Fractal
Home / ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ / Ο Κοιλάκανθος! Ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της φύσης.
09/06/2014, 8:20 μμ

Ο Κοιλάκανθος! Ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της φύσης.

της Δανάης Θηβαίου //

 

CoelacanthusΟ κοιλάκανθος: Ένα ζώο από το παρελθόν. Γιατί είναι τόσο ενδιαφέρον όμως; Η αλήθεια είναι πως ο κοιλάκανθος, για όποιον ασχολείται με τη ζωολογία και την εξέλιξη, είναι ένα πολύ φημισμένο ψάρι*, κι αυτό επειδή παρουσιάζει εξαιρετικά ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά, ή χαρακτήρες,** όπως αποκαλούνται από τους ειδικούς. Ας δούμε γιατί.

Τα ζώα που φέρουν σπονδυλική στήλη εμφανίστηκαν στη Γη περίπου 530 εκατομμύρια χρόνια πριν. (Το παλαιότερο γνωστό σπονδυλωτό ζώο είναι το Haikouichthys ercaicunensis από την επαρχία Γιουνάν της Κίνας.) Αργότερα, όμως, κατά την Δεβόνια περίοδο (419–359 εκ. χρόνια), είχαν εξελιχθεί διάφορες οικογένειες των οργανισμών που αποκαλούμε ψάρια, και ειδικότερα οι περίφημοι κοιλάκανθοι. Οι τελευταίοι παρουσίαζαν μάλιστα μεγάλη βιοποικιλότητα. Ο κλάδος*** τους, δηλαδή, παρουσίαζε μεγάλο αριθμό ειδών κατά τη Δεβόνια περίοδο, τα οποία είχαν και διαφορετικά οικολογικά χαρακτηριστικά. Ενώ τα περισσότερα ζούσαν σε θαλάσσιο περιβάλλον, υπήρχαν και είδη που ζούσαν σε γλυκό νερό, σε λίμνες ή και σε περιοχές με υφάλμυρα νερά (δέλτα ποταμών κλπ). Σήμερα υπάρχουν πια μόνο δύο είδη που ανήκουν στο γένος Latimeria, το L. chalumnae και το L. menadoensis, τα οποία ζουν στην Ανατολική Αφρική και Μαδαγασκάρη (στα δυτικά του Ινδικού ωκεανού) και στη Νοτιοανατολική Ασία (στα ανατολικά του Ινδικού ωκεανού).

Για πολλά χρόνια, οι ερευνητές πίστευαν πως όλα τα είδη κοιλάκανθου ήταν απολιθωμένα και πως ο κλάδος αυτός είχε εξαφανιστεί. Όμως, γύρω στο 1939, βρέθηκε στα δυτικά του Ινδικού ωκεανού ένα άτομο που είχε πιαστεί σε δίχτυα ψαράδων. Πράγματι, το είδος δεν ήταν άγνωστο στους κατοίκους της περιοχής, όμως δεν είχε τύχει ποτέ να πιαστεί και να παρατηρηθεί κάποιος κοιλάκανθος από ειδικό ερευνητή. Έτσι, γεννήθηκαν πολλά ερωτήματα, όπως: πώς κατάφερε να επιβιώσει; γιατί παρουσιάζει χαρακτήρες που μοιάζουν τόσο πολύ με τους χαρακτήρες των κοιλάκανθων του Παλαιοζωικού αιώνα; πώς κατάφερε η εξέλιξή τους να κρατήσει τους χαρακτήρες αυτούς από γενετική άποψη;

Τώρα, ας δούμε γιατί είναι τόσο σημαντικά για την επιστήμη. Η δομή του σκελετού του ζώου έχει ως εξής: εκτός από τα κρανιακά οστά και τα μετακρανιακά (δηλαδή τα οστά όλου του υπόλοιπου σώματος) που έχουν περισσότερα κοινά χαρακτηριστικά με άλλα ψάρια (Σαρκοπτερύγια), το ενδιαφέρον των κοιλάκανθων βρίσκεται στη δομή των άκρων τους: τα κόκαλα των άκρων συνδέονται στο σώμα από ένα μόνο κόκαλο. Έτσι ακριβώς όπως συνδέονται και σε όλα τα τετράποδα (εκ των οποίων και ο άνθρωπος). Αυτό είναι το σημαντικότερο χαρακτηριστικό των ζώων αυτών. Αν δε σας φαίνεται τόσο φαντασμαγορικό σκεφτείτε το εξής: Ο πρώτος κοιλάκανθος που εμφανίστηκε κατά τη Δεβόνια περίοδο είχε τον ίδιο κοινό πρόγονο με όλα τα τετράποδα. Έτσι μπόρεσαν τα τετράποδα (ζώα της ξηράς) να αποκτήσουν άκρα που τους επιτρέπουν επαρκή μετακίνηση στην ξηρά. Τα απολιθωμένα είδη, αλλά περισσότερο τα σημερινά είδη, μας δίνουν μια σχετικά ακριβή ιδέα για το πώς ήταν εξωτερικά ο πρόγονός μας πριν από 410 εκ. χρόνια! Οι σημερινοί κοιλάκανθοι είναι πολύ μακρινά μας ξαδερφάκια από την πλευρά της εξέλιξης.

Ένα άλλο ερώτημα, το οποίο δεν έχει ακόμη απαντηθεί με σαφήνεια, είναι το πώς μπόρεσαν οι κοιλάκανθοι να κρατήσουν σχεδόν τους ίδιους χαρακτήρες με αυτούς που είχαν πριν από 400 εκ. χρόνια τα συγγενικά τους είδη. Είναι ένα μυστήριο από γενετικής άποψης, μιας και αυτό σημαίνει πως το DNA τους θα πρέπει να έχει ελάχιστες αλλαγές, ή έστω αλλαγές οι οποίες δεν είναι ορατές στα μορφολογικά τους χαρακτηριστικά. Πάντως, είναι κάτι εξαιρετικά σπάνιο, και εξηγείται πολύ δύσκολα, σύμφωνα με τις τωρινές γνώσεις της γενετικής και της μοριακής βιολογίας.

 

* Τα «ψάρια» δεν αποτελούν βιολογική ενότητα (οικογένειες, υπερ-οικογένειες, κλάδους, γένη κ.λπ.).
** Χαρακτήρας: χαρακτηριστικό που παρατηρείται σε έναν οργανισμό.
*** Κλάδος: ομάδα όλων των ειδών και γενών που προέρχονται από έναν κοινό πρόγονο, ή ολοφυλετική ομάδα.

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top