Fractal
Home / ΒΙΒΛΙΟ / Πορτρέτο ενός ποιητή: Ιωσήφ Βεντούρας
11/07/2014, 12:48 μμ

Πορτρέτο ενός ποιητή: Ιωσήφ Βεντούρας

της Πέρσας Κουμούτση //

 

VentourasΣτοχαστικός, βιωματικός, και αυτοβιογραφικός, ο Ιωσήφ Βεντούρας είναι ένας σύγχρονος ποιητής που μέσα από τους στίχους της ποίησής του αναπαράγει το ανθρώπινο δράμα, τη βαθιά εσωτερική μοναξιά, τη θλίψη σε μια εποχή πόνου, αποξένωσης, αυταπάτης και ηθικής απαξίωσης.  Ο θάνατος, σε αντίστιξη πάντα με τη ζωή και τον έρωτα, ο ιστορικός χρόνος, η μνήμη, σε συνάρτηση ή συνέργεια με τα παλιά εβραϊκά κείμενα και την παλιά εβραϊκή στιχουργική, καθώς και το Ολοκαύτωμα διατρέχουν το μεγαλύτερο μέρος των στίχων του.

 

Σε ποιο βαθμό η ποίηση μπορεί να μείνει ανεπηρέαστη από τα προσωπικά βιώματα ενός ποιητή; Ποιος είναι ο ρόλος του ιστορικού χρόνου και της μνήμης στην τέχνη; Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να εξατομικεύσουμε το συλλογικό, να το περιορίσουμε στα στενά πλαίσια ενός ποιήματος; Τι χωρίζει το όνειρο από την πραγματικότητα; Ο δεσμός μας με την ιστορία, η συλλογική μνήμη είναι θέματα που επαναλαμβάνονται στην ποίηση του Βεντούρα ως μοτίβα, υπογραμμίζοντας πάντα τα αδιέξοδα του σύγχρονου ανθρώπου.

Στην τελευταία του συλλογή, που πρόκειται να εκδοθεί εφέτος και θα έχει τον τίτλο «Το παιχνίδι», το στοιχείο του χρόνου, το φως και το σκοτάδι, η πραγματικότητα και η εικονική πραγματικότητα συνυπάρχουν και αναδεικνύουν την υπαρξιακή αγωνία του ποιητή που οδεύει προς το γήρας και το θάνατο μέσα από μάταιες διαδρομές, αναζητήσεις και αδιέξοδα.

Στην ποίηση του Βεντούρα διακρίνεται γενικότερα η ανάγκη μιας υπερβατικής θέασης του κόσμου. Αυτό οφείλεται στην επιρροή του από την εβραϊκή παράδοση. Η ποίησή του συνομιλεί με τα εβραϊκά κείμενα και οι στίχοι του πολλές φορές γράφονται με πρότυπο τη βιβλική στιχουργική. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στη συλλογή του με τίτλο «Κυκλώνιο», που αποτελεί μια ελεγεία για το Ολοκαύτωμα.

Τα ποιήματα της συλλογής αυτής είναι ένας συνεχής διάλογος με την εβραϊκή παράδοση και την Καμπάλα, τη μυστικιστική παράδοση των Εβραίων. Αλλά και η συλλογή του με τίτλο «Ταναΐς», είναι μια καταγραφή απαράμιλλη του πόνου, μια ελεγεία, μια θρηνητική ωδή σε αυτούς που χάθηκαν σε ένα πραγματικό ναυάγιο, αφήνοντας πίσω τους την ερημιά. Ο χαμός των εγκλείστων στα αμπάρια του πλοίου σηματοδότησε τη διακοπή της συνεχούς παρουσίας στην Κρήτη μιας εβραϊκής κοινότητας με μεγάλη θρησκευτική και πνευματική παράδοση.

Βίωμα, λοιπόν, αλλά και αφορμή μιας εξαιρετικής ποιητικής δημιουργίας. Στους στίχους αυτής της ελεγείας ο Ιωσήφ Βεντούρα καταβυθίζεται στην ιστορική μνήμη και μάλιστα σε μια από τις πιο ειδεχθείς και τραγικές στιγμές της. Υπάρχει έντονο το στοιχείο της ψευδαίσθησης, της ρευστότητας του xρόνου που έχει να κάνει με το υγρό στοιχείο που διαχέεται παντού, και της συλλογικής μνήμης, στην οποία καταφεύγει.

Είναι ξεκάθαρο ότι μια ρεαλιστική προσέγγιση δε θα ήταν ικανή να θωρακίσει το δημιουργό από τον αντίκτυπο του πόνου και των ενοχών, αλλά ούτε και να μεταφέρει στον αναγνώστη του τις τραγικές διαστάσεις τους. Εδώ, η οδύνη του ξεπερνά τα όρια ενός απτού βιώματος, μιας βιωμένης τραυματικής και εσαεί εντυπωμένης στο νου και την ψυχή εμπειρίας ή ανάμνησης, απεκδύεται τις πραγματικές της διαστάσεις και ενδύεται εκείνες του ονείρου. Με άλλα λόγια εξαϋλώνεται, γίνεται κι αυτή υπερβατική, για να μας μεταφέρει εκεί, στο ίδιο το ναυάγιο. Έτσι, αναδεικνύονται η ζωή και ο θάνατος σε ένα τρομακτικό συγκρουσιακό παιχνίδι επικράτησης.

Η μνήμη και τα δύσκολα παιδικά χρόνια μάς χρωματίζουν εσαεί − κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από το παρελθόν του. Αλλά πόσο δύσκολο είναι να εξατομικεύει κανείς το συλλογικό, τη συλλογική μνήμη σε ένα ποιητικό έργο;

Ο Απόστολος Θηβαίος σε μία κριτική θεώρηση της ποίησης του Βεντούρα γράφει: «Συνιστά ένα απλόχερο δόσιμο στον ιστορικό χρόνο και τη μνήμη. Μες στα πλαίσιά του βιώνεται ξανά το γεγονός του θανάτου και της ζωής, με άλλα λόγια μες στο έργο του ποιητή ο άνθρωπος προσφέρεται απλόχερα στις διαστάσεις του χρόνου, βιώνοντας ξανά το φαινόμενο του κόσμου, της εγκοσμιότητος. Η ποίησή του επιτυγχάνει μια θαυμαστή ισορροπία, ανάμεσα στην ποίηση την ίδια, την ιστορική μνήμη και την αίσθηση, με την έννοια εκείνου του υψηλού, το οποίο καθίσταται αντιληπτό μόνο με όρους μεταφυσικούς. Ένα τέτοιο επίτευγμα δεν μπορεί παρά να προοικονομεί την αναγκαιότητα να ερμηνευτεί ακόμη πιο αναλυτικά και σε μεγαλύτερο βάθος η σημειολογική ποίηση του Ιωσήφ Βεντούρα…»

Ο Βεντούρας γράφει σε ελεύθερο στίχο, πολλές φορές, όπως ήδη ανέφερα, με βιβλική στιχουργική, όμως συχνά παρεμβάλλει ποιήματα γραμμένα σύμφωνα με τις επιταγές του νεοφορμαλισμού. Παλεύει συνεχώς για την εξεύρεση νέων μορφών έκφρασης.

Στην εργογραφία του Ιωσήφ Βεντούρα σημαντική θέση κατέχει η ανθολόγηση των Εβραίων ποιητών του Μεσαίωνα. Στο βιβλίο του «Εβραίοι ποιητές του Μεσαίωνα» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Νεφέλη, ανθολογούνται δείγματα μιας ποιητικής παράδοσης άγνωστης στον Έλληνα αναγνώστη και αναδεικνύεται η επιρροή της Αραβικής ποίησης στους Εβραίους λόγιους του Μεσαίωνα, καθώς και στην ποίηση των Τροβαδούρων του 12ου αιώνα, τροβαδούρων της Νότιας Γαλλίας. Ας σημειωθεί ότι ο Βεντούρας ασχολείται εδώ και πολλά χρόνια αποδίδοντας στα ελληνικά ποιήματα των Οξιτανών ποιητών. Τελειώνοντας, θα ήθελα να σημειώσω πως η ποίηση του Βεντούρα λειτουργεί σαν διαπολιτισμική γέφυρα και σημείο συνάντησης της ελληνικής και εβραϊκής παράδοσης.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top