Fractal

Πλάθοντας ουβερτούρες πανικών

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

plath“Ο κυρ-Πανικός και η Βίβλος των ονείρων και άλλες ιστορίες” της Σύλβιας Πλαθ, Εκδ. Μελάνι, σελ. 554

 

Όπως ένα κερί ευχετικό λιπαίνει με το αργοκίνητο λιώσιμό του, τις τύχες ενός αβέβαιου μέλλοντος. Όπως ένα έντονο χνάρι πάνω σε φρέσκια άμμο, δείχνει πως κάτι πάνω σε αυτή τη γη περπάτησε με τόση τρομώδη χαρά, που άλλα βήματα δεν του έμειναν. Εντέλει σαν ένα σπίρτο που έδωσε μια τελετουργική πνοή στο σβήσιμό του, στο τελικό του ξόδεμα. Η Σίλβια Πλαφ είναι σαν ένα κρεπ φόρεμα κόντρα στον άνεμο• η άγρια κίνηση ζεσταίνει το μάτι, θεριεύει τις αισθήσεις, κινητοποιεί τη γόνιμη φαντασία –κνήμες και δέρμα και ιστοί παλεύουν με τη φθορά τους και όλο τούτο είναι μια γιορτή που της μέλλει να σκιαχθεί από την οριστικότητα του θανάτου. Το φόρεμα θα χορέψει (χόρεψε), αλλά ο άνεμος στο τέλος θα το νικήσει, θα το φυσήξει μακριά.

Ούτε παράλληλα, ούτε ως μια άσκηση πνεύματος και μέσων, αλλά ως μια άλλη εκδοχή διείσδυσης στον κρυφό πυρήνα των πραγμάτων –πλατύτερη και πιο έμπειρη κατά την ίδια-, η Πλάθ, ασκήθηκε και στον πεζό λόγο με την ίδια σπλαχνική, σκληρή ευμορφία της ποίησής της.

Από το μοναδικό μυθιστόρημα που πρόλαβε να καταθέσει (το Bell Jar), μέχρι τα διηγήματα που χρειάστηκε να συνθέσει για λόγους βιοπορισμού, αναπτύσσεται λέξη-λέξη, στοιχείο-στοιχείο, μια φόρμα βαθμιαίας έκρηξης συναισθημάτων και άπλας συγκινήσεων. Αν η ποίηση είναι το καίριο βήμα, το μεταιχμιακό βήμα, η πεζογραφία είναι ο δραματικός περίπατος. Για την Πλάθ τα διηγήματα –το σύνολο των οποίων ενυπάρχουν στην εξαίσια συλλογή «Ο κυρ-Πανικός και η Βίβλος των Ονείρων και άλλες ιστορίες» (εκδ. Μελάνι), δεν επέχουν τη θέση πάρεργου με το οποίο ασχολήθηκε στα ενδιάμεσα της ποιητικής μάχης, αλλά ένας ίδιος τόπος φωτισμένος με διαφορετικό τρόπο. Ζήτησε χώρο και τον απέκτησε πληρώνοντας τίμημα. Ζήτησε περισσότερες λέξεις και στην ουσία κουβάλησε τον ολοπόρφυρο μόχθο να τις δαμάσει, να τις μετατρέψει σε στοιχεία του είναι της.

Υπάρχει μια κοινή ρίζα –πέραν της θεματικής- στα ποιήματα και στα διηγήματα της Πλαθ: είναι σαν να παίρνει ευκρινές σχήμα η Άριελ, ο Κολοσσός, η Lady Lazarus, η Medusa. Σαν να αποκτούν αφηγηματικό βάρος, όχι για να εξηγηθούν ή να απελευθερωθούν από την δεσποτεία της ποίησης, αλλά για να νοηθούν σε μια εκτεταμένη πορεία αυτογνωσίας. Οι λέξεις της Πλάθ είναι τα δάχτυλά της, οι φλέβες, τα μαλλιά, το φουστάνι, ο ήλιος που την πυρώνει στο παράθυρο, τα παπούτσια με το μισοφαγωμένο τακούνι. Είναι η ίδια, είναι αυτή, φέρουσα εν σώματι την ποιητική εκδοχή της (και το αντίστροφο). Η ταύτιση γράφοντος και γραφόμενου είναι πονετικά διαισθητική. Το κείμενο ρέει στο αίμα, το αίμα απλώνεται στο χαρτί. Στο τέλος τίποτα δεν μένει ανέπαφο.

sylvia-plath

Σύλβια Πλαθ

Είναι μια τέχνη κατακλυσμιαία, αυτή της Πλάθ: φέρει την έκσταση του φυσικού φαινομένου, την έκπληξη της αστραπής, τον βρόντο του κεραυνού. Ως εκ τούτου είναι και μια τέχνη καταστροφική, ανώτερη της δεδομένης φθοράς που επέφερε η ταραγμένη ψυχή της στην ίδια. Μέσω αυτής της οριακής τέχνης η Πλάθ επανατοποθετεί τα χνάρια της στον κόσμο. Μέσω αυτής τον ψαύει, τον αναγιγνώσκει, τον μαθαίνει εξ αρχής, υφίσταται την έλξη και την άπωση (τα αντιθετικά σχήματα ενυπάρχουν κυριαρχικά στο έργο της).

Δεν έχει λόγο ύπαρξης η αξιολογική κρίση αν είναι καλύτερη διηγηματογράφος ή ποιήτρια, καίτοι άπαντες την αποδέχονται για το ποιητικό της φάσμα. Αυτό που έχει σημασία είναι να δηλωθεί το αίτημα της αυτογνωσίας, της συγκίνησης, της αναζήτησης του υλικού κόσμου πέραν των ορίων του, του οντολογικού τραύματος, της λαχτάρας για αποδοχή και αγάπη, της γενναίας θλίψης, του μελίρρυτου πλησιάσματος της μάνας προς τα παιδιά της. Η Πλαθ είναι η τραυματισμένη πριγκίπισσα των μικρών πραγμάτων. Ναι, η Αμερική στα χρόνια της βράζει. Ναι, η Αγγλία μοιάζει σαν μια παρηκμασμένη γραία αρχόντισσα. Ναι, τριγύρω ο κόσμος συνταράσσεται. Τίποτα από όλα αυτά, όμως, δεν έχουν μεγαλύτερο βεληνεκές και δύναμη καύσης όσο αυτό που η Πλαθ φέρει εντός της. Και τούτο δεν είναι μια ιδέα πληθυντική, αλλά πολλές κατακερματισμένες που διψούν για ένωση. Τα μικρά γεγονότα, τα απλά καθημερινά πράγματα κοινής χρήσης, το πλάγιο χτύπημα του αυγινού φωτός, η αυθεντική κάψα του ήλιου, το γέρσιμο των φύλλων, η δοξαστική μυρωδιά του χώματος, ένα τσάκισμα στο μάτι, ένα τυχαίο αγκάλιασμα, μια κίνηση που περιζώνει: όλα τούτα είναι τα υλικά της Πλαθ που λειτουργώντας πέραν της θαυμαστής εικονοποιίας, επιζητεί με κάθε τρόπο να σκάψει τον υλικό κόσμο και να αναδείξει τη βαθιά κρυμμένη ψυχή του.

Τα διηγήματα της παρούσας έκδοσης είναι μια οπερετική ουβερτούρα με έντονο το δραματικό στοιχείο. Ο κυρ-Πανικός που πλέον είναι προσφιλής και οικείος και καθημερινός συμπαίκτης, τα όνειρα των τροφίμων μετατρέπονται σε καθημερινό υλικό που γεμίζει ένα ολόκληρο βιβλίο: το βιβλίο των ονείρων. Τα διηγήματα είναι ο κόσμος τους: γυναίκες λίγο πριν και λίγο μετά το τσάκισμα, κοριτσίστικα όνειρα που συντρίβονται, ημερολογιακές καταγραφές, λυγμικές στιγμές αλήθειας, ζωτικά ψιχία ψεύδους που βοηθούν να κρατηθείς εν ζωή, συμπονετικές στιγμές με το άλλο φύλλο, αλλά και σκηνές από το πολύβουο μέλλον που την περίμενε στη δύσκολη και καρμική σχέση της με τον ένδοξο Τεντ Χιούζ, ταξίδια στο άγνωστο και στο δύσβατο, ένα έντονο αίτημα για ζωή, μια ρωμαλέα δίψα για ζωή, αλλά και μια έντονη ζέση συντριβής. Η Πλαθ είναι εκείνο και το άλλο, είναι όλα αυτά εν ταυτώ. Είναι ένα χαμόγελο που κάπου τρίφτηκε. Ένας σμιλεμένος αγκώνας που μετατοπίστηκε, ένα μεσοφόρι καλοσχηματισμένο που κάποιος –δίχως να το θέλει- το έσκισε.

Η μετάφραση ανήκει στην Μυρσίνη Γκανά και καταφέρνει να μεταφέρει αυτό το καίριο της γραφής της Πλαθ δίχως περιττές διαμεσολαβήσεις. Στην έκδοση υπάρχουν ένα εισαγωγικό κείμενο από τον Τεντ Χιούζ και ένα αναλυτικό, αισθαντικό επίμετρο από τον ποιητή Γιάννη Αντιόχου.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top