Fractal

Ένας προφήτης της ελεύθερης διακίνησης ιδεών στον κυβερνοχώρο

 

του Γιάννη Φαρσάρη //

 

ShareΌταν ο Γάλλος συγγραφέας και θεωρητικός της λογοτεχνίας, Ρολάν Μπαρτ (Roland Barthes, 1915-1980) επεσήμαινε την ανάγκη συνεχούς ανταλλαγής ιδεών και αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε όσους γράφουν και τους αναγνώστες τους, χαρακτηρίστηκε από το κοινό της εποχής ως ένας ουτοπιστής. Κανείς δεν υπολόγιζε ότι όσα οραματιζόταν ο θεμελιωτής της Νέας Κριτικής το Μάρτιο του 1973 σε συνέντευξη που παραχώρησε στο γαλλικό ραδιόφωνο France – Culture θα αποδεικνύονταν σε λίγα χρόνια προφητικά.

Πιο συγκεκριμένα, ο Μπαρτ εξέφραζε την επιθυμία να κυκλοφορούν τα γραπτά κείμενα σε μικρές ομάδες, σε φιλικές παρέες, τα μέλη των οποίων θα διαλέγονται δημιουργικά μεταξύ τους με αφορμή τα κείμενα αυτά. Ο Γάλλος θεωρητικός είχε την πεποίθηση ότι με τον τρόπο αυτό η επιθυμία ή η ηδονή του γράφειν και η ηδονή του διαβάζειν θα γινόταν σφαιρική, παρέχοντας σε συγγραφείς και αναγνώστες το δικαίωμα συμμετοχής σε ένα μακρύ γόνιμο διάλογο, γεγονός που θα ακύρωνε τον έως εκείνη την περίοδο απόλυτο διαχωρισμό της γραφής από την ανάγνωση, την αποστασιοποίηση του συντάκτη ενός κειμένου από τους αναγνώστες του.

Το όραμα του Μπαρτ να υπάρχει συνεχής αλληλόδραση μεταξύ συγγραφέα και αναγνώστη, ρόλοι που στο πλαίσιο μιας συνομιλίας συχνά αντιστρέφονται, περιελάμβανε και την αποδέσμευση των γραπτών κειμένων από τις εμπορικές σκοπιμότητες των εκδοτικών οίκων. Συγκεκριμένα ο Γάλλος συγγραφέας τόνιζε: «Φαντάζομαι μια κάποια ουτοπία, όπου τα με ηδονή γραμμένα κείμενα θα μπορούσαν να κυκλοφορούν έξω από κάθε εμπορική πρόθεση, και επομένως δεν θα υπήρχε αυτό που -με μια αρκετά βάναυση έκφραση – ονομάζουμε: μεγάλη κυκλοφορία». Σύμφωνα με τον Μπαρτ ο συγγραφέας θα έπρεπε να αποδεσμεύεται από την επιθυμία για εμπορική επιτυχία των κειμένων του, καθώς αυτή περιστέλλει την ηδονή του γράφειν, γεννώντας άγχος στο δημιουργό.

barhes

Ρολάν Μπαρτ, 1915-1980

Ο επιφανής κριτικός της λογοτεχνίας δυστυχώς δεν ευτύχησε να δει την επανάσταση που έφερε το διαδίκτυο, λίγα μόλις χρόνια μετέπειτα, αναφορικά με τη δυνατότητα που παρέχει στους χρήστες του να δημιουργούν κοινότητες και να ανταλλάσσουν γραπτά κείμενα μεταξύ τους. Οι καταξιωμένοι συγγραφείς σήμερα αξιοποιούν τις σύγχρονες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter, blogging κλπ) για να επικοινωνούν με τους αναγνώστες των έργων τους. Αλλά και οι δυνάμει συγγραφείς, εκείνοι που γράφουν υποκινούμενοι από την εσωτερική ανάγκη να χαράξουν κάπου τις σκέψεις τους, έχουν επίσης τη δυνατότητα να δημοσιοποιήσουν τα γραπτά τους στο διαδίκτυο και να βιώσουν τη απόλαυση της επαφής με τους αναγνώστες τους, παρακάμπτοντας τις όποιες εκδοτικές ατραπούς του συστήματος.

Αντί επιλόγου, παραθέτουμε ένα απόσπασμα από τα λεγόμενα του Ρολάν Μπαρτ, που υπεραμύνεται της υποχρέωσης του συγγραφέα να απεμπλέκεται από την έγνοια της εκδοτικής επιτυχίας των έργων του, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον του αποκλειστικά στη διαδικασία της συγγραφής (ίσως επειδή κάτι τέτοιο λησμονάται στις μέρες μας). Άλλωστε, αν ένα κείμενο αξίζει να ξεχωρίσει, ο δημιουργός του θα απολαύσει εκτός από την συγγραφή και την κοινωνική αναγνώριση, λαμβάνοντας χείρα βοηθείας από τα σύγχρονα ψηφιακά μέσα.

Αναφέρει λοιπόν ο Μπαρτ : «Το “γράφω” είναι ένα αμετάβατο ρήμα, τουλάχιστον στην καθημερινή του χρήση, γιατί το να γράφεις είναι μια διαστροφή. Η διαστροφή είναι αμετάβατη. Η πιο στοιχειώδης και απλή μορφή της διαστροφής είναι να κάνεις έρωτα χωρίς να τεκνοποιείς: η γραφή με τούτη την έννοια είναι αμετάβατη, δεν τεκνοποιεί. Δεν παραδίδει προϊόντα, η γραφή είναι βέβαια μια διαστροφή, γιατί στην πραγματικότητα ανήκει στην ηδονή».

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top