Fractal
Home / ΑΠΟΨΕΙΣ / (1) Λεφτά υπάρχουν – ποιος τα έχει όμως;
11/07/2014, 12:59 μμ

(1) Λεφτά υπάρχουν – ποιος τα έχει όμως;

του Γιάννη Κ. Γιαννούδη //

 

money_grabberΜια σειρά από κείμενα στην προσπάθεια να ανακαλύψουμε τι μας συνέβη και, κυρίως, τι πρόκειται να μας συμβεί…

 

Εισαγωγή

Ένα βασικό πρόβλημα της σχέσης του ανθρώπου με τον χρόνο είναι ότι αυτός ξεδιπλώνεται σε πολλά διαφορετικά και άνισα επίπεδα.

Μέσα στα ενενήντα λεπτά, για παράδειγμα, που διαρκεί ένα ποδοσφαιρικό παιχνίδι, μπορεί να συμβούν πολλά μικρο-γεγονότα που αλλάζουν δια παντός ζωές ανθρώπων και οικογενειών: άλλος γίνεται πλούσιος κερδίζοντας στο στοίχημα και άλλος πεθαίνει από καρδιακή προσβολή.

Τα ενενήντα όμως αυτά λεπτά, ιδωμένα υπό το πρίσμα του ιστορικού χρόνου, έχουν προφανώς μηδενική επιρροή στην ζωή της ανθρωπότητας.

Αυτή λοιπόν είναι μια παράμετρος, που καλό είναι να οδηγεί την σκέψη μας, που και που. Ότι δηλαδή, η καθημερινότητα μας, όσο τραγική και αν είναι για εμάς τους ίδιους, στην μεγάλη παγκόσμια εικόνα είναι απλώς μια υποσημείωση, σε έναν πίνακα με αριθμούς (το είπε έξοχα ο Στάλιν: «ένας θάνατος είναι τραγωδία, ένα εκατομμύριο θάνατοι είναι στατιστική»).

Γιατί όμως αυτός ο πρόλογος; Μα, για να εξηγήσω τον λόγο για τον οποίο γράφονται αυτά τα κείμενα.

Στην χώρα μας ήλθαν τα πάνω κάτω τα τελευταία 5 χρόνια, κοινωνικά και οικονομικά. Ζωές ανθρώπων χάθηκαν ή άλλαξαν για πάντα, οικογενειακά σχέδια δεκαετιών καταποντίστηκαν μέσα στα ελάχιστα δευτερόλεπτα που χρειάστηκαν για να υπογραφεί π.χ. το έγγραφο που διατάζει χιλιάδες απολύσεις από το δημόσιο.

Ήταν όμως όλα αυτά πραγματικά απρόβλεπτα; Τι σκέψεις θα κάναμε αν μπορούσαμε, έχοντας την γνώση του παρόντος, να ξαναγυρίσουμε είκοσι ή τριάντα χρόνια πίσω και να παρατηρήσουμε τη ζωή στην χώρα μας για μια εβδομάδα; Υπήρχαν προμηνύματα και ενδείξεις για το τι πρόκειται να συμβεί ή μήπως, ακόμη χειρότερα, υπήρχε κάποιο οργανωμένο σχέδιο που δεν το πήραμε ποτέ χαμπάρι;

Στόχος λοιπόν αυτής της σειράς κειμένων είναι να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε όσα μας συνέβησαν, υπό το πρίσμα του ιστορικού χρόνου και μίας μακροσκοπικής, πολιτισμικής και οικονομικής, συνέχειας. Ίσως στο τέλος δούμε ότι τα πράγματα δεν είναι και τόσο απρόβλεπτα – εάν καταφέρνουμε να σκεφτόμαστε στρατηγικά, συνδυάζοντας οξυδέρκεια με γνώση.

Όχι τόσο για να καταλάβουμε τι μας συνέβη, κυρίως για να μάθουμε τι πρόκειται να μας συμβεί…

 

Κεφάλαιο 1ο: Ευρώπη – ο διαχρονικός κηφήνας της οικουμένης;

«Μόνο μια κατάσταση κρίσης – πραγματική ή τεχνητή – μπορεί να φέρει την αλλαγή. Και όταν αυτή η κρίση έλθει, το τι θα συμβεί εξαρτάται από τις αντιλήψεις που έχουμε φροντίσει να υπάρχουν γύρω.
Αυτός είναι πιστεύω και ο βασικός μας ρόλος (των καπιταλιστών): να χαράζουμε τους δικούς μας, καινούριους δρόμους, και να φροντίζουμε να τους κρατάμε ανοιχτούς μέχρις ότου, αυτό που πριν λίγο καιρό εθεωρείτο απίθανο για τους πολλούς, να είναι πλέον αναπόφευκτο»

Milton Friedman, 1962

Κρατήστε στο μυαλό σας το πιο πάνω κομμάτι από το βιβλίο του Milton Friedman “Ελευθερία και Καπιταλισμός” που κυκλοφόρησε το 1962. Θα χρειαστεί να ανατρέξουμε αρκετές φορές σε αυτή τη φράση, η οποία όπως θα δούμε εξηγεί πολλά από όσα έζησε η ανθρωπότητα τα τελευταία πενήντα χρόνια.

Ποιος ήταν όμως ο Friedman; Aν ψάξετε στο διαδίκτυο, θα ανακαλύψετε ότι ήταν ένας από τους σπουδαιότερους οικονομολόγους όλων των εποχών, θεμελιωτής της περίφημης «Σχολής του Σικάγο» και νομπελίστας.

Αν το ψάξετε ακόμη περισσότερο, θα καταλάβετε ότι ο Friedman και οι ιδέες του για την ελευθερία των αγορών, ήταν ο βασικός άξονας επάνω στον οποίο κινήθηκε η αμερικάνικη οικονομική εξωτερική πολιτική, τα τελευταία πενήντα χρόνια.
Η σύγχρονη παντοκρατορία του καπιταλισμού δηλαδή, που ξεπερνώντας πετρελαϊκές κρίσεις, πολέμους και καταστροφές, οδήγησε στον αφανισμό το κολοσσιαίο οικοδόμημα του υπαρκτού σοσιαλισμού και παίζει μπάλα μόνος πλέον, χωρίς ιδεολογικό αντίπαλο, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης.

money is your godΤι συνέβαινε όμως, πριν από αυτά;

Αν πάμε πολλούς αιώνες πίσω, θα δούμε ότι η Ευρώπη πάντοτε ζούσε «εκμεταλλευόμενη», σε μεγάλο βαθμό, τον πλούτο του υπόλοιπου κόσμου.

Τι άλλο ήταν π.χ. οι σταυροφορίες, η εξερεύνηση του κόσμου από τους μεγάλους θαλασσοπόρους, η ίδρυση αποικιών σε κάθε σημείο της Ασίας και της Αφρικής, η μαζική μετανάστευση στην Αμερική και πολλά-πολλά άλλα, παρά μια χιλιόχρονη προσπάθεια των Ευρωπαίων να κατακτήσουν τον πλούτο της Ανατολής (κατά κύριο λόγο) και να ελέγξουν τις πρώτες ύλες και τα μέσα παραγωγής του;

Χρησιμοποιώντας ως πρόφαση την θρησκεία, τον πολιτισμό ή την απονομή κοινωνικής δικαιοσύνης, η Ευρώπη κατόρθωνε πάντοτε να διασφαλίζει υψηλό βιοτικό επίπεδο για τους κατοίκους της, κατακλέβοντας επί της ουσίας κάθε άλλο σημείο του πλανήτη. Μπορούμε φυσικά να συζητήσουμε για το αν ήταν δίκαιη η μετέπειτα κατανομή του πλούτου εντός της ευρωπαϊκης ηπείρου – σε πρώτο επίπεδο όμως μάλλον θα συμφωνήσουμε ότι, δια μέσου των αιώνων, τα ευρωπαϊκά κράτη πάντοτε απολάμβαναν υψηλότερο επίπεδο διαβίωσης από εκείνο που δικαιούνταν βάσει της πρωτογενούς παραγωγής πλούτου.

Το αντάλλαγμα που πάντοτε προσέφερε η Ευρώπη στον υπόλοιπο κόσμο, ήταν η παραγωγή ιδεών, σκέψης και πολιτισμού. Τις εποχές για τις οποίες μιλάμε, λίγα μέρη στον κόσμο εκτός ηπείρου μας μπορούν να υπερηφανευτούν για τους επιστήμονες, τους φιλοσόφους, τους ζωγράφους ή τους μουσικούς τους. Σχεδόν ο απόλυτος πνευματικός φάρος της οικουμένης για πολλούς αιώνες ήταν η γηραιά Ήπειρος, ακόμη και μέχρι τις αρχές του εικοστού αιώνα.

Οι δύο μεγάλοι πόλεμοι όμως, άλλαξαν εντελώς το σκηνικό. Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1945, η Ευρώπη είχε μεν περήφανα κατατροπώσει το φάντασμα του ναζισμού, ήταν όμως οικονομικά κατεστραμμένη. Η μεγάλη βρετανική αυτοκρατορία είχε διαλυθεί, στο Παρίσι οι άνθρωποι συνέχιζαν να προμηθεύονται τρόφιμα με το δελτίο – και δεν μιλάμε φυσικά για την ερειπωμένη Γερμανία, που χρειαζόταν ολική ανοικοδόμηση.

Μέσα σε αυτό το σκηνικό ήταν φυσικό να αναδειχθούν νέες δυνάμεις που θα έπαιζαν πλέον πρωταγωνιστικό ρόλο. Και, για πρώτη φορά στην ιστορία, καμία από αυτές δεν προέρχονταν από τον παραδοσιακό ευρωπαϊκό ιστό.

Μετά το 1945 λοιπόν, αναδύονται φυσιολογικά οι δύο πόλοι που βρίσκονταν σε θέση ισχύος: η Ρωσία, που ως πανίσχυρη πλέον Σοβιετική Ενωση ελέγχει ολόκληρη την Ανατολική Ευρώπη και η Αμερική, που έχει την τύχη, αφ’ ενός να μην βιώσει πόλεμο στο έδαφος της και αφ’ ετέρου να έχει ως νέο Πρόεδρο τον φιλόδοξο και επιθετικό Χάρυ Τρούμαν, που αποφασίζει να ακολουθήσει πολιτική εξωστρεφή και να κυριαρχήσει στον δυτικό κόσμο, αντί να περιοριστεί στα του οίκου του.

Αυτό λοιπόν που πρακτικά συμβαίνει μετά το 1945, είναι ότι η Αμερική στηρίζει οικονομικά με κάθε τρόπο την ανοικοδόμηση της Δυτικής Ευρώπης λαμβάνοντας ως αντάλλαγμα τρία πολύ σημαντικά πράγματα:

  • Μετατρέπει τα δυτικοευρωπαϊκά κράτη σε φράγμα αντίστασης ενάντια στην επέλαση του κομμουνισμού.
  • Διεισδύει (η Αμερική) ενεργά στο Ευρωπαϊκό πολιτικό γίγνεσθαι, ιδρύοντας παντού στρατιωτικές βάσεις και άλλους οργανισμούς πολιτικής επιρροής και γεωπολιτικού ελέγχου.
  • Αποκτά ανεμπόδιστη εμπορική πρόσβαση και έλεγχο και στην τεράστια Ευρωπαϊκή αγορά.

 

> Κεφάλαιο 2ο: Πως ο μοντέρνος καπιταλισμός της Σχολής του Σικάγο μετέτρεψε ολόκληρο τον κόσμο σε πεδίο αποκλειστικά υλικών επιθυμιών (ακολουθεί)

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top