Η Αγγελικη είναι τζαζ (εντελώς όμως)

Συνέντευξη στον Γιάννη Παναγόπουλο //

Με σπουδές σε ωδεία και πεζοδρόμια η Αγγελική Τουμπανάκη μοιάζει να έχει βρει τον προορισμό της ζωής της. Η σκηνή είναι ένας τόπος κάθαρσης. Όχι κάτι λιγότερο απ’ αυτό.

«Πριν κάτι μήνες ήμουν στη Σερβία. Οι περισσότεροι δεν μιλούσαν γλώσσες που μίλαγα. Κανένα πρόβλημα. Σε κάθε γλέντι, σε κάθε πιθανή ή απίθανη στιγμή που έβλεπα μουσικούς να παίζουν, ήταν σαν να έβρισκα οικογένεια». Ονόμασέ το ακονισμένο ένστικτο αυτοσυντήρησης ή ονόμασέ το πάθος στην ανακάλυψη ρυθμών – μελωδιών. Όπως και αν έχει η Αγγελική Τουμπανάκη θεωρεί σπίτι της κάθε γωνιά γης όπου υπάρχει μουσική. Η Αγγελική είναι τραγουδίστρια. Λένε πως είναι τζαζ τραγουδίστρια. Εκείνη όμως μπορεί να μιλήσει για τη τζαζ με το ίδιο πάθος που μιλά για τα γεμάτα λάσπη, ευκαιριακά, τσιγκάνικα πανηγύρια σε σερβικά χωριά. Για παράδειγμα, διασκευάζει Φρανκ Ζάππα αλλά δεν κολλά να χειροκροτήσει το κλαρίνο του Μάκη Τσίκου όταν εκείνος τα σπάει στην πίστα του «Αγρίμια» (μαγαζί στη γωνία των οδών Λιοσίων και Μάγιερ). Η Αγγελική είναι κύτταρο της μουσικής σκηνής που θέλει να τεντώσει τα στάνταρ της αφροαμερικάνικης μουσικής έως το παραδοσιακό μουσικό χάος των Βαλκανίων. Όσο φιλόδοξο και αν είναι αυτό, η Αγγελική θα κάνει τα πάντα να ζήσει το όραμά της. Το τελευταίο έχει διάφορους σταθμούς. Το φθινόπωρο οι Buzz Bastardz, ένα καραβάνι μουσικών που ονομάζει μπάντα της, θα κυκλοφορήσουν το πρώτο της άλμπουμ. Σύντομα θα συνεργαστεί με τους εννεαμελείς τσιγγάνους «Sam Roma». Και το καλοκαίρι, θα συνεχίσει τις εμφανίσεις – μουσικές πράξεις όπως : «Oh No….Frank Zappa» – μαζί με τον πιανίστα Αλέκο Ορφανό – διασκευάζοντας Φρανκ Ζάππα, “At the edge” μαζί με την αρπίστρια Mαria Christina Harper και  “Jazz Plus” με τους μουσικούς Γρηγόρη Ντάνη και Κώστα Κωνσταντίνου. Η Αγγελική λέει πως είναι έτοιμη ν’ απαντήσει μια αρμαθιά ερωτήσεις. Δεν είμαι σίγουρος γι’ αυτό. Νομίζω την νοιάζει περισσότερο να συνεχίσει αυτό που κάνει τώρα. Να τραγουδά μπασομελωδίες που θα μπορούσαν να κολλήσουν σε τραγούδια που σκέφτεται να πει.

– Γιατί το κάνεις αυτό;

Λες το να τραγουδώ σκόρπιες μελωδικές φράσεις που θα μπορούσαν να κολλήσουν στο μπάσο; Οι περισσότεροι μουσικοί κάνουν το ίδιο. Για παράδειγμα έχω γνωρίσει πολλούς μουσικούς κρουστών. Συνέχεια χτυπούν πόδια και χέρια. Σκέφτονται ρυθμούς διαρκώς. Το ίδιο κάνουν και πολλοί κιθαρίστες. Κουνούν τα δάχτυλα τους στον αέρα λες και παίζουν αόρατη κιθάρα. Δεν είμαι εξαίρεση αυτής της αναπαράστασης. Το αντίθετο. Την απολαμβάνω.

– Διάβασα κάπου πως το 2008 ήταν ιδιαίτερη χρονιά για σένα. Θέλεις να μας πεις το γιατί;

Ίσως γιατί έσκασα στη σκηνή προτείνοντας το “Colpo Grosso”. Ήταν κάτι παραπάνω από μουσικό συγκρότημα. Οι παραστάσεις μας ήταν ένα αμάλγαμα συμπεριφορών του δρόμου. Στη σκηνή, εκτός από τη μουσική ερμηνεία, υπήρχε χορός φλαμένγκο, θεατρική δράση και βίντεο προβολές από τα ταξίδια μου στα Βαλκάνια. Την ίδια περίοδο μελέταγα με μανία πολυφωνικά ηπειρώτικα τραγούδια, τη μουσική παράδοση της Βουλγαρίας, κλασικό οθωμανικό τραγούδι, κρουστά και τζαζ. Όλα αυτά ενσωματωθήκαν στον ήχο της μπάντας. Το Colpo Grosso κράτησε ως το 2010. Χρονιά που έφτιαξα τους «Toubanaki & the Buzz Bastardz». Πολλοί από τους μουσικούς που υπήρχαν στο προηγούμενο σχήμα βρήκαν θέση εκει. Οι Bastardz είμαστε μια ομάδα μουσικών που βαφτίστηκαν σε διαφορετικές μουσικές κολυμπήθρες. Το ενδιαφέρον με την περίπτωση μας είναι πως καταφέραμε να επικοινωνήσουμε μουσικά. Η αγάπη όλων μας στη τζαζ ήταν ένας κοινός τόπος. Η Toubanaki & the Buzz Bastardz είναι ένα τζαζ πανηγύρι χωρίς ηχητικά σύνορα. Το απολαμβάνω έντονα.

– Οι μπάντες που έφτιαξες ή συμμετέχεις είναι πολυμελείς. Γιατί αυτό;

Κοίτα, νομίζω πως όσοι πήραν, παίρνουν ή θα πάρουν μέρος σ’ αυτά τα σχήματα ήταν πρωτίστως άνθρωποι ταγμένοι στη μουσική. Και απολαμβάνω τις στιγμές που ερμηνεύοντας μουσική όλοι μαζί ξεπερνούμε τα στενά όρια μιας τυπικής ηχητικής απαγγελίας. Αυτό είναι κάτι που επιδιώκω διαρκώς. Η μουσική είναι μια σειρά από πράγματα. Και μεγάλο κεφάλαιό της είναι η κατάθεση των βιωμάτων των ανθρώπων την ώρα που προβάρουν ή τις στιγμές που βρίσκονται στη σκηνή. Μ’ αρέσουν πολύ οι μουσικοί που ασχολούνται με την παραδοσιακή μουσική. Τους θέλω στις μπάντες που εμφανίζομαι. Απολαμβάνω τις στιγμές που ετερόκλιτες μουσικές παραδόσεις μπλέκονται μεταξύ τους και παράγουν ένα αποτέλεσμα. Εννοείται πως όλο αυτό το «παιχνίδι» πρέπει να βγαίνει προς τα έξω χωρίς να είναι κιτς ή να προσβάλλει κανέναν. Γενικότερα πιστεύω πως στην Ελλάδα υπάρχουν υπέροχοι μουσικοί. Αλλά δεν μένω εκεί. Αυτό που με χαροποιεί ιδιαίτερα είναι πως μουσικοί, που είχαν ξεχάσει το παιχνίδι της μουσικής και χάθηκαν στο κυνήγι του καλύτερου μεροκάματου, νιώθουν την ανάγκη να επιστρέψουν στις ρίζες τους. Αυτή η αναθεώρηση μ’ αρέσει. Μπορεί να δώσει καλύτερη μουσική στο κοινό. Μπορεί να γίνει κίνητρο και σ’ άλλους μουσικούς να ξεπεράσουν την ισοπέδωση του στυγνού επαγγελματισμού.

– Υπάρχει τζαζ σκηνή στην Ελλάδα;

Πιστεύω πως αρχικά πρέπει να πω ότι πλέον υπάρχουν πολλοί και καλοί Έλληνες μουσικοί που μπορούν να την υπηρετήσουν. Μ’ αρέσει πολύ αυτό που κάνουν κορυφαίοι – καταξιωμένοι μουσικοί σαν τον Κοντραφούρη. Είναι μια παλιά καραβάνα της ελληνικής τζαζ αλλά ψάχνεται διαρκώς ν’ ανακαλύψει νέους μουσικούς. Έφτιαξε το Baby Trio. Ένα συγκρότημα που τον πλαισιώνουν πιτσιρίκια που τώρα μπαίνουν στο χώρο της τζαζ. Το μεγάλο θέμα για την εξέλιξη της συγκεκριμένης μουσικής στην Αθήνα αφορά δευτερεύοντως τους μουσικούς ή το κοινό. Θεωρώ πως είναι μικρός ο αριθμός των χώρων που μπορούν να φιλοξενήσουν τζαζ σχήματα. Ξέρεις, ένα σόλο, ένας ιδιόμορφος αυτοσχεδιασμός, για να «πει» την ιστορία του, θέλει καθαρό ηχητικό περιβάλλον. Είναι σαν να διηγείσαι ένα μελωδικό παραμύθι που δεν αποσκοπεί πάντα σ’ έναν στόχο. Να κάνει το κοινό να χορέψει. Μου είναι δύσκολο να πιστέψω πως στην Αθήνα, μια πόλη εκατομμυρίων, υπάρχουν μόνο, για παράδειγμα, το «Gazarte», το «Six Dogs», το «Half – Note» ή ο «Ιανός» που δίνουν την ευκαιρία στους μουσικούς ν’ αποδώσουν σωστά τη δουλειά τους. Θεωρώ πως το κοινό της τζαζ μεγαλώνει. Και αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχουν μουσικοί και σχήματα που διαρκώς του προτείνουν κάτι καινούργιο. Ξέρετε, δεν υπάρχει μεγαλύτερη ανταμοιβή για έναν μουσικό από το να βλέπει το χαμόγελο του ενθουσιασμού στα πρόσωπα των θεατών του. Αυτό το βλέπω όλο και συχνότερα. Και αυτό είναι κάτι όμορφο. Κάτι ερωτεύσιμο.

– Θεωρείς τη φωνή σου όργανο;

Εννοείται. Πολλές μουσικές το έχουν αυτό. Τα πολυφωνικά τραγούδια της ηπείρου μεταχειρίζονται τη φωνή ως όργανο. Αν ταξιδεύαμε στις πρώτες μέρες της μουσικής, όταν δεν υπήρχαν όργανα, θα «ακούγαμε» τους ανθρώπους να εκφράζονται μιμούμενοι ήχους μέσω της φωνής τους. Μπορεί να ήταν το τιτίβισμα ενός πουλιού ή ένας κρότος εκείνο που θα τους έδινε έμπνευση. Τα πράγματα είναι απλά. Σε ό,τι αφορά εμένα, είμαι μία τραγουδίστρια που θέλει να εξερευνήσει τις δυνατότητες της φωνής. Το ίδιο κάνουν εκατομμύρια τραγουδίστριες στον κόσμο. Δεν είμαι η εξαίρεση ανάμεσα τους.

– Την ώρα που είσαι στη σκηνή δικαιώνεται….

Μόνο η τρέλα μου να ερμηνεύω. Στη σκηνή δεν είμαι εγώ. Δεν ξέρω τι ουσίες μου κατακλύζουν το μυαλό. Στη σκηνή χάνομαι. Δεν ξέρω τι μου συμβαίνει. Δεν κάθισα ν’ αναλύσω ποτέ τη μαγεία που μου ασκεί ή να μάθω περισσότερα γύρω από τις μνήμες που πιθανώς ενεργοποιούνται. Στη σκηνή χάνομαι. Υπνωτίζομαι. Δεν θυμάμαι τι κάνω. Είναι σαν να ενώνομαι με κάτι μεγαλειώδες. Με κάτι θεόσταλτο, μαγικό, συμπαντικό.

Αγγελική Τουμπανάκη, ένα σύντομο βιογραφικό.

Η Αγγελική Τουμπανάκη ασχολείται με τη τζαζ, με παραδοσιακούς ρυθμούς και μουσικές και με την εξερεύνηση των δυνατοτήτων της φωνής. Είναι η δημιουργός και η τραγουδίστρια των μουσικών σχημάτων «Toubanaki & the Buzz Bastardz» (fusion balkan jazz) και «Jazz plus» project (modern vocal jazz).

Φοίτησε στο τμήμα της τζαζ (αυτοσχεδιασμός, αρμονία, πιάνο) του Ωδείου Athenaeum με τον Σύλβιο Σύρρο και παράλληλα σπούδασε τεχνική φωνής SLS με την Σοφία Νοητή. Στο παρελθόν έχει παρακολουθήσει μαθήματα κλασικού τραγουδιού, κλασικής κιθάρας και παραδοσιακών κρουστών (νταούλι, μπεντίρ).
Η Α. Τουμπανάκη ήταν η δημιουργός και τραγουδίστρια της μουσικής παράστασης «Colpo Grosso» της οποίας επιμελήθηκε την παραγωγή και τη σκηνοθεσία και η οποία παρουσιάστηκε σε διάφορες μουσικές και θεατρικές σκηνές από το 2008 έως το 2010.Επιπλέον, έχει συνεργαστεί με τον διεθνούς φήμης μπασίστα Cameron Brown (Bassano del Grappa, Ιταλία 2010) και τον διάσημο περκασιονίστα Onur il (Descarga project 2013).

Έχει εμφανιστεί σε μουσικές και θεατρικές σκηνές στην Αθήνα όπως Gazarte, Μικρό Παλλάς, Half Note, Γυάλινο Μουσικό Θέατρο, Κύτταρο, Ιανός, κ.α αλλά και στο εξωτερικό, London, Oxford, Reading, Newcastle, Bassano del Grappa.

Εκτός από το συγκρότημα «Toubanaki & the Buzz Bastardz», με το οποίο ηχογραφεί την πρώτη της δισκογραφική δουλεία και το «Jazz plus» project με τον τζαζ κιθαρίστα Γρηγόρη Ντάνη και τον μπασίστα Κώστα Κωνσταντίνου, συνεργάζεται με το συνθέτη Παναγιώτη Καλαντζόπουλο, αυτοσχεδιάζοντας πάνω σε νέες και παλιές του συνθέσεις και με την αρπίστρια Maria Christina & the 7 pedals σε μια πειραματική μουσική πράξη, με λούπες, πετάλια και παραμορφώσεις, χρησιμοποιώντας την φωνή της ως μουσικό όργανο.
Η Α. Τουμπανάκη παράλληλα με τις μουσικές της σπουδές, ολοκλήρωσε το διδακτορικό της στη Μοριακή Βιολογία (Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών).
Πλέον, αφιερώνει το χρόνο της ολοκληρωτικά στη μουσική και στην εξερεύνηση των δυνατοτήτων της φωνής ως μουσικό αυτοσχεδιαστικό όργανο.