Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το μυθιστορηματικό μεγασύμπαν του Πολ Όστερ
01/08/2018, 10:40 πμ

Το μυθιστορηματικό μεγασύμπαν του Πολ Όστερ

Γράφει η Ελένη Γκίκα //

 

Πολ Όστερ «4 3 2 1», Μετάφραση: Μαρία Ξυλούρη, εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 1224

 

«Πόσο ενδιαφέρουσα σκέψη, είπε από μέσα του ο Φέργκιουσον’ να φαντάζεται πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα γι’ αυτόν παρόλο που ήταν ο ίδιος. Το ίδιο αγόρι σε διαφορετικό σπίτι με διαφορετικό δέντρο. Το ίδιο αγόρι με διαφορετικούς γονείς. Το ίδιο αγόρι με τους ίδιους γονείς που δεν έκαναν τα ίδια πράγματα με τώρα. Κι αν ο πατέρας του ήταν ακόμα κυνηγός μεγάλων θηραμάτων, για παράδειγμα, και ζούσαν όλοι στην Αφρική; Κι αν η μητέρα του ήταν μια διάσημη ηθοποιός του κινηματογράφου και ζούσαν όλοι στο Χόλυγουντ; Κι αν είχε αδελφό ή αδελφή; Κι αν ο θείος του ο Άρτσι δεν είχε πεθάνει και το δικό του όνομα δεν ήταν Άρτσι; Κι αν είχε πέσει από το ίδιο δέντρο και είχε σπάσει τα δυο χέρια και τα δυο πόδια; Κι αν είχε σκοτωθεί; Ναι, όλα ήταν πιθανά, και το ότι τα πράγματα γίνονταν έτσι δεν σήμαινε από μόνο του ότι δεν μπορούσαν να γίνουν αλλιώς».

Ωστόσο δυο πράγματα στο βιβλίο των βιβλίων όσον αφορά τον Όστερ, τους ήρωές του και τη δική του ζωή, δεν θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά: η λογοτεχνία [κατά συνέπεια και η συγγραφή] και η Αμερική του αιώνα μας, η Αμερική σε μια ταραγμένη γι’ αυτό και άκρως ενδιαφέρουσα εποχή.

Το ξεκίνημα είναι σαν βιβλική Γένεση: Σύμφωνα με την οικογενειακή μυθολογία αυτή η μεταμοντέρνα σάγκα αρχίζει με την άφιξη του Ρωσοεβραίου Ισαάκ Ρέτζνικοφ, την πρώτη μέρα του εικοστού αιώνα και με εκατό ρούβλια ραμμένα στη φόδρα του σακακιού, στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Από ένα παιχνίδι της τύχης, ένα λάθος κατά τους ορθολογιστές, ο Ισαάκ γίνεται Ίκαμποντ Φέργκιουσον. Η ζωή του θα είναι ο κορμός και για τους τέσσερις Άρτσιμπαλντ Φέργκιουσον που ακολουθούν: θα παντρευτεί την όμορφη Ρόουζ και θα αποκτήσουν τον γιό τους τον Άρτσιμπαλ [τους Άρτσιμπαλντ] Φέργκιουσον το 1947, την χρονιά δηλαδή κατά την οποία γεννήθηκε και ο ίδιος ο Όστερ.

Το βιβλίο, εξάλλου, όσον αφορά τα δυο-τρία βασικά έχει αυτοβιογραφική ραχοκοκαλιά: την γενέθλια ημερομηνία, την καταγωγή, τον κεραυνό στην τρυφερή ηλικία που θα μπορούσε και να τον είχε σκοτώσει. Οι συμπτώσεις είναι για τον Πολ Όστερ βασική λογοτεχνική εμμονή. Ένα γεγονός που πέφτει στη ζωή μας σαν κεραυνός και ξαφνικά μας αλλάζει τη ρότα. Και η αίσθηση της ενότητας που αισθάνεται με την συγγραφή από μικρό παιδί.

Με όσα έμαθε λοιπόν και όσα έγινε αυτό κάνει, στήνει ένα μυθιστορηματικό σύμπαν με όλα τα επί μέρους μυθιστορηματικά μικροσύμπαντά του και με τα βασικά δεδομένα της δικής του ζωής και της ζωής της Αμερικής, εξετάζει όλες τις πιθανότητες ζωής που θα μπορούσε να έχει.

Θα μπορούσαν να ήταν τρεις οι ήρωές του, αλλά τους έβρισκε λίγους. Πέντε θα ήταν πολλοί. Το τέσσερα – όπως αναγνωρίζει σε συνέντευξη του που παραπέμπει στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και στις τέσσερις εποχές έκρινε πως ήταν εκείνο που πρέπει.

Και επειδή ήδη αρκετά σύνθετη είναι η ίδια η ζωή, παραθέτει τις εκδοχές των ηρώων γραμμικά όσον αφορά τον χρόνο και κρυστάλλινα την αφήγηση. Το βιβλίο μετά την κοινή αρχή έχει επτά βασικά κεφάλαια ως δομή με τέσσερα επιμέρους υποκεφάλαια με την ζωή των Άρτσιμπαλντ Φέργκιουσον να εκτυλίσσονται παράλληλα.

 

Paul Auster

 

Θα μπορούσε, φυσικά, και αγραμμικά το βιβλίο να διαβαστεί: κάθε Φέργκιουσον ξεχωριστά, ωστόσο θα έλειπε η αρχική επιδίωξη που είναι ο εκάστοτε κόμπος, η διαφορετική στροφή, ως δεδομένο, συγκυρία ή προσωπική επιλογή που κάνει μια ζωή, τελικά, μια άλλη ζωή. Και εδώ έγκειται και το μεγαλείο του βιβλίου.

Η γοητεία του είναι ότι είναι ο γνωστός, αινιγματικός, ευρηματικός, ατμοσφαιρικός Όστερ. Το επί πλέον είναι οι αρμοί της ζωής εφάμιλλοι με αυτούς της γραφής. Θα μπορούσε το «4 3 2 1» να επεκτείνεται έτσι στο άπειρο ως το τέλος των επί μέρους Άρτσιμπαλντ Φέρφκιουσον, αλλά ωστόσο ο Όστερ επιμένει ότι η ηλικία των 20 είναι καθοριστική: οι βασικοί άξονες της προσωπικής μας μυθολογίας βρίσκονται ήδη εκεί, και τα γεγονότα μετρούν διπλά και τριπλά στα πρώτα χρόνια ζωής.

Το αποτέλεσμα, ένα τεράστιο βιβλίο που είναι οι ζωές που δεν έζησε και τα όσα πρόσωπα θα μπορούσε να δει της Αμερικής. Η σύλληψή του, του επιτρέπει να ερωτευθεί την ξαδέλφη του ή ερωτικά να πειραματιστεί, να εκδοθεί με τη μία ή κατ’ επανάληψη να απορριφτεί ωστόσο πάντα ερωτεύεται, αγωνίζεται και γράφει. Σε μιαν Αμερική την εποχή του Βιετνάμ, των Μπιτ, των μεγάλων εξεγέρσεων και των αναταραχών.

Ένα υπαρξιακό πανόραμα κι ένα παλίμψηστο κάθε πιθανής εκδοχής σε μια Αμερική που σχεδόν όλα σου τα επιτρέπει.

Ο Όστερ και η καθαρή και κρυστάλλινη μετάφραση της Μαρίας Ξυλούρη έχουν φροντίσει για να μας γίνει ορατή και κατανοητή κάθε ημιτόνιο, κάθε φωτοσκίαση, κάθε κρυφή ή αμφίσημη πτυχή. Ένα μεγάλο μυθιστόρημα υπαρξιακής, ιστορικής, πολιτικής, φιλοσοφικής γιατί όχι και μοιραίας διαδρομής. Ο κόσμος που επιλέγουμε και ο κόσμος που μας επιβάλλεται, ακόμα κι εκείνο το ακαθόριστο «παρά ταύτα». Ο κεραυνός στη ζωή μας που πέφτει «γιατί έτσι».

 

Δημοσιεύθηκε στον Φιλελεύθερο

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top