Συνέντευξη Ομάρ Φαρούκ Τεκμπιλέκ. Όταν αγάπη και μουσική γίνονται ένα.

Συνέντευξη στον Γιάννη Παναγόπουλο //

Πιστεύω στο θεό, στον άνθρωπο  και στη μουσική ως το ευγενέστερο μέσο έκφρασης της ψυχής. Ο Ομάρ Φαρούκ Τεκμπιλέκ μιλά αργά. Μιλά βαριά Αγγλικά. Είναι υπομονετικός, ετοιμόλογος,  «προσβλητικά» ήρεμος για καλλιτέχνη που απολαμβάνει διεθνή αναγνώριση.   Ο Τουρκοαιγύπτιος μουσικός που  ζει στις Η.Π.Α.  και  οι  ερμηνευτικές του ικανότητες  αποθέωσαν μια σειρά μουσικών οργάνων,  κυρίως  το – παραδοσιακό ανατολίτικο πνευστό- νέι,  επιστρέφει στην Αθήνα για να εμφανιστεί παρέα μ’ ένα μπουκέτο ελλήνων μουσικών που συνδέθηκαν μαζί του τη Δευτέρα 30 Ιουνίου στο «Θέατρο Βράχων – Μελίνα Μερκούρη». Τι άλλο;  Ίσως το κρισιμότερο. Το πάρε – δώσε ερωτήσεων και απαντήσεων με τον Τεκμπιλέκ  είναι μια προσευχή μειλίχιας εντιμότητας ανάμεσα σ’ εκείνον και τους ανθρώπους που παρακολουθούν και γεύονται τη μουσική του. «Ακούστε» τη.

Σχεδόν 20 χρόνια μετά ξανασυναντιέστε καλλιτεχνικά με τον Μιχάλη Νικολούδη. Τι αισθάνεστε γι’ αυτό;

Με τον Μιχάλη γνωριστήκαμε στο σπίτι του Αλκή Βαφιά (η δισκογραφική εταιρεία Libra ήταν δημιούργημα του) αν δεν κάνω λάθος το 1995. Ηχογράφησα κάποια μέρη για το άλμπουμ του «Αιολία». Αρχικά ο Μιχάλης σου δίνει την αίσθηση του εσωστρεφούς τύπου. Και θα έλεγα πως εκπέμπει πατρική φιγούρα σ’ εκείνους που τον συναναστρέφονται. Έχει στιβαρό λόγο. Είναι από τους ανθρώπους που γνωρίζουν τον τρόπο να εντυπωσιάζουν με την ειλικρίνεια τους. Θυμάμαι πως κάποτε μου έγραψε ένα γράμμα. Η πρόταση που μ’ εντυπωσίασε έλεγε πως οι Έλληνες δεν ξεχνούν ποτέ το αίμα και τους αληθινούς φίλους. Αυτή είναι μια απλά υπέροχη φράση. Δεν θα την ξεχάσω ποτέ.

Μέλος της μπάντας που θα εμφανιστείτε στην Αθήνα είναι και ο ουτίστας, (συνεργάτης του Fractal) Γιάννης Παπαϊωάννου. Μουσικός που έφυγε για καριέρα από τη Θεσσαλονίκη στη Βαρκελώνη πριν από δέκα χρόνια. Τι θυμάστε από τον Γιάννη;

Γνωριστήκαμε όταν με κάλεσε να εμφανιστώ μαζί του στην Ισπανία. Έχει τη δική του καριέρα εκεί. Δεν χρειάστηκε να προσπαθήσουμε πολύ για να επικοινωνήσουμε. Μετά το κονσέρτο που δώσαμε με φιλοξένησε στο σπίτι του για δύο – τρείς μέρες. Ο Γιάννης είναι υπέροχος μουσικός, καλοσυνάτος άνθρωπος και γνωρίζει την τέχνη της φιλοξενίας. Σπίτι του γνώρισα τη φίλη του. Γνώρισα και τον Μπράιν. Το σκύλο του. Είναι ιδιαίτερος. Φωνακλάς, υπερκινητικός και συνάμα αξιαγάπητος.

Θα ήθελα να επιστρέψουμε στο σημείο του χρόνου που φύγατε από την Κωνσταντινούπολη για τη Νέα Υόρκη. Ποια ήταν η πρώτη εντύπωση που σας άφησε εκείνο το ταξίδι;

Μου ήταν δύσκολο να καταλάβω το μέγεθος των Η.Π.Α. Ξέρετε από παιδί είχα απωθημένο να σπουδάσω στο πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ. Αυτή η μουσική σχολή έχει υπέροχη φήμη. Όταν έφτασα στις Η.Π.Α. από τα πρώτα πράγματα που αναζήτησα ήταν να ενταχθώ στο σώμα των φοιτητών της. Λίγο αργότερα έμαθα πως απ’ εκεί που έμενα, οδικώς, το Μπέρκλεϊ ήταν 9 ώρες μακριά. Ήταν αδύνατο να παρακολουθήσω μαθήματα εκεί και αυτό ήταν απογοητευτικό. Οι Η.Π.Α ήταν πολύ μεγαλύτερες απ’ εκείνες που, αρχικά, υπέθετα. Όταν συμβιβάστηκα με την ιδέα πως ένα από τα όνειρα μου ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθεί άρχισα να μελετώ μανιωδώς μουσική. Θα έβρισκα ειρήνη μόνο αν εξέλισσα αυτό που μ’ αρέσει περισσότερο.

Ποια είναι η αίσθηση του καλλιτέχνη όταν αλλάζοντας χώρα πρέπει να επανεκκινήσει την καριέρα του από το μηδέν;

Δεν το είδα έτσι. Η μουσική απελευθερώνει. Το μηδέν και το άπειρο δεν απέχουν πολύ. Στη Νέα Υόρκη γνώριζα πως αργά ή γρήγορα θα συναντούσα τους καταλλήλους ανθρώπους που θα μοιραζόμασταν το ίδιο πάθος. Μέχρι να ερχόταν εκείνη η στιγμή, για να ζήσω έπιασα πρωινή δουλειά. Σιδέρωνα ρούχα για τη φίρμα Hickey Freeman που ράβει και εμπορεύεται χειροποίητα είδη ένδυσης. Πελάτες της ήταν και είναι σταρ του Χόλυγουντ σαν τον Πωλ Νιούμαν ή τον Άρνολντ Σβαρτζενέκερ. Πραγματικά από τα ράφια της Freeman φεύγουν υπέροχα, σικάτα ρούχα. Κάποια στιγμή από την πρέσα με μετάθεσαν στα κοφτήρια των υφασμάτων. Μια μέρα έκανα λάθος. Κόπηκα στα χέρια. Μετά από 15 χρόνια δουλειάς παραιτήθηκα. Και ήμουν τυχερός γιατί έξι μήνες μετά μου προσφέρθηκε δισκογραφικό συμβόλαιο. Ευχαριστώ το Θεό γι’ αυτό. Επιτέλους είχε φτάσει η στιγμή που θα μπορούσα να ζω από τη μουσική. Κάτι που αναζητούσα πάντα στη ζωή.

Επισκεφθήκατε την Ελλάδα για συναυλίες το 2011. Έχετε υπ’ όψιν σας ποια Ελλάδα θα επισκεφθείτε τρία χρόνια μετά;

Φοβάμαι πως ο Ελληνικός λαός δεν ήταν η εξαίρεση άλλων λαών. Εκείνων που δέχτηκαν να προσκυνήσουν τη ματαιοδοξία. Που θέλησαν ν’ αποκοπούν από την απλότητα της παράδοσης τους. Οι Έλληνες που έμαθα εγώ ήταν γνωστοί για την ικανότητά τους να κρατούν με μαεστρία το τέμπο του μέτρου. Του «λίγου» που αρκούσε να δώσει ευτυχία όχι μόνο σ’ εκείνους αλλά και στους άλλους, τους επισκέπτες τους. Η θεοποίηση του αχρείαστου είναι ανθυγιεινή. Αν οι Έλληνες δέχτηκαν ν’ αποχαιρετίσουν το χαρακτηριστικά τους απλά και μόνο για ν’ αποκτήσουν πολυτελή αυτοκίνητα αυτό είναι πραγματικά λυπηρό. Ένα υλικό αγαθό είναι αδύνατο να ικανοποιήσει μια σειρά ειλικρινών αναγκών. Η εσωτερική ευτυχία είναι αδύνατο να πληρωθεί με ένα σετ συναγερμού. Το λάιφ – στάιλ είναι απλά μια υπερβολή. Μια παράγραφος απληστίας στο βωμό ικανοποίησης του στιγμιαίου. Δεν είμαι πλούσιος. Φροντίζω να ικανοποιώ τις βασικές μου ανάγκες θεωρώντας πάντα πως η αρμονία της απλότητας είναι συστατικό υγείας. Μόνο έτσι γίνομαι κατανοητός στον εαυτό μου και στους άλλους.

Τι είναι μουσική;

Τελευταία άκουσα μια φράση που καλύπτει υπέροχα αυτή την τόσο δύσκολη ερώτηση. Θεωρώ πως μουσική είναι η τέχνη και η επιστήμη των δονήσεων. Το συμπάν δονείται διαρκώς. Και ο ήχος που παράγεται είναι η μεγαλύτερη μουσική συμφωνία. Για μένα, για τη δική μου ζωή, η τέχνη έρχεται πρώτα. Μετά έρχεται η επιστήμη. Προσπαθώ πάντα να κατανοήσω τη ζωή. Να έρχομαι κοντά της μέσα από ήχους.

Και η σκηνή τι είναι;

Ένας καθρέφτης. Ο καθρέφτης της ευτυχίας. Κοιτάξτε, για μένα είναι σημαντικότερη η άσκηση και η εξέλιξη της μουσικής που επιχειρώ ατέρμονα μόνος στο σπίτι. Η σκηνή είναι ένα μέρος που επικοινωνώ με το κοινό και τους μουσικούς. Συχνά με ρωτούν αν έχω άγχος πριν ερμηνεύσω δημόσια μουσική. Είμαι από 11 χρονών σ’ αυτή τη δουλειά. Στην αρχή νόμιζα πως όλοι με κοιτούσαν και αυτό με άγχωνε. Αργότερα έμαθα τη μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο «κοιτώ» και στο «παρατηρώ». Οι άνθρωποι που νόμιζα πως με παρατηρούσαν, απλώς με κοιτούσαν και τίποτε περισσότερο. Ένας δάσκαλος κάποτε μου είπε κάτι σοφό: Όταν μελετάς μόνος, να ονειρεύεσαι πως δίπλα σου υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που σε ακούν. Και όταν είσαι πραγματικά μπροστά σε κόσμο λειτούργησε όπως μελετάς σαν να είσαι στο σπίτι σου. Δεν συστήθηκα ποτέ στον κόσμο ως ο μέγας βιρτουόζος. Γνωρίζω πως η ζωή είναι μεγαλύτερη από μένα. Πριν από κάθε κονσέρτο εφαρμόζω μια δική μου μέθοδο αποφόρτισης. Φέρνω το στόμιο του νέι πολύ κοντά στο στόμα και παίρνω απλά τρεις βαθιές αναπνοές. Κανένας δεν το βλέπει αυτό. Κανένας άλλος δεν το ακούει αυτό, εμένα όμως η διαδικασία αυτή με χαλαρώνει πραγματικά.

Ποια θέση έχει ο σουφισμός στη ζωή σας;

Όταν μιλάμε για το σουφισμό δεν αναφερόμαστε σε θρησκεία. Για μένα (ο σουφισμός) είναι η βάση κάθε θρησκείας. Ο δρόμος που οδηγεί στην αλήθεια του νοήματος της ζωής. Ξέρετε πιστεύω στο Θεό. Αγαπώ κάθε πλάσμα που δημιούργησε. Πολλοί με ρωτούν για τη σχέση των σούφι με το Ισλάμ και τη σχέση του Ισλάμ με τη μουσική. Ίσως σε κάποιους ακουστεί παράξενο, όμως το Ισλάμ δεν απορρίπτει τη μουσική. Απορρίπτει τη δημιουργία μουσικής. Και αυτό συμβαίνει γιατί στο παρελθόν συνδέθηκε με την ακολασία. Όπως και να γίνει, η μουσική υπάρχει. Και αυτό είναι αποδεκτό στο μουσουλμανικό κόσμο. Ακόμα και οι φανατικοί το γνωρίζουν αυτό . Ξέρετε συχνά ο τρόπος που το Ισλάμ προσεγγίζει την ανθρώπινη δημιουργία, τις τέχνες, γίνεται στόχος πολιτικών παιχνιδιών. Σ’ αυτή την περίπτωση είναι οι διαχειριστές του που το παραφράζουν ανάλογα με τα οφέλη τους. Πριν από τρία χρόνια στο Ομάν μετά από συναυλία με κάλεσαν σε ένα εστιατόριο. Η παρέα ήταν δέκα συντηρητικοί θρησκευόμενοι Ισλαμιστές. Με ρώτησαν αν η μουσική είναι, τελικά, αμαρτία. Τους απάντησα όπως απαντώ και σ’ εσάς τώρα. Πως ο Μωάμεθ δεν την απορρίπτει. Απλώς η δημιουργία της συνδυάστηκε με ανθρώπινα πάθη. Αυτό είναι όλο αγαπητοί μου.

Ο Ομάρ Φαρούκ Τεκμπιλέκ ένας από τους σπουδαιότερους πρεσβευτές της ανατολίτικης μουσικής γεννήθηκε στα Άδανα της Τουρκίας αλλά πλέον ζει και δημιουργεί μόνιμα στη Νέα Υόρκη. Ξεκίνησε τη μουσική του καριέρα σε ηλικία οκτώ ετών παίρνοντας πτυχίο στο kaval, ένα μικρό διατονικό φλάουτο. Μεγαλώνοντας, φοίτησε σε θρησκευτικό σχολείο με τη σκέψη και την προοπτική να γίνει Ιμάμης. Μέχρι τα δώδεκα του χρόνια, ήξερε να παίζει φλάουτο, μπαγλαμά, νέι, ζουρνά, ούτι και κρουστά ενώ από τα 13 του χρόνια θεωρείτο επαγγελματίας μουσικός.
Το 1967 εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Μέσα από τις μουσικές του εξερευνήσεις και την πίστη στις παραδοσιακές αξίες της Ανατολής, ο Τεκμπιλέκ μετά το ταξίδι του και τη διαμονή του στις Ηνωμένες Πολιτείες άρχισε να επηρεάζεται από το δυτικό ήχο. Στις Η.Π.Α. μαζί με Έλληνες, Τούρκους και Αιγύπτιους μουσικούς δημιούργησε το συγκρότημα «The Sultans». Αν και η μπάντα είχε στοιχεία από την pop μουσική, γρήγορα προσάρμοσε τον ήχο της στα ανατολικά – μεσογειακά μουσικά μέτρα, κάτι που προσέλκυσε αρκετούς ακροατές- φίλους της ανατολικής μουσικής στη Δύση. Η καριέρα του Τεκμπιλέκ απογειώθηκε όταν γνώρισε τον μουσικό Brian Keane το 1988. Μαζί ηχογράφησαν έξι δίσκους και οι συναυλίες –συνεργασίες τους τον έκαναν γνωστό σε όλο το κόσμο. Ο Ομάρ έχει τιμηθεί το 2003 με το βραβείο «Best Artist of the Turkish Music Award 2003» και ήταν υποψήφιος για το βραβείο «BBC Word Music Award» στην κατηγορία Middle East. Έχει βραβευτεί με το «US Golden Belly Musician of the Year Award» το 1998 και το 1999, ενώ έχει αποσπάσει βραβεία για την ανθρωπιστική και φιλειρηνική του δραστηριότητα.