τέχνης που υπηρετεί τον λαό” θεωρείται ”παρηκμασμένη τέχνη” και ”δυτική προπαγάνδα”.
Ο Βάιντα με τρομακτική ακρίβεια, αμεσότητα, λιτότητα και ρεαλισμό μας δείχνει βήμα προς βήμα και κλιμακούμενα την πορεία αυτού του σπουδαίου ζωγράφου προς τον θάνατο. Αρχικά χάνοντας τη θέση του διδάσκοντα, και σταδιακά οδηγούμενος κυριολεκτικά στην πείνα αλλά και στη φίμωση του ως καλλιτέχνη μιας και, όχι μόνο δεν είχε χρήματα για να αγοράσει χρώματα αλλά ούτε και την άδεια γι’ αυτό, αφού είχε διαγραφεί από το καλλιτεχνικό επιμελητήριο. Όλες οι σεκάνς, με εξαίρεση την αρχική, διαδραματίζονται χειμώνα και κυριαρχούνται από ανάλογα γκρίζα χρώματα, χάρη και στην σπουδαία φωτογραφία. Απλές γωνίες λήψης, σταθερός αφηγηματικός ρυθμός, τίποτε που να κραυγάζει ακόμα και η μουσική του σπουδαίου Πολωνού συνθέτη Αντρέι Πάνουφνικ, που έζησε μεγάλο μέρος της ζωής του στην Αγγλία όπου και πέθανε το 1991, χαμηλότονη και με επαναλαμβανόμενα μοτίβα, όλα συντείνουν στη δημιουργία της κατάλληλης ζοφερής ατμόσφαιρας.
Ο χαρακτήρας του Στρεμίνσκι σκιαγραφείται πειστικά και το σημαντικότερο δεν αγιογραφείται. Ασυμβίβαστος, λατρεύει την τέχνη του, να διδάσκει, την επαφή με τους φοιτητές του. Αντίθετα είναι αποξενωμένος από την πρώην σύζυγο του, τη γλύπτρια Καταρίνα Κόμπρο, και έχει αραιή επαφή με την κόρη του (άψογη ερμηνεία από την νεαρή Μπ. Ζαμακόφσκα). Και βέβαια υποστηρίζεται από τη συνταρακτική ερμηνεία – πραγματικά εκφραστικότατη- του μεγάλου ηθοποιού Μπόγκουσλαβ Λίντα.
Σημειώστε το εξής: οι λέξεις powidoki και afterimage σημαίνουν μετείκασμα, δηλαδή η ικανότητα του εγκεφάλου να αποθηκεύει για 1/16 ο του δευτερολέπτου κάθε οπτική εικόνα που προσλαμβάνει και χάρη στην οποία μπορούμε να βλέπουμε και κατ’ επέκταση να απολαμβάνουμε την τέχνη αλλά και την ίδια ζωή.
Το αντίο ενός μεγάλου σκηνοθέτη, αντάξιο της φήμης του, της πορείας του και του ήρωα της ταινίας. 9/10
Andrzej Wajda
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
“Το Ναυάγιο”. Στις ξέρες της τηλεθέασης
23/04/2024, 8:22 μμ -
✩ «Normal People». Ψυχική υγεία και εγωισμός
16/04/2024, 8:11 μμ -
✩ Για την ταινία «Τοτέμ» | Η αγάπη, το ανάχωμα στη φθορά
16/04/2024, 8:10 μμ -
Φιλμικά υβρίδια & μεταγλώσσα στον μεταμοντέρνο κινηματογράφο.
09/04/2024, 8:05 μμ -
«Μέσα στη Μέρα». Με την κοφτερή αμεσότητα ενός χαϊκού
09/04/2024, 8:03 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Δημήτρης Πικιώνης: Ο αρχιτέκτονας-λογοτέχνης-ζωγράφος
Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης // * Ένας σημαντικός εκπρόσωπος της γενιάς του ’30 ήταν ο πολυπράγμων αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης (1887-1968). Ο Πικιώνης σπουδάζει αρχιτεκτονική στο Μόναχο και στο Παρίσι, όπου έρχεται σ’ επαφή με τα ευρωπαϊκά λογοτεχνικά,
Περισσότερα -
Να γνωρίζουμε τους μαθητές / τις μαθήτριες
Του Νίκου Τσούλια // * Η Παιδαγωγική σ’ όλους τους καιρούς και σ’ όλους τους τόπους θεωρεί ως μία απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργική μάθηση στο σχολείο την καλή γνώση μαθητών εκ μέρους των εκπαιδευτικών. Αναφερόμαστε σε γνώση
Περισσότερα -
Άποψη: “Του μπουζουκιού η μέθη”
Του Νίκου Τσούλια // * Το «πάμε στα μπουζούκια», ήταν και είναι η εμβληματική πρόταση για την αυθεντική ψυχαγωγία των λαϊκών ανθρώπων εδώ και δεκαετίες πολλές στη σύγχρονη Ελλάδα. Στα επώνυμα κέντρα μάλιστα η εικόνα ήταν μαγευτική. Έβγαιναν
Περισσότερα -
«Αυτό είναι το δίλημμα: / Ποιος είμαι τελικά. / Αυτός που ξεκίνησα ή αυτός που κατέληξα να γίνω»
Γράφει ο Θεοχάρης Παπαδόπουλος // Γιώργος Μπακλάκος «Ταυτότητα», εκδ. Βακχικόν Τον Γιώργο Μπακλάκο τον γνωρίσαμε ως ποιητή διαβάζοντας την ποιητική του συλλογή «ημιυπόγειο», στην οποία έχουμε αναφερθεί παλιότερα. Τότε είχαμε δει μια πολύ ελπιδοφόρα ποιητική συλλογή
Περισσότερα -
«Ο ερωτισμός είναι μια προσωπική επιστήμη»
Γράφει η Ασημίνα Ξηρογιάννη // Μπεατρίς Μπαντμάν «Σύντομη ιστορία του σεξ», Μετάφραση: Χριστίνα Παρίση, Εκδ. Καστανιώτη, σελ. 236 Κρατώ στα χέρια μου το βιβλίο της Μπεατρίς Μπάτμαν με τίτλο «Σύντομη Ιστορία του Σεξ» σε μετάφραση από τα γαλλικά της Χριστίνας Παρίση. Η λέξη «σεξ» είναι άκρως πλουραλιστική. Ερωτική τεχνική, έρωτας, πάθος, πορνογραφία, ανθρώπινες σχέσεις. Όλες αυτές
Περισσότερα -
“O επόμενος ποιητής”. Ανέκδοτο ποίημα του Κώστα Θ. Ριζάκη
Γράφει ο Κώστας Θ. Ριζάκης // O επόμενος ποιητής του Δημήτρη Γ. Στεφανάκι τα τούβλα διαμπερή ως γνωστόν αφού δη κι έφευγες προσθέτων στην οικοδομή εδωδά έ- να μαυράδι τού κενού παντάφωτην εστία φθίνω τής απουσίας
Περισσότερα -
Αυτός ο χάρτης δεν είναι κάτοψη
Γράφει ο Δημήτρης Μαύρος // * Ορφέας Απέργης «Σαν χρέος», εκδ. Νεφέλη 3.2.2021 Η ακόλουθη ανάγνωσητου έργου Σαν χρέος (Νεφέλη, 2020) του Ορφέα Απέργη, δεν επιχειρεί την επισκόπηση κάθε πτυχής του πόσο μάλλον μια εξαντλητική ανάλυση, η
Περισσότερα
